ಮಾತೆಂಬ ಜ್ಯೋತಿರ್ಲಿಂಗ

ಬಹಳ ಕಾಲ ಇದರ ಬಗ್ಗೆ ಬರೆಯಬೇಕೆಂದು ಯೋಚಿಸುತ್ತಿದ್ದೆ.  ಹಂಸಲೇಖ ಬಿರುದಾಂಕಿತರಾದ ಶ್ರೀಮಾನ್ ಗಂಗರಾಜು ಅವರು ಮೊನ್ನೆ ಈ ವಚನವನ್ನು ತಮ್ಮ ಸಮರ್ಥನೆಗೆ ಬಳಸಿಕೊಂಡ ರೀತಿ ನೋಡಿ ಬರೆಯಲೇಬೇಕೆಂಬ ಒತ್ತಡ ಮೂಡಿತು. 

ಅವರೇನೋ ಮುತ್ತಿನ ಹಾರದಂತಿರಬೇಕು ಎಂದು ಮಾತಾಡತೊಡಗಿದರೆ (ಬರೆದುಕೊಂಡು ಬಂದಿಲ್ಲದುದರಿಂದ) ಏನೇನೋ ಆಗಿ, ಅದರೊಳಗಿನ ಮಾಣಿಕ್ಯದ ದೀಪ್ತಿ, ಸ್ಫಟಿಕದ (ಸತ್ಯದ) ಸಲಾಕಿಗಳೆಲ್ಲ ಕಂಡುಬಿಟ್ಟುವಂತೆ - ಅದೇ, ವಯೋವೃದ್ಧ ದಿವಂಗತ ಸನ್ಯಾಸಿಯೊಬ್ಬರ ಆಹಾರಕ್ರಮದ ಬಗ್ಗೆ ಕೆಲದಿನಗಳ ಹಿಂದೆ ಲೇವಡಿ ಮಾಡಿದ್ದ ವಿಷಯ ಅವರು ಹೇಳಿದ್ದು.  ಆ ವಿಷಯಕ್ಕಾಗಲೀ, ಅವರ ಮಾಲುಬಾಲು ಸಾಹಿತ್ಯಕ್ಕಾಗಲೀ 'ಅಹುದಹುದು' ಎಂದು ತಲೆಹಾಕುವ ಲಿಂಗ ಯಾವುದೋ ನಮಗೆ ತಿಳಿಯದು.  ಆದರೆ ವಚನದಲ್ಲಿ ಬಸವಣ್ಣನವರು ನಿರ್ದೇಶಿಸಿದ 'ಅಹುದಹುದೆ'ನ್ನುವ ಲಿಂಗ ಮಾತ್ರ ಆ ಲಿಂಗವಲ್ಲವೆಂಬುದು ನಮ್ಮ ಅರಿವು.  ಅದೇನೇ ಇರಲಿ, ಈ ನೆಪದಲ್ಲಾದರೂ ಈ ಉಜ್ವಲವಾದ ವಚನವನ್ನೊಮ್ಮೆ ಮತ್ತೆ ಮನನ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಬಹುದಾದರೆ ಅದು ಒಳ್ಳೆಯದೇ ಅಲ್ಲವೇ?  ಅದಕ್ಕಾಗಿ ಗಂಗರಾಜರಿಗೆ ನಮ್ಮ ಕೃತಜ್ಞತೆ ಸಲ್ಲಲೇಬೇಕು.

ನುಡಿದಡೆ ಮುತ್ತಿನ ಹಾರದಂತಿರಬೇಕು. ನುಡಿದಡೆ ಮಾಣಿಕದ ದೀಪ್ತಿಯಂತಿರಬೇಕು. ನುಡಿದಡೆ ಸ್ಫಟಿಕದ ಶಲಾಕೆಯಂತಿರಬೇಕು. ನುಡಿದಡೆ ಲಿಂಗ ಮೆಚ್ಚಿ ಅಹುದಹುದೆನಬೇಕು. ನುಡಿಯೊಳಗಾಗಿ ನಡೆಯದಿದ್ದಡೆ ಕೂಡಲಸಂಗಮದೇವನೆಂತೊಲಿವನಯ್ಯಾ.

ಅಣ್ಣನವರ ಈ ಸುಪ್ರಸಿದ್ಧವಚನವನ್ನು ಕೇಳದವರಾರು?  ಅದನ್ನು ಉದಾಹರಿಸದ ಹಿರಿಯರಿಲ್ಲ, ತಮ್ಮ ಮಾತಿನಲ್ಲಿ ಬಳಸಿ ಟೀಆರ್ಪಿ ಬೇಳೆ ಬೇಯಿಸಿಕೊಳ್ಳದ ಸಾಹಿತಿ-ರಾಜಕಾರಣಿಯಿಲ್ಲ.  ಮಹಾಜ್ಞಾನಿಗಳಿಂದ ಹಿಡಿದು ಅಪಾಪೋಲಿಗಳವರೆಗೆ ಎಲ್ಲರಲ್ಲೂ ಅವರವರದೇ ಕಾರಣಗಳಿಗಾಗಿ ಜನಪ್ರಿಯವಾದ ವಚನವಿದು.  ಆದರೆ ಇದರ ತಾಕತ್ತು ನೋಡಿ - ಬಳಸಿದವರು ಯಾರೇ ಇರಲಿ, ಯಾವ ಗದ್ದಲದೊಡನೆಯೇ ಬಳಸಿರಲಿ, ಆ ಗದ್ದಲವನ್ನೂ ಮೀರಿ ಪ್ರಜ್ಞೆಯನ್ನು ತಟ್ಟುತ್ತದೆ, ಅದರ ಉಜ್ವಲಪ್ರಭೆ ಕಣ್ಸೆಳೆಯುತ್ತದೆ - ಏಕೆಂದರೆ "ಮಾತೆಂಬುದು ಜ್ಯೋತಿರ್ಲಿಂಗ" ಎಂಬ ಹಿರಿಯರಿವಿನಿಂದ ಬಂದ ಕಾಣ್ಕೆ ಅದು, ಸ್ವಯಂಪ್ರಕಾಶವುಳ್ಳದ್ದು, ಸ್ವಯಂಪಾವಿತ್ರ್ಯವುಳ್ಳದ್ದು.  ಅದಕ್ಕೇ ಎಂತಹ ನಾಲಿಗೆಯ ಮೇಲೇ ನಲಿದರೂ ಅದರ ತೇಜ ಮಸಗುವುದಿಲ್ಲ, ಚುರುಕು ಕುಂದುವುದಿಲ್ಲ.   ಬದಲಿಗೆ ಹಲವರನ್ನು ಚಿಂತನೆಗೆ ಹಚ್ಚುತ್ತದೆ, ಹಲವು ಪ್ರಜ್ಞೆಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಫಲಿಸುತ್ತದೆ, ಪ್ರಜ್ವಲಿಸುತ್ತದೆ.

ಈ ವಚನದ ಸೊಗಸನ್ನು ನೋಡಿ.  ಒಂದು ನುಡಿ - ಅದು ಹೇಗಿರಬೇಕೆಂಬುದಕ್ಕೆ ಹಲವು ಉಪಮೆಗಳು, ಸೋಪಾನಕ್ರಮದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಇನ್ನೊಂದಕ್ಕಿಂತ ಉಜ್ವಲಗೊಳ್ಳುತ್ತಾ ಹೋಗಿ ಕೊನೆಗೆ ಅತ್ಯುನ್ನತವಾದ ಪರಿಣಾಮದಲ್ಲಿ ವಿಶ್ರಾಂತಿ ಹೊಂದುತ್ತದೆ.  ಒಂದು ವಾಕ್ಯವನ್ನೋ ಪದವನ್ನೋ ಅಕ್ಷರವನ್ನೋ ತೆಗೆದು ಹಾಕುವಂತಿಲ್ಲ - ವಚನಗಳ ಸೊಗಸೇ ಹಾಗೆ.  ಅದರಲ್ಲೂ ಈ ವಚನವಂತೂ ಸ್ವೋಪಜ್ಞವಾದುದು, ತನ್ನ ಮಾತಿಗೆ ತಾನೇ ಉದಾಹರಣೆಯಾಗಿ ನಿಲ್ಲುವಂಥದು.

ಅಣ್ಣನವರ ಈ ವಚನವನ್ನು ಪರಿಭಾವಿಸುವುದಕ್ಕೂ ಮುಂಚೆ, ಆ ವಚನ ನಮ್ಮ ಮುಂದಿಡುವ ಪ್ರಶ್ನೆಯನ್ನು ಮೊದಲು ಗಮನಿಸಬೇಕು.  ಈ ವಚನ ಹೇಳುತ್ತಿರುವುದು "ನುಡಿದರೆ" ಹೇಗಿರಬೇಕು ಎಂಬುದನ್ನು ಕುರಿತು ತಾನೆ?  ನುಡಿದರೆ - ನುಡಿ ಹೀಗಿರಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲದಿದ್ದರೆ?  ಈ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ವಚನದ್ದು ದಿವ್ಯಮೌನ.  ಆ ಮೌನವೇ ಆ ಪ್ರಶ್ನೆಗೆ ಉತ್ತರ - ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲದಿದ್ದರೆ? ತೆಪ್ಪಗಿರು.  ಒಂದರ್ಥದಲ್ಲಿ ಈ ವಚನವು ಆಡಿ ತೋರಿಸಿರುವುದಕ್ಕಿಂತ ಆಡದೇ ತೋರಿಸಿರುವುದೇ ಅಗಾಧವಾದದ್ದು - ಅದನ್ನರಿಯದೇ ವಚನ 'ಆಡಿದ್ದನ್ನು' ಮಾತ್ರ ವಿಶ್ಲೇಷಿಸುವುದು ಮೂರ್ಖತನವೇ ಸರಿ.  ಅಲ್ಲಮ ಒಂದೆಡೆ ಹೇಳುತ್ತಾನಲ್ಲ "ಅರಿಯಬಾರದ ಘನವನರಿತವರು ಅರಿಯದಂತಿಪ್ಪರು" - ಏಕೆಂದರೆ ಅದು ಮಾತಿಗೆ ಮೀರಿದ್ದು, ಹೇಳುವುದಕ್ಕೂ ಕೇಳುವುದಕ್ಕೂ ಅದು ಸಂದರ್ಭವೇ ಅಲ್ಲ. ಇದೇ ಅಲ್ಲಮಪ್ರಭುದೇವರು ಇನ್ನೊಂದು ಕಡೆ ಹೇಳುತ್ತಾರೆ "ವಾಕಿನಿಂ ಪರಬ್ರಹ್ಮವ ನುಡಿವ ಕುತರ್ಕಿಗಳೆಡೆಯಲ್ಲಿ ಮಾಗಿಯ ಕೋಗಿಲೆಯಂತೆ ಮೂಗನಾಗಿರಬೇಕು" 

ಇದು ಅರಿತವರ ಮಾತಾಯಿತು; ಇನ್ನು ಅರಿಯದವರೋ?  ಅಲ್ಲಿ ಮಾತಿಗೆ ಕೆಲಸವೇ ಇಲ್ಲ.  ಬಾಯಿಬಿಟ್ಟು ಬಣ್ಣಗೇಡಾದರೆ ಪ್ರಯೋಜನವೇನು?  ತುಂಬಿದ ಕೊಡ ತುಳುಕುವುದಿಲ್ಲ, ಬರಿಗೊಡಗಳೂ ತುಳುಕುವುದಿಲ್ಲವಷ್ಟೇ? ಒಂದು ಹಳೆಯ ಜೋಕ್ ನೆನಪಾಗುತ್ತದೆ - I know only my mother tongue but I can keep shut in ten other languages (ನನಗೆ ನನ್ನ ತಾಯ್ನುಡಿಯಷ್ಟೇ ಗೊತ್ತು, ಆದರೆ ಇನ್ನೂ ಹತ್ತು ಭಾಷೆಗಳಲ್ಲಿ ನಾನು ತೆಪ್ಪಗಿರಬಲ್ಲೆ).  ಹೀಗೆ ತೆಪ್ಪಗಿದ್ದುಬಿಡುವುದೇ ಅನೇಕವೇಳೆ ಘನತೆಯನ್ನು ತಂದು ಕೊಡುತ್ತದೆ.  ತೆಲುಗಿನಲ್ಲಿ ಒಂದು ಗಾದೆಯಿದೆ - "ಅಯ್ಯವಾರಿಕಿ ಜ್ಞಾನಮೂ ಲೇದು ಗರ್ವಮೂ ಲೇದು" - ಜ್ಞಾನಮು ಲೇಕಪೋತೆ ಏಮಿ, ಗರ್ವಮು ಲೇದು ಕಾದಾ? (ಜ್ಞಾನವಿಲ್ಲದಿದ್ದರೆ ಏನು, ಗರ್ವವಂತೂ ಇಲ್ಲವಲ್ಲ) ಎಂದು ಸಮಾಧಾನಪಟ್ಟುಕೊಳ್ಳಬಹುದಲ್ಲ.  ಇಷ್ಟಕ್ಕೂ ಕೊಡದ ಖಾಲಿತನ ಹೀನಾಯವೇನಲ್ಲ.  ಖಾಲಿಯಾಗುವುದೇ ತುಂಬಿಸುವುದರ ಮೊದಲ ಹೆಜ್ಜೆ - ಖಾಲಿಯಿದ್ದೇನೆಂಬ ಅರಿವು ಇದಕ್ಕೆ ಸಾಧಕ.  ಆದರೆ ಆ ಅರಿವು ಕೀಳರಿಮೆಯಾದರೆ ಮಾತ್ರ ಮಹಾಕಷ್ಟ.  ಖಾಲಿ ಕೊಡವನ್ನು ನೀರಿಗೊಯ್ಯಬೇಕು, ನೀರು ಸದ್ದಿಲ್ಲದೇ ಒಳತುಂಬುತ್ತಿದ್ದರೆ ಒಳಗಿನ ಗಾಳಿ ಸದ್ದಿಲ್ಲದೇ ಇನ್ನೊಂದು ಬದಿಯಿಂದ ಹೊರಹೋಗಬೇಕು - ಆಗ ಆ ಕೊಡ ಖಾಲಿಯಿದ್ದಾಗಲೂ ತುಂಬಿದ ಮೇಲೂ ತುಳುಕದೇ ಉಳಿದೀತು.  ಕೊಡದ ಬಾಯಿ ಬಹಳ ಚಿಕ್ಕದಾದರೆ ನೀರು ತುಂಬುವಾಗಲೂ ಡುಬುಡುಬು ಸದ್ದು ತಪ್ಪಿದ್ದಲ್ಲ.  ಎಷ್ಟೋ ವೇಳೆ ಪೂರ್ತಿ ತುಂಬುವುದೂ ಇಲ್ಲ.  ಈ ನೀರುತುಂಬುವುದಕ್ಕಿಂತ ಸುಲಭವೆಂದು ಖಾಲಿ ಕೊಡದೊಳಗೆ ಕಲ್ಲು ಹಾಕಿ ಆಡಿಸಿದರೆ?  ತುಂಬಿದ ಕೊಡದ ನೀರು ಕೊಡದೊಳಗೇ ಅಲ್ಲಾಡುತ್ತಾ ಹೊರಡಿಸುವ ಮೃದುಮಧುರವಾದ ಸಪ್ಪಳವೆಲ್ಲಿ, ಖಾಲಿ ಕೊಡದೊಳಗೆ ಕಲ್ಲಾಡಿಸುವ ಗಲಗಲ ಗಡಗಡ ಶಬ್ದವೆಲ್ಲಿ?  ಬಹುಶಃ ಈ ಎರಡನೆಯದು ಬಸವಣ್ಣನವರನ್ನು ಬಹಳ ಹೈರಾಣಗೊಳಿಸಿರಬಹುದು.  ಆ ಖಾಲಿ ಕೊಡಗಳ ಗದ್ದಲದ ಸಂತೆಯಲ್ಲಿ ಮೌನವನ್ನ, ಮೌನ ಮಥಿಸಿ ಹೊರಬಿದ್ದ ಮುತ್ತಿನ ಹಾರದಂತಹ ಮಾತಿನ ಬೆರಗನ್ನು ಕುರಿತು ಧ್ಯಾನಿಸುತ್ತಾರೆ ಬಸವಣ್ಣ. 

ಈ ಹೋಲಿಕೆಗಳು ಸೋಪಾನಕ್ರಮದಲ್ಲಿ (ಮೆಟ್ಟಿಲುಮೆಟ್ಟಿಲಾಗಿ) ಹೋಗುತ್ತವೆಂದು ನಾನು ಮೊದಲಲ್ಲಿ ಹೇಳಿದೆ.  ಅದನ್ನು ಈಗ ಗಮನಿಸೋಣ.

ಮೊದಲನೆಯದಾಗಿ ಮುತ್ತು ಅಪರೂಪದ ವಸ್ತು (ಕೃತಕ ಮುತ್ತುಗಳ ವಿಷಯ ಬಿಡಿ, ಹಾಗೆಯೇ ಬಣ್ಣದ ಮಾತುಗಳನ್ನೂ ಬಿಡಿ, ಅವು ನೋಡಿದೊಡನೆ ತಿಳಿದುಬಿಡುತ್ತದೆ).  ಎಲ್ಲೋ ಲಕ್ಷಾಂತರ ಹನಿಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು ಮುತ್ತಾಗುತ್ತದೆ.  ಇಂತಹ ಮುತ್ತುಗಳ ಹಾರವೊಂದನ್ನು ಮಾಡಬೇಕಾದರೆ ಒಂದೊಂದೇ ಮುತ್ತನ್ನು ಹೆಕ್ಕಿ ತರಬೇಕು.  ಇನ್ನು ಮುತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಹಲವು ಬಣ್ಣಗಳಿರಬಹುದು, ಆದರೆ ಮುತ್ತಿನ ಹಾರವೆಂದರೆ ಕಣ್ಣಿಗೆ ಬರುವುದು ಶುಭ್ರವಾದ ಬಿಳಿಯ ಮುತ್ತೇ.  ಈ 'ಶುಭ್ರ'ತೆಯೇ ಮಾತಿನ ಮುಖ್ಯಗುಣ.  ಅದಕ್ಕೇ ವಾಗ್ದೇವಿಯನ್ನು "ಸರ್ವಶುಕ್ಲಾ" ಎಂದಿದ್ದಾನೆ ಲಾಕ್ಷಣಿಕ ದಂಡಿ; ಕವಿರಾಜಮಾರ್ಗಕಾರನ ಪ್ರಕಾರ ಆಕೆ "ವಿಶದವರ್ಣೆ" - ಸ್ವಚ್ಛವಾದ (ಬಿಳೀ) ಬಣ್ಣದವಳು.  "ಕುಂದೇಂದುತುಷಾರಹಾರಧವಳಾ" ಎಂದೇ ನಾವು ಸರಸ್ವತಿಯನ್ನು ಧ್ಯಾನಿಸುವುದು.  ಆಡುವ ಮಾತು ಆಕೆಯ ಪ್ರತೀಕವಾಗಿಲ್ಲದಿದ್ದರೆ ಹೇಗೆ?  ಆಡಬೇಕೇ ಅಂತಹ ಮಾತನ್ನು?  ಇನ್ನು ಮುತ್ತಿನ ಇನ್ನೊಂದು ಲಕ್ಷಣ ದುಂಡು - ದುಂಡೆಂದರೆ ದುಂಡೇ, ಒಂದಿನಿತೂ ಓರೆಕೋರೆಗಳಿಲ್ಲ.  ಆಡಿದ ಮಾತು ಹೀಗೆ ಸ್ಫುಟವಾಗಿರಬೇಕೆಂಬುದು ಒಂದು.  ಮತ್ತೆ, ಇಲ್ಲಿ ಅಣ್ಣನವರು ಮುತ್ತಿನಂತಹ ಮಾತಿನ ಬಗೆಗೆ ಹೇಳುತ್ತಿಲ್ಲ, ಮುತ್ತಿನ ಹಾರದಂತಹ ಮಾತಿನ ಬಗ್ಗೆ.  ಮಾತು ಮುತ್ತಿನಂತಿದ್ದರೇನಾಯಿತು, ಅದಕ್ಕೊಂದು ಸಂಬದ್ಧತೆ, ಪ್ರಮಾಣವಿಲ್ಲದಿದ್ದರೆ? ಮುತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಬೇರೆಬೇರೆ ಗಾತ್ರದವಿವೆ.  ಅದನ್ನು ಸಮಂಜಸವಾಗಿ ಕಟ್ಟುವುದು ಅಕ್ಕಸಾಲಿಯ ಕೌಶಲ.  ಯಾವಯಾವುದೋ ಗಾತ್ರದ ಮುತ್ತುಗಳನ್ನು ಪೋಣಿಸಿ ಕೊರಳಿಗೆ ಹಾಕಿದರೆ ಅದು ಹಾರವಾಗುವುದಿಲ್ಲ, ಕೊರಳಿಗೆ ಭಾರವಾಗುತ್ತದಷ್ಟೇ.  ಉತ್ತಮವಾದ ಕೈಬರಹವನ್ನು "ಮುತ್ತು ಪೋಣಿಸಿದಂತೆ" ಎನ್ನುತ್ತೇವೆ.  ಮುತ್ತು ಪೋಣಿಸಿದ ಹಾರದ ಹೋಲಿಕೆಯೂ ಇದೇ ಆಶಯವನ್ನು ಹೊಂದಿದಂಥದ್ದು - ಮಾತಿನಲ್ಲಿ ಶುಭ್ರತೆ, ಹೊಳಪು, ಸಮಂಜಸತೆ, ಸಂಬದ್ಧತೆ. 

ಆಯಿತು, ಇಷ್ಟಿದ್ದರೆ ಸಾಕೇ?  ಇಂತಹ ಮುತ್ತಿನ ಹಾರದಂತಹ ಮಾತುಗಳನ್ನು ಯಾವುದೇ ಮಾತಿನ ಕಲೆಗಾರನೂ ಪಂಡಿತನೂ ನೂರು ಆಡಿಯಾನು.  ಅದನ್ನು ಆಭರಣದಂತೆ ಧರಿಸಿ ಮೆರೆಯಬಹುದಷ್ಟೇ - ಪ್ರಯೋಜನವೇನು?  ಮುತ್ತಿನಂತೆ ಮುದ್ದುಮುದ್ದಾದ ನೂರು ಪದಗಳನ್ನು ಜೋಡಿಸಿದರೆ ಏನು ಫಲ?  ಅರ್ಥದ ಬೆಳಕಿಲ್ಲದ ಬರೀ ಮಾತು ಎಷ್ಟು ಸುಂದರವಾಗಿದ್ದರೆ ಏನು ಪ್ರಯೋಜನ?  ಮಾಣಿಕದ ದೀಪ್ತಿಯಂತೆ ಅರ್ಥವನ್ನು ಬೆಳಗಿ ತೋರಿಸಬಲ್ಲುದಾದರೆ, ಅದೀಗ ಮಾತು.

ಮಾತು ಬೆಳಗಿ ಅರ್ಥದ ಬೆಳಕು ಹೊಮ್ಮುವುದೇನೋ ಸರಿಯೇ.  ಆ ಬೆಳಕಿನಲ್ಲಿ ಕಣ್ಣಿಗೆ ಕಾಣುವುದು ಕಂಡಿತು.  ಕಾಣದ್ದು? ಅಡಗಿದ್ದು?  ಹೊರಗಿನದನ್ನು ಬೆಳಗುವ ಮಾತಿಗೆ ತನ್ನನ್ನು ತಾನೇ ಬೆಳಗಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ, ತನ್ನ ಒಳಗನ್ನು ತೆರೆದು ತೋರುವ ಶಕ್ತಿಯೂ ಇರಬೇಕಲ್ಲವೇ?  "ಮಾತು ಅರ್ಥ ಎರಡು ವ್ಯರ್ಥ ಸ್ವಯಂ ಅರ್ಥವಿರದಿರೆ" ಅಲ್ಲವೇ?  ಹಾಗೆ ಸ್ವಯಂ ಅರ್ಥವನ್ನು ಹೊಂದಿದ ಮಾತಿಗೆ ವಿವರಣೆ ಬೇಕಿಲ್ಲ, ಸಂಪೂರ್ಣ ಪಾರದರ್ಶಕವಾಗಿರುತ್ತದೆ.  ಇಲ್ಲಿ ಅಣ್ಣನವರು ಸ್ಫಟಿಕದ ಶಲಾಕೆ ಎಂಬ ಮಾತನ್ನು ಬಳಸುತ್ತಾರೆ.  ಇದೊಂದು ಮಾತಿನಲ್ಲಿ ಅದೆಷ್ಟು ಅರ್ಥಗಳು ಹುದುಗಿವೆ ನೋಡಿ - ಸ್ಪಟಿಕ ಶುಭ್ರತೆಯ, ಪಾರದರ್ಶಕತೆಯ ಸಂಕೇತ.  ಆಡಿದ ಮಾತು ನಿಚ್ಚಳವಾಗಿರಬೇಕು, ಅದರ ಹೊರ ಅರ್ಥ ಒಳ ಅರ್ಥಗಳೆಲ್ಲ ಮನದಟ್ಟಾಗಬೇಕು, ಅಷ್ಟಾದರೆ ಸಾಕೇ?  ಮಾತು ಕೇವಲ ಸ್ಫಟಿಕವಾದರೆ ಸಾಲದು, ಸ್ಫಟಿಕದ ಶಲಾಕೆಯಾಗಬೇಕು.  ಶಲಾಕೆಯೆಂದರೆ ಕಿಟಕಿಗೆ ಹಾಕುವ ಕಬ್ಬಿಣದ ಸಲಾಕೆಯಲ್ಲ, ಮೊನೆಯಾದ, ದೃಢವಾದ, ಹಗುರಾದ ಕಡ್ಡಿ.  ಅದನ್ನು ಹಿಡಿದು ತೋರಿದರೆ, ಅದರ ಮೊನೆ ಗಮ್ಯವನ್ನು ಮುಟ್ಟಬೇಕು, ತೋರಿದ ಅರಿವಾಗಬೇಕು, ಆದರೆ ತೋರುವ ಶಲಾಕೆ ಕಾಣಬಾರದು - ಅರ್ಥವಷ್ಟೇ ಉಳಿಯಬೇಕು, ಮಾತು ನಿಲ್ಲಬಾರದು.  ದಿ. ಮೈಸೂರು ವಾಸುದೇವಾಚಾರ್ಯರು ವೀಣೆ ಶೇಷಣ್ಣನವರು ಯಾವಾಗಲೂ ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದ ಒಂದು ಮಾತನ್ನು ನೆನೆಯುತ್ತಾರೆ - ವೀಣೆ ನುಡಿಸಿದರೆ, ಆ ತಂತಿ ಮಿಡಿಯುವ ಉಗುರಿನ ಕಟಪಟ ಶಬ್ದ ಒಂದಿನಿತೂ ಕೇಳಬಾರದು, ಕೇವಲ ಮಿದುವಾದ, ಹದವಾದ ನಾದವಷ್ಟೇ ಹೊರಹೊಮ್ಮಬೇಕು - ಅದೇ ಆಶಯ ಇಲ್ಲೂ.  ಆಡಿದ ಮಾತು, ತಾನು ಹೇಳಬೇಕಾದ ಭಾವವನ್ನಷ್ಟೇ ತೋರಿ ತಾನು ಮರೆಯಾಗಬೇಕು.  ಅದು ಬಹಳ ಕಷ್ಟಸಾಧ್ಯ.  ಬಹಳ ತಪಸ್ಸನ್ನು ಬೇಡುವಂಥದ್ದು.  ಅದಕ್ಕೇ ಕವಿ ಶಿವರುದ್ರಪ್ಪನವರು "ಮನದ ಭಾವ ಹೊಮ್ಮಿಸಲಿಕೆ ಭಾಷೆ ಒರಟು ಯಾನ" ಎನ್ನುತ್ತಾರೆ.  ಹೀಗೆ ಕಷ್ಟವಾದ್ದರಿಂದಲೇ ಮಾತು ಹೀಗಿರಬೇಕೆಂಬುದು ಒಂದು ಆದರ್ಶ.  ಶಲಾಕೆಗೆ ಬಾಣ, ಭರ್ಜಿ ಮೊದಲಾದ ಅರ್ಥಗಳೂ ಇವೆ - ಅವೂ ಮೊನೆಯುಳ್ಳವೇ.  ಆಡಿದ ಮಾತು ಗುರಿತಪ್ಪದೇ ಹೋಗಿ ಗಮ್ಯದಲ್ಲಿ ನೆಡಬೇಕು - ನೆಟ್ಟ ಮಾತು ಮರೆಯಾಗಬೇಕು, ನೆಟ್ಟ ಅನುಭವ ಮಾತ್ರ ಉಳಿಯಬೇಕು - ಇದು ಸ್ಫಟಿಕದ ಶಲಾಕೆ. 

ಹೀಗೆ, ಒಂದು ಆಡಲೇಬೇಕಾದ ಮಾತು ಹೇಗಿರಬೇಕೆಂದು ವಿವರಿಸುತ್ತಲೇ ಹೋಗಬಹುದು - ಎಷ್ಟೆಂದು ವಿವರಿಸುವುದು.  ಅದೇ ಒಂದು ಮಾತಿನ ಹೋರಟೆಯಾಗಬಾರದಷ್ಟೇ.  ಅದಕ್ಕೇ ಏನೋ ಮಾತಿನ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ "ಇತ್ಯಾದಿ" ಎಂದು ಹೇಳಿ ಮುಗಿಸುವಂತೆ ಬಸವಣ್ಣನವರು ಇದೆಲ್ಲ ಲಕ್ಷಣಗಳ ಒಟ್ಟಾರೆ ಗಮ್ಯವನ್ನು ತಿಳಿಸಿ ಮುಗಿಸುತ್ತಾರೆ - "ನುಡಿದರೆ ಲಿಂಗ ಮೆಚ್ಚಿ ಅಹುದಹುದೆನಬೇಕು" ಎಂದುಬಿಡುತ್ತಾರೆ.  ಲಿಂಗವೆಂದರೆ ಅಲ್ಲೆಲ್ಲೋ ಹೊರಗೆ ಕುಳಿತ ಕಲ್ಲುಬಂಡೆಯಲ್ಲ - ನನ್ನದೇ ಒಳಗಿನ ಒಳಗು, ಯಾವುದನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ನಾನಿಲ್ಲವೋ ಅದು - ನೀವು ಅದನ್ನು ಇಷ್ಟಲಿಂಗವೆನ್ನಿ, ಪರಶಿವನೆನ್ನಿ, ಮತ್ತೊಂದೆನ್ನಿ - ಅದು ನಿಮ್ಮ ಪ್ರಜ್ಞೆಯ, ಅಸ್ತಿತ್ವದ ಒಂದು ಭಾಗವೇ ಆಗಿರದಿದ್ದರೆ ಅದು ಕೇವಲ ಕಲ್ಲು.  ಈ ನಿಮ್ಮೊಳಗಿನ ಲಿಂಗ ನಿಮ್ಮ ಮಾತನ್ನು ಮೆಚ್ಚಬೇಕು, ಮೆಚ್ಚಿ ಅಹುದಹುದೆನಬೇಕು.  ಅದು ಅಹುದೆನ್ನುತ್ತದೆಯೋ ಅಲ್ಲದೆನುತ್ತದೆಯೋ ಎಂಬುದು ಹೊರಗಿನವರಿಗಿಂತ ನಿಮಗೇ ಅರಿವಾಗುವಂಥದ್ದು. 

ಮಾತೆಂಬುದು ಜ್ಯೋತಿರ್ಲಿಂಗವೆಂಬ ಪ್ರಜ್ಞೆಯಿರುವವನು ಸಿಕ್ಕಸಿಕ್ಕಂತೆ ಆಡಿ ಅದನ್ನು ಮೈಲಿಗೆ ಮಾಡಲಾರ.  ಅದನ್ನೇ ಅಲ್ಲಮಪ್ರಭುವಿನ ಮಾತಿನಲ್ಲಿ ಹೇಳುವುದಾದರೆ "ಮಾತೆಂಬುದು ಜ್ಯೋತಿರ್ಲಿಂಗ, ಸ್ವರವೆಂಬುದು ಪರತತ್ವ; ತಾಳೋಷ್ಠ ಸಂಪುಟವೆಂಬುದು ನಾದಬಿಂದು ಕಳಾತೀತ. ಗುಹೇಶ್ವರನ ಶರಣರು ನುಡಿದು ಸೂತಕಿಗಳಲ್ಲ ಕೇಳಾ ಮರುಳೆ"  

ಇಷ್ಟಾಗಿಯೂ ನುಡಿಯಲೇ ಬೇಕೆಂದರೆ, ನುಡಿಯ ಸೂತಕವನ್ನೊಲ್ಲದ ನಿಚ್ಚಟನು ಆ ನುಡಿಗೆ 'ನಡೆ'ಯ ಮುಡಿ ಹಾಸುತ್ತಾನೆ, ಏಕೆಂದರೆ ನುಡಿಯೊಳಗಾಗಿ ನಡೆಯದಿದ್ದರೆ ಕೂಡಲಸಂಗಮದೇವನು ಒಲಿಯನೆಂಬ ಪ್ರಜ್ಞೆ ಅವನಿಗಿದ್ದೇಯಿದೆ.  ಈ ಪ್ರಜ್ಞೆ ತಪ್ಪಿದರೆ, ಮಾತೆಂಬುದು ತೂತುಮಡಕೆಯಿಂದ ಸೋರುವ ಹೊಲಸಾಗುತ್ತದೆ.  ಅದನ್ನು ಹೊನ್ನಿನ ಧಾರೆಯೆನ್ನಲಾಗದಷ್ಟೇ?

ಮೂರು ಹೆಜ್ಜೆ ಭೂಮಿಗೆ ದೈವವನ್ನೇ ಅಳೆದುಕೊಂಡ ಬಲಿ

(ದಿ.05/11/2021ರ ಉದಯವಾಣಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟವಾದ ಲೇಖನ)

ಪರಿತ್ರಾಣಾಯ ಸಾಧೂನಾಂ ವಿನಾಶಾಯ ಚ ದುಷ್ಕೃತಾಂ

ಧರ್ಮಸಂಸ್ಥಾಪನಾರ್ಥಾಯ ಸಂಭವಾಮಿ ಯುಗೇ ಯುಗೇ

ಇದು ಭಗವದ್ಗೀತೆಯಲ್ಲಿ ಪರಮಾತ್ಮನ ಭರವಸೆ - ಸಾಧುಗಳನ್ನು ರಕ್ಷಿಸಲು, ಕೆಟ್ಟದ್ದನ್ನು ನಾಶಮಾಡಲು, ಧರ್ಮಸ್ಥಾಪನೆ ಮಾಡಲು ಯುಗಯುಗದಲ್ಲೂ ಅವತರಿಸುತ್ತೇನೆ.    ಮತ್ಸ್ಯಾವತಾರದಲ್ಲಿ ಸೋಮಕನನ್ನು ಸಂಹರಿಸಿದ, ಕೂರ್ಮಾವತಾರದಲ್ಲಿ ಮಂದರವನ್ನೆತ್ತಿ ಹಿಡಿದು ಅಮೃತಮಥನಕ್ಕೆ ಆಧಾರವಾದ, ವರಾಹ ನರಸಿಂಹಾವತಾರಗಳಲ್ಲಿ ದುಷ್ಟರಾದ ಹಿರಣ್ಯಾಕ್ಷ-ಹಿರಣ್ಯಕಶಿಪುಗಳನ್ನು ಸಂಹರಿಸಿ ಪ್ರಹ್ಲಾದನನ್ನು ಉದ್ಧರಿಸಿದ, ಪರಶುರಾಮನಾಗಿ ದುಷ್ಟಕ್ಷತ್ರಿಯರನ್ನು ಸಂಹರಿಸಿದ, ಇನ್ನು ರಾಮ-ಕೃಷ್ಣರ ಕತೆಯಂತೂ ತಿಳಿದದ್ದೇ.  ಆದರೆ ವಾಮನಾವತಾರದ ಕತೆಯೇನು?  ಪರಮಾತ್ಮನ ಅವತಾರವೆಂದರೆ ದುಷ್ಟಸಂಹಾರವಾಗಬೇಕು, ಅಥವಾ ಶಿಷ್ಟರಕ್ಷಣೆಯಾದರೂ ಆಗಬೇಕು.  ಬಲಿಚಕ್ರವರ್ತಿ ರಾಕ್ಷಸನಿರಬಹುದು, ಆದರೆ ದುಷ್ಟನಿದ್ದಿಲ್ಲ - ಬದಲಿಗೆ ಮಹಾ ಧರ್ಮಾತ್ಮ, ದಾನಿ, ಪ್ರಜಾವತ್ಸಲ, ಪರಾಕ್ರಮಿ ಎಂದೇ ಭಾಗವತ ಹೇಳುತ್ತದೆ.  ಸುಖಲೋಲುಪರಾದ ದೇವತೆಗಳು ಇವನ ಪರಾಕ್ರಮದ ಮುಂದೆ ನಿರ್ವೀರ್ಯರಾಗಿ ತಮ್ಮದೆಲ್ಲವನ್ನೂ ಕಳೆದುಕೊಂಡು ರಾಜ್ಯಭ್ರಷ್ಟರಾದದ್ದು ಸಹಜವೇ.  ದೈತ್ಯರ ಉಪಟಳಕ್ಕೆ ಸಿಕ್ಕಿ ತನ್ನ ಮಕ್ಕಳು ಪಡುತ್ತಿದ್ದ ಪಾಡನ್ನು ನೋಡಿ ತಡೆಯಲಾರದೇ ತಾಯಿಯಾದ ಅದಿತಿ ಮಹಾವಿಷ್ಣುವನ್ನು ಪ್ರಾರ್ಥಿಸುತ್ತಾಳೆ.  ಅವಳ ಮಗನಾಗಿ ಹುಟ್ಟಿ ದೈತ್ಯರನ್ನು ನಿಗ್ರಹಿಸಿ ದೇವತೆಗಳಿಗೆ ಅವರ ರಾಜ್ಯವನ್ನು ಸಂಪಾದಿಸಿಕೊಡುವುದಾಗಿ ವಿಷ್ಣು ಭರವಸೆ ನೀಡುತ್ತಾನೆ.

ಭರವಸೆ ನೀಡಿದ್ದಾಯಿತು, ಆದರೆ ಅದನ್ನು ಆಗಮಾಡಿಸುವುದು ಹೇಗೆ?  ದುಷ್ಟರನ್ನು ಸಂಹರಿಸುವುದು ಪರಮಾತ್ಮನಿಗೆ ಕಷ್ಟವಲ್ಲ, ಆದರೆ ಮಹಾತ್ಮನಾದ, ಮೇಲಾಗಿ ವಿಷ್ಣುಭಕ್ತನೇ ಆದ ಬಲಿಯನ್ನು ಸಂಹರಿಸುವುದು ಹೇಗೆ?  ಸಂಹರಿಸುವುದು ಏಕೆ?  ಸಂಹರಿಸಿದರೆ ಅದು "ಧರ್ಮಸಂಸ್ಥಾಪನೆ" ಹೇಗಾದೀತು?  ಇಂಥಲ್ಲಿ ಸ್ವತಃ ಪರಮಾತ್ಮನೂ ನಿಸ್ಸಹಾಯಕನಾಗಿಬಿಡುತ್ತಾನಲ್ಲ.  ಅದಕ್ಕಾಗಿಯೇ ಇನ್ನಾವ ಅವತಾರದಲ್ಲೂ ಮಾಡದಂತೆ ಇಲ್ಲಿ ಯಾಚಕನಾಗಿ ಬರಬೇಕಾಯಿತು; ಮೂರಡಿ ಎತ್ತರದ ಕುಳ್ಳನಾಗಿ ಬರಬೇಕಾಯಿತು.  "ಆರಡಿ ಎತ್ತರದ ಶರೀರವನ್ನು ಗೇಣುದ್ದ ಮಾಡಿಕೊಂಡು" ಎನ್ನುವ ಗಾದೆಯೇ ಇದೆಯಲ್ಲ - ಬೇಡಬೇಕಾದಲ್ಲಿ ಹಾಗೇ ತಾನೆ?

ಬಲಿ ಧರ್ಮಾತ್ಮನೇ ಇದ್ದರೂ ದಾನಿಯೆಂಬ ಹಮ್ಮು ಮಾತ್ರ ಸಹಜವಾಗಿಯೇ ಇತ್ತು.  ಅದರಲ್ಲೂ ಬೇಡುವಾತ ಮೂರಡಿಯ ಕುಳ್ಳನಾದರೆ ನಮಗರಿವಿಲ್ಲದೇ ಎರಡಾಳೆತ್ತರಕ್ಕೆ ಹಿಗ್ಗಿಬಿಡುತ್ತೇವಷ್ಟೇ?  ಜೊತೆಗೆ ತಾನು ಭಾಗವತೋತ್ತಮನಾದ ಪ್ರಹ್ಲಾದನ ಮೊಮ್ಮಗನೆಂಬ ಹೆಮ್ಮೆ ಬೇರೆ.  ಬಂದ ವಟುವನ್ನು ಉಪಚರಿಸಿ ಸತ್ಕರಿಸಿ ಬಲಿ ಹೇಳಿದ, ನಿನಗೆ ಬೇಕಾದ್ದನ್ನು ಕೇಳಬಹುದು, ಕೊಡುತ್ತೇನೆ.  ವಾಮನ ಹೇಳಿದ, ಹೆಚ್ಚೇನೂ ಬೇಡ, ಮೂರಡಿ ಜಾಗ ಕೊಡು ಸಾಕು.  ಇದನ್ನು ಕೇಳಿ ಬಲಿಗೆ ತಡೆಯದಷ್ಟು ನಗೆ.  ಎಲಾ, ಸಾಕ್ಷಾತ್ ಬಲಿಚಕ್ರವರ್ತಿ ಇಲ್ಲಿದ್ದೇನೆ, ಏನು ಬೇಕಾದರೂ ಕೊಡಲು ಸಿದ್ಧನಿದ್ದೇನೆ, ಬೇಕೆಂದರೆ ಒಂದಿಡೀ ದ್ವೀಪವನ್ನೇ ಕೊಡಬಲ್ಲೆ, ಈ ವಟು ಅವಿವೇಕಿ ಹುಡುಗನಂತೆ ತೋರುತ್ತಾನಲ್ಲ ಎಂಬುದು ಅವನ ಯೋಚನೆ.  ಅದನ್ನೇನೂ ಮುಚ್ಚಿಟ್ಟುಕೊಳ್ಳದೇ ಹಾಗೇ ಹೇಳಿಯೂ ಬಿಡುತ್ತಾನೆ.  ಅದಕ್ಕೆ ವಾಮನ ಕೊಡುವ ಉತ್ತರ ಮಾರ್ಮಿಕವಾಗಿದೆ - "ತ್ರಿಭಿಃ ಕ್ರಮೈರಸಂತುಷ್ಟೋ ದ್ವೀಪೇನಾಪಿ ನ ಪೂರ್ಯತೇ - ಮೂರು ಹೆಜ್ಜೆಯಿಂದ ಸಂತುಷ್ಟರಾಗದವರು ದ್ವೀಪದಿಂದಲೂ ಸಂತುಷ್ಟರಾಗುವುದಿಲ್ಲ".

ಬಲಿ ನಗುನಗುತ್ತಾ, ಸರಿ, ನಿನ್ನಿಷ್ಟ ಎಂದು ಹೇಳಿ ಮೂರು ಹೆಜ್ಜೆ ಭೂಮಿಯನ್ನು ಧಾರೆಯೆರೆದು ಕೊಡುತ್ತಾನೆ.  ಬಂದವನು ಸಾಕ್ಷಾತ್ ಮಹಾವಿಷ್ಣುವೇ, ನಿನ್ನ ಸರ್ವಸ್ವವನ್ನೂ ಅಪಹರಿಸಿ ಶತ್ರುಗಳಾದ ದೇವತೆಗಳಿಗೆ ಕೊಟ್ಟುಬಿಡುತ್ತಾನೆ ಎಂದು ಶುಕ್ರಾಚಾರ್ಯರು ಹೇಳಿದರೂ ಬಲಿ ಕೊಟ್ಟ ಮಾತಿನಿಂದ ಹಿಂದೆಗೆಯುವುದಿಲ್ಲ.  ಇವನು ವಿಷ್ಣುವೇ ಆದರೆ ನಿರಪರಾಧಿಯಾದ ನನ್ನನ್ನು ಮೋಸಗೊಳಿಸಿ ತನ್ನ ಕೀರ್ತಿಯನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಳ್ಳಲಾರ ಎಂಬುದು ಬಲಿಯ ನಂಬಿಕೆ.  ಆದರೆ ದಾನ ಪಡೆದ ವಾಮನ ನೋಡನೋಡುತ್ತಿದ್ದಂತೆ ಬೆಳೆದು ನಿಂತು ಭೂಮ್ಯಾಕಾಶಗಳನ್ನು ವ್ಯಾಪಿಸಿಬಿಡುತ್ತಾನೆ.  ಒಂದು ಹೆಜ್ಜೆಯಿಂದ ಭೂಮಂಡಲವನ್ನೆಲ್ಲಾ ಅಳೆದು, ಮತ್ತೊಂದು ಹೆಜ್ಜೆಯಿಂದ ಮೇಲಿನ ಲೋಕಗಳನ್ನೆಲ್ಲಾ ಅಳೆದು ನಗುತ್ತಾ ಬಲಿಗೆ ಹೇಳುತ್ತಾನೆ - "ನಿನ್ನದೆಲ್ಲವನ್ನೂ ಎರಡು ಹೆಜ್ಜೆಯಿಂದ ಅಳೆದದ್ದಾಯಿತು, ನೀನು ಕೊಟ್ಟ ಮಾತನ್ನು ನಡೆಸಲಾಗದೇ ನನ್ನನ್ನು ವಂಚಿಸುತ್ತಿದ್ದೀಯೆ, ಆ ತಪ್ಪಿಗೆ ನರಕವೇ ಶಿಕ್ಷೆ, ಹೊರಡು".  ಇದರಿಂದ ಒಂದಿನಿತೂ ವಿಚಲಿತನಾಗದ ಬಲಿ ಹೇಳುತ್ತಾನೆ - ಐಶ್ವರ್ಯದ ಮದದಿಂದ ಮುಚ್ಚಿದ್ದ ನನ್ನ ಕಣ್ಣನ್ನು ತೆರೆಸಿ ನೀನಿಂದು ನನಗೆ ಪರಮಗುರುವಾದೆ, ಇರಲಿ, ನಾನು ನಿನ್ನನ್ನು ಮೋಸಗೊಳಿಸುವುದು ಸಾಧ್ಯವೇ ಇಲ್ಲ.  ಎರಡು ಹೆಜ್ಜೆಯಿಂದ ಲೋಕವನ್ನೆಲ್ಲ ಅಳೆದರೂ ಇನ್ನೊಂದು ಹೆಜ್ಜೆಗೆ ಜಾಗ ಉಳಿದೇ ಇದೆ - ನನ್ನ ತಲೆ.  ಅದರ ಮೇಲೆ ನಿನ್ನ ಪಾದವನ್ನಿಟ್ಟು ದಾನವನ್ನು ಪೂರೈಸಿಕೋ.  ಬಲಿಯ ಪ್ರಾರ್ಥನೆಯಿಂದ ಸಂತುಷ್ಟನಾದ ತ್ರಿವಿಕ್ರಮ ಹೇಳುತ್ತಾನೆ "ಯಾರ ಮೇಲೆ ನಾನು ಕೃಪೆದೋರಲು ನಿರ್ಧರಿಸುತ್ತೇನೋ ಅವನ ಸರ್ವಸ್ವವನ್ನೂ ಮೊದಲು ಕಸಿದುಕೊಳ್ಳುತ್ತೇನೆ, ಆಗಷ್ಟೇ ಅವನ ಕಣ್ಣು ಮುಸುಕಿದ ಪೊರೆ ಹರಿದು ಆತನಿಗೆ ನನ್ನನ್ನು ಕಾಣಲು ಸಾಧ್ಯ".  ಹೀಗೆ ಹೇಳಿ ಬಲಿಯ ತಲೆಯ ಮೇಲೆ ಮತ್ತೊಂದು ಹೆಜ್ಜೆಯಿಟ್ಟು ತನ್ನ ದಾನವನ್ನು ಅಳೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾನೆ.  

ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ರಾಮಾಯಣಮಹಾಭಾರತಗಳನ್ನು ಇತಿಹಾಸ (ನಡೆದ ವಿಷಯಗಳು) ಎಂದು ನಮ್ಮ ಪರಂಪರೆ ವರ್ಗೀಕರಿಸುತ್ತವೆ.  ಆದರೆ ಪುರಾಣಕತೆಗಳು ಇತಿಹಾಸವಲ್ಲ.  ಪುರಾಣ, ಹಳೆಯ ಕತೆ, ಎಂದೋ ಎಷ್ಟೋ ಯುಗಗಳ ಹಿಂದೆ ಎಲ್ಲೋ ನಡೆಯಿತೆಂದು ಹೇಳಲಾಗುವ ಕತೆಗಳು - ರಮ್ಯಾತಿರಮ್ಯ ಕಲ್ಪನೆಗಳು, ವೈಭವೀಕರಿಸಿದ ವರ್ಣನೆಗಳು, ಕಲ್ಪನೆಗೂ ನಿಲುಕದ ವಿದ್ಯಮಾನಗಳು ಇಲ್ಲಿ ಸಾಮಾನ್ಯ.  ಇದನ್ನು ಗ್ರಹಿಸಬೇಕಾದರೆ ವಸ್ತುನಿಷ್ಠವಾದ 'Rational' ದೃಷ್ಟಿಕೋನಕ್ಕಿಂತ ವಿದ್ಯಮಾನದ ಹಿಂದೆ ಅಡಗಿರುವ ಸಾಂಕೇತಿಕೆಯನ್ನು ಅರಿಯುವ ಕಣ್ಣು ಅತ್ಯಗತ್ಯ.  ಕುವೆಂಪು ಹೇಳುತ್ತಾರಲ್ಲ "ರಾವಣಾವಿದ್ಯೆಯೀ ನಮ್ಮ ಮರ್ತ್ಯಪ್ರಜ್ಞೆ, ತನ್ನ ತಮದಿಂ ತಾಂ ಮುಕ್ತಮಪ್ಪುದು ದಿಟಂ" - ರಾವಣನೆಂಬೊಬ್ಬ ಹತ್ತು ತಲೆಯ ರಕ್ಕಸನಿದ್ದನೋ ಇಲ್ಲವೋ, ಅದು ನಮ್ಮಲ್ಲೇ ಮನೆಮಾಡಿರುವ 'ಅವಿದ್ಯೆ'ಯ ಸಂಕೇತವೆಂದು ಗ್ರಹಿಸಿದರೆ ಕತೆಗೊಂದು ಹೊಸ ಹೊಳಹು ದೊರೆಯುತ್ತದೆ.  ಪುರಾಣಕತೆಗಳನ್ನು ನೋಡಲು ಬೇಕಾದ ದೃಷ್ಟಿ ಇದು.  ವಿಷ್ಣುವು ನಿರಪರಾಧಿಯಾದ, ವಿಷ್ಣುಭಕ್ತನಾದ ಬಲಿಚಕ್ರವರ್ತಿಯನ್ನು ಓಡಿಸಿದ್ದು ತಪ್ಪಲ್ಲವೇ?  ಸ್ವತಃ ವಿಷ್ಣುಭಕ್ತನೇ ಆಗಿದ್ದರೂ ರಾಕ್ಷಸನಾಗಿದ್ದ ಕಾರಣಕ್ಕೆ ಅವನಿಗೆ ಅನ್ಯಾಯವಾಯಿತಲ್ಲವೇ?  ಈ ಬಗೆಯ 'Rational' ಪ್ರಶ್ನೆಗಳಿಗೆ ಇಲ್ಲಿ ಅವಕಾಶವೇ ಇಲ್ಲ, ಏಕೆಂದರೆ ಇದು ಇತಿಹಾಸವಲ್ಲ, ಕತೆ - ಇಲ್ಲಿ ಕತೆ ಏನು ಸಂಕೇತಿಸುತ್ತಿದೆ ಎನ್ನುವುದು ಮುಖ್ಯ.  ರಾಕ್ಷಸನಾದ ಮಾತ್ರಕ್ಕೆ ಅನ್ಯಾಯವಾಗಬೇಕೆಂದಿದ್ದರೆ ಅದೇ ಅನ್ಯಾಯ ಪ್ರಹ್ಲಾದನಿಗೂ ಆಗಬೇಕಿತ್ತಲ್ಲ.  ಅಥವಾ ಬಲಿಗೆ ಅನ್ಯಾಯವೇ ಆಗಬೇಕಿದ್ದರೆ ವಿಷ್ಣು ಬಲಿಯನ್ನು ಕೊಂದೇ ಬಿಡಬಹುದಿತ್ತಲ್ಲ - ಈ ಬಗೆಯ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳೂ ಹುಟ್ಟಿಕೊಳ್ಳಬಹುದು.  ಆದರೆ ಕತೆ ಹೇಗೆ ಬೆಳೆಯುತ್ತದೆಂಬುದನ್ನು ಗಮನಿಸಬೇಕು.  ಬಲಿ ಮೂಲತಃ ಭಕ್ತ.  ತನ್ನ ಕಣ್ಣನ್ನು ಮುಸುಕಿದ್ದ ಅಹಂಕಾರ ಹರಿಯುತ್ತಿದ್ದಂತೆಯೇ ಅವನಿಗೆ ತನ್ನ ನೆಲೆ, ಭಗವಂತನ ನೆಲೆ ಅರಿವಾಯಿತು.  ಶರಣಾಗತನಾದ.  ಹೀಗೆ ತನ್ನವನಾದ ಬಲಿಯ ಯೋಗಕ್ಷೇಮವೂ ತನಗೇ ಸೇರಿದ್ದಷ್ಟೇ?  ತನ್ನ ಆದೇಶದಂತೆ ಸುತಲಲೋಕಕ್ಕೆ ಹೋಗಿ ನೆಲೆಸಿದ ಬಲಿಯ ಬಾಗಿಲನ್ನು ಕಾಯುವುದಕ್ಕೆ ಭಗವಂತ ಸ್ವತಃ ತಾನೇ ನಿಂತ.  ಕುಮಾರವ್ಯಾಸ ಬೇರೊಂದು ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಹೇಳುತ್ತಾನೆ "ಕಿರೀಟಿಯ ಮನೆಯ ಬಂಡಿಯ ಬೋವನಾದನು ವೀರನಾರಯಣ" - ತನ್ನ ಭಕ್ತನಾದ ಅರ್ಜುನನ ಬಂಡಿಯ ಬೋವನಾದನಂತೆ ಕೃಷ್ಣ; ಇದು ಅಂಥದ್ದೇ ಇನ್ನೊಂದು ಉದಾಹರಣೆ, ಮೂರು ಹೆಜ್ಜೆ ಭೂಮಿಯನ್ನು ದಾನ ಪಡೆದ ಪರಮಾತ್ಮ, ದಾನ ಕೊಟ್ಟ ಮಹಾತ್ಮನಾದ ಬಲಿಯ ಮನೆಯ ಕಾವಲಿಗೆ ನಿಂತ ಕತೆ.  ಈ ಅವತಾರದ ಉದ್ದೇಶ ಬಲಿಯ ನಿಗ್ರಹವಲ್ಲ, ಉದ್ಧಾರ ("ಪರಿತ್ರಾಣಾಯ ಸಾಧೂನಾಂ").

ಇರಲಿ, ಹೀಗೆ ಸುತಲದಲ್ಲಿ ನೆಲೆ ನಿಂತ ಬಲಿಚಕ್ರವರ್ತಿ ವರ್ಷಕ್ಕೊಮ್ಮೆ ಭೂಲೋಕಕ್ಕೆ ಬಂದು ತನ್ನ ರಾಜ್ಯವನ್ನು ನೋಡಿ ಹರಸಿ ಹೋಗುತ್ತಾನೆಂಬ ನಂಬಿಕೆ.  ಅದೇ ಬಲಿಪಾಡ್ಯಮಿ, ಬಲಿಯ ತ್ಯಾಗವನ್ನು ನೆನೆಯುವ ದಿನ. ಈ ದಿನ ಅನೇಕ ಕಡೆಗಳಲ್ಲಿ ವಿವಿಧ ರೀತಿಗಳಲ್ಲಿ ಬಲೀಂದ್ರನ ಪೂಜೆ ನಡೆಯುತ್ತದೆ.  ಸಪ್ತಚಿರಂಜೀವಿಗಳಲ್ಲೊಬ್ಬನಾದ ಬಲಿಚಕ್ರವರ್ತಿಯ ಹರಕೆ ನಮ್ಮೆಲ್ಲರ ಮೇಲಿರಲಿ.  ಬಲಿಪಾಡ್ಯಮಿಯ ಈ ದಿನದಂದು ಅಹಂಕಾರದ ಅಂಧಕಾರ ತೊಲಗಿ ಅರಿವಿನ ದೀವಿಗೆ ಬೆಳಗಲಿ.  ಎಲ್ಲರಿಗೂ ದೀಪಾವಳಿ-ಬಲಿಪಾಡ್ಯಮಿಯ ಶುಭಾಶಯಗಳು.

ಆಡುಮಾತಿ'ನಲ್ಲಿ' (ಸಪ್ತಮೀ)ವಿಭಕ್ತಿಪ್ರತ್ಯಯ

ಮಿತ್ರರಾದ ವಸಂತ ಬಂಟಕಲ್ ಅವರು "ಮನೇನಲ್ಲಿ, ಕಾಶೀನಲ್ಲಿ, ಬೀದೀನಲ್ಲಿ" ಎಂದು ಮಾತಾಡುವ ವಿದ್ವಾಂಸರೋರ್ವರ ಅಭ್ಯಾಸದ ಬಗ್ಗೆ ತಮಾಷೆಯಾಗಿ ಹೇಳಿದರು.  ಸ್ವಾರಸ್ಯವಾದ ಗಮನಿಕೆ.  "ಸರ್ವಂ 'ನಲ್ಲಿ'ಮಯಂ ಜಗತ್" ಎನ್ನೋಣವೇ? 🙂 'ನಲ್ಲಿ' ಪ್ರತ್ಯಯ ತಪ್ಪೆಂಬುದರಲ್ಲಿ ಎರಡು ಮಾತಿಲ್ಲ.  ಆದರೆ ಆ ತಮಾಷೆಯ ನೆಪದಲ್ಲಾದರೂ ಆಡುನುಡಿಯಲ್ಲಿ ಅದು ಏಕೆ ಬರುತ್ತದೆ ಎಂಬುದನ್ನು ತಿಳಿದು ನೋಡುವುದು ಕುತೂಹಲಕರವೆನಿಸಿತು.  ಅದಕ್ಕಾಗಿ ಈ ಲೇಖನ (ನೆನಪಿರಲಿ, ಹಳಗನ್ನಡದ ವ್ಯಾಕರಣಸೂತ್ರಗಳಲ್ಲಿ, ಹೊಸಗನ್ನಡದ ವ್ಯಾಕರಣದಲ್ಲಿ, ಶಿಷ್ಟಭಾಷೆಯ ರೂಢಿಯಲ್ಲಿ ಏನಿದೆ ಎನ್ನುವುದಕ್ಕಿಂತ ಆಡುಮಾತಿನಲ್ಲಿ ಅವು ಹೇಗೆ/ಏಕೆ ಹಾಗೆ ಮೈದಳೆದಿವೆ ಎನ್ನುವುದರ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆಯೇ ಈ ಬರಹದ ಉದ್ದೇಶ.  ಆದ್ದರಿಂದ ಬಳಕೆಯನ್ನು ವಿವರಿಸುವಾಗ ವ್ಯಾಕರಣದಲ್ಲಿ ಹೇಳಿರದ/ಅಥವಾ ಅದಕ್ಕಿಂತ ಭಿನ್ನವಾದ ವಿವರಗಳು ಇಲ್ಲಿ ಕಾಣಬಹುದು).

 

ಮೊದಲಿಗೆ ಹೊಸಗನ್ನಡದಲ್ಲಿ ನಾವು ಬಳಸುವ ವಿಭಕ್ತಿಪ್ರತ್ಯಯಗಳನ್ನು ನೋಡೋಣ

ಪ್ರಥಮಾ - ಉ
ದ್ವಿತೀಯಾ - ಅನ್ನು
ತೃತೀಯಾ/ಪಂಚಮೀ - ಇಂದ
ಚತುರ್ಥೀ - ಗೆ
ಷಷ್ಠೀ - ಅ
ಸಪ್ತಮೀ - ಅಲ್ಲಿ

ಆದರೆ ಈ ವಿಭಕ್ತಿಪ್ರತ್ಯಯಗಳು ನಾಮಪದಕ್ಕೆ ನೇರವಾಗಿ ಹತ್ತಲಾರವು.  ಉದಾಹರಣೆಗೆ ರಾಮನು ಎಂಬುದನ್ನು ನೋಡಿ.  ರಾಮ (ನಾಮಪದ) + ಉ (ಪ್ರಥಮಾವಿಭಕ್ತಿ) = ರಾಮು ಆಗಬೇಕಲ್ಲವೇ?  ರಾಮನು ಎಂಬ ನಕಾರ ಎಲ್ಲಿಂದ ಬಂತು? (ಇದರ ಹಳಗನ್ನಡರೂಪ ರಾಮನ್ ಮತ್ತು ಹಳಗನ್ನಡದಲ್ಲಿ ಇದಕ್ಕೆ ವಿಭಕ್ತಿಪ್ರತ್ಯಯವಿಲ್ಲ, ಆದ್ದರಿಂದ ಅಲ್ಲಿ ಈ ಸಮಸ್ಯೆ ಬರುವುದಿಲ್ಲ).  ಮೇಲಿನ ಸಮೀಕರಣವನ್ನು ಮರುಬರೆದರೆ ರಾಮ + ನ್ + ಉ ಹೀಗಾಗಿರಬೇಕಲ್ಲವೇ?  ಈ ನಕಾರ ಏಕೆ ಬಂತು?  ಅದೇ ರೀತಿ ಗುಡ್ಡವನ್ನು ಎಂಬುದನ್ನು ಗಮನಿಸಿ.  ಗುಡ್ಡ + ವ್ + ಅನ್ನು = ಗುಡ್ಡವನ್ನು ಆಯಿತು.  ವಕಾರವೊಂದು ಬಂದು ಸೇರಿತು.  ಇದಿಲ್ಲದೇ ಕೇವಲ 'ಅನ್ನು' ವಿಭಕ್ತಿಪ್ರತ್ಯಯ ಸೇರಿಸಿದ್ದರೆ ಗುಡ್ಡನ್ನು ಎಂದಾಗುತ್ತಿತ್ತು.  ಹಾಗೆಯೇ ಮರದಲ್ಲಿ ಎನ್ನುವಲ್ಲಿ ಮರ (ನಾಮಪದ) + ದ + ಅಲ್ಲಿ = ಮರದಲ್ಲಿ.  ಇಲ್ಲಿ ದಕಾರವೊಂದು ಸೇರಿತು.  ಮರ ಮತ್ತು ಅಲ್ಲಿ ಇಷ್ಟನ್ನು ಹಾಗೆಯೇ ಸಂಧಿ ಮಾಡಿದ್ದರೆ ಮರಲ್ಲಿ ಆಗಬೇಕಿತ್ತಷ್ಟೇ?  (ವಾಸ್ತವದಲ್ಲಿ ಇಲ್ಲಿ ಬಂದಿರುವುದು ದ ಎಂಬ ಪೂರ್ಣಾಕ್ಷರವಲ್ಲ, ದ್ ಎಂಬ ಅಕ್ಷರ ಮತ್ತು ಅ ಎಂಬ ಷಷ್ಠೀವಿಭಕ್ತಿ, ಎರಡೂ ಸೇರಿ 'ದ' ಆಗಿರುವುದು.  ನಾವು ಕನ್ನಡದಲ್ಲಿ ವಿಭಕ್ತಿಪ್ರತ್ಯಯಗಳು ಹತ್ತುವ ರೀತಿಯನ್ನು ಗಮನಿಸಿದರೆ, ಪ್ರಥಮಾ, ದ್ವಿತೀಯಾ, ಚತುರ್ಥೀ ಮತ್ತು ಷಷ್ಠೀವಿಭಕ್ತಿಪ್ರತ್ಯಯಗಳು ಸ್ವತಂತ್ರ ವ್ಯವಹಾರವುಳ್ಳವು - ನಾಮಪದಕ್ಕೆ ನೇರವಾಗಿ ಹತ್ತುತ್ತವೆ.  ಆದರೆ ತೃತೀಯಾ/ಪಂಚಮೀ ಮತ್ತು ಸಪ್ತಮೀವಿಭಕ್ತಿಗಳ ಪ್ರತ್ಯಯಗಳು ನಾಮಪದಕ್ಕೆ ನೇರವಾಗಿ ಸೇರುವುದಿಲ್ಲ - ಅವು ಷಷ್ಠೀವಿಭಕ್ತಿಯ ಮೇಲೆ ಬಂದು ಕೂರುವಂಥವು - ನ್+ಅ+ಇಂದ=ನಿಂದ, ದ್+ಅ+ಅಲ್ಲಿ=ದಲ್ಲಿ ಹೀಗೆ, ಇರಲಿ) ನಾಮಪದಕ್ಕೂ ವಿಭಕ್ತಿಪ್ರತ್ಯಯಗಳಿಗೂ ನಡುವೆ ಈ ಹೊಸ ಅಕ್ಷರಗಳು ಏಕೆ ಬರುತ್ತವೆ?  ಏಕೆಂದರೆ ನೇರವಾಗಿ ವಿಭಕ್ತಿಪ್ರತ್ಯಯ ಸೇರಿದರೆ ರಾಮು, ಗುಡ್ಡನ್ನು, ಮರಲ್ಲಿ ಮುಂತಾದ ವಿಕಾರಗಳು ಬರುವುವಷ್ಟೇ?  ಅದನ್ನು ನಿವಾರಿಸುವುದಕ್ಕೋಸ್ಕರವೇ, ನಾಲಿಗೆಗೆ ಆಧಾರವಾಗಿ ಈ ಅಕ್ಷರಗಳು ಬಂದು ಕೂಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ (ಆಗಮ).  ಹೀಗೆ ಯಾವ ಅಕ್ಷರವು ಆಗಮವಾಗಿ ಬರುತ್ತದೆ ಎನ್ನುವುದು, ಆ ನಾಮಪದ ಯಾವ ಸ್ವರದಿಂದ ಕೊನೆಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಅದರ ಲಿಂಗ/ವಚನಗಳೇನು ಎಂಬುದರ ಮೇಲೆ ನಿರ್ಧಾರವಾಗುತ್ತದೆ - ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ದ್/ನ್/ಇನ್/ಳ್/ಅಳ್/ರ್/ಅರ್ ಹೀಗೆ ಹಲವು ಅಕ್ಷರಗಳು ಬಂದು ಸೇರುತ್ತವೆ.  ಇವನ್ನು ಆಗಮ (ಹೊಸದಾಗಿ ಬಂದು ಸೇರಿದ್ದು) ಎನ್ನುತ್ತಾರೆ, 'ಔಪವಿಭಕ್ತಿ'ಗಳೆಂದೂ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ - ದಕಾರಾಗಮ, ನಕಾರಾಗಮ, ಇನಾಗಮ, ಳಕಾರಾಗಮ, ಅಳಾಗಮ, ಅರಾಗಮ ಇತ್ಯಾದಿ.  ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ದಾಸನಲ್ಲಿ ಎಂಬ ಸಪ್ತಮೀವಿಭಕ್ತಿರೂಪವನ್ನು ಬಿಡಿಸಿ ಬರೆದರೆ ದಾಸ (ನಾಮಪದ) + (ನ್ (ಆಗಮ) + ಅ (ಷಷ್ಠೀ)) + ಅಲ್ಲಿ (ಸಪ್ತಮೀ) = ದಾಸ + ನ + ಅಲ್ಲಿ = ದಾಸ'ನಲ್ಲಿ'.  ಇಲ್ಲಿ "ನಲ್ಲಿ" ಎಲ್ಲಿಂದ ಬಂದಿತೆಂದು ತಿಳಿಯಿತಲ್ಲ.  ಹೀಗಾಗಿ ನಲ್ಲಿಯ ಮೂಲವಿರುವುದು ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ ಬರುವ ಸಪ್ತಮೀವಿಭಕ್ತಿಯಲ್ಲಲ್ಲ, ನಾಮಪದಕ್ಕೆ ಸೇರುವ ಆಗಮಾಕ್ಷರಗಳಲ್ಲಿ

ಈಗ, ಈ ಆಗಮಾಕ್ಷರಗಳು ಹೇಗೆ ಬಂದು ಕೂರುತ್ತವೆ ನೋಡೋಣ - ಮೊದಲೇ ಹೇಳಿದಂತೆ ನಾಮಪದದ ಕೊನೆಯ ಸ್ವರ ಮತ್ತು ನಾಮಪದದ ಲಿಂಗವಚನಗಳೇ ಇದಕ್ಕೆ ಆಧಾರ - ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಹೀಗೆ:

ನಕಾರಾಗಮ
ಅಕಾರಾಂತ ಪುಲ್ಲಿಂಗ - ರಾಮ + ನ್ + ಅ = ರಾಮನ
ಆಕಾರಾಂತ ಪುಲ್ಲಿಂಗ - ಗಾಮಾ + ನ್ + ಅ = ಗಾಮಾನ
ಊಕಾರಾಂತ ಪುಲ್ಲಿಂಗ - ಬಬ್ಲೂ + ನ್ + ಅ = ಬಬ್ಲೂನ
ಊಕಾರಾಂತ ನಪುಂಸಕ - ಝೂ + ನ್ + ಅ = ಝೂನ
ಓಕಾರಾಂತ ಪುಲ್ಲಿಂಗ - ಮನ್ರೋ + ನ್ + ಅ = ಮನ್ರೋನ
ಓಕಾರಾಂತ ನಪುಂಸಕ - ಎಸ್ಕಿಮೋ + ನ್ + ಅ = ಎಸ್ಕಿಮೋನ

ಇನಾಗಮ
ವ್ಯಂಜನಾಂತ ಸರ್ವಲಿಂಗ - ಕಣ್ + ಇನ್ + ಅ = ಕಣ್ಣಿನ; ಊರ್ + ಇನ್ + ಅ = ಊರಿನ; ಮನಸ್ + ಇನ್ + ಅ = ಮನಸಿನ; ಬಾರ್+ ಇನ್ + ಅ = ಬಾರಿನ
ಉಕಾರಾಂತ ಸರ್ವಲಿಂಗ (ಆಗಮದೊಂದಿಗೆ ಉಕಾರಲೋಪವೂ) - ಓದು + ಇನ್ + ಅ = ಓದಿನ; ಕಾಡು +ಇನ್ + ಅ = ಕಾಡಿನ; ಗುಡ್ಡು + ಇನ್ + ಅ = ಗುಡ್ಡಿನ
ಉಕಾರಾಂತ ಸರ್ವಲಿಂಗ (ಆಗಮಮಾತ್ರ; ಉಕಾರಲೋಪವಿಲ್ಲ) - ಗುರು + ಇನ್ + ಅ = ಗುರುವಿನ; ಪಾರು +ಇನ್ + ಅ = ಪಾರುವಿನ; ಕರು + ಇನ್ + ಅ = ಕರುವಿನ
ಊಕಾರಾಂತ ಸರ್ವಲಿಂಗ (ಆಗಮಮಾತ್ರ; ಉಕಾರಲೋಪವಿಲ್ಲ) - ಹೂ + ಇನ್ + ಅ = ಹೂವಿನ

ಳಕಾರಾಗಮ
ಅಕಾರಾಂತ ಸ್ತ್ರೀಲಿಂಗ - ಸೇವಕ + ಳ್ + ಅ = ಸೇವಕಳ (ಸೇವಿಕಾ/ಸೇವಕಿ ಎಂಬುದು ಸರಿ, ಸೇವಕಶಬ್ದಕ್ಕೇ ಸ್ತ್ರೀಲಿಂಗಪ್ರತ್ಯಯ ಸೇರಿಸಬೇಕಾದರೆ ಇದು)
ಆಕಾರಾಂತ ಸ್ತ್ರೀಲಿಂಗ - ರೀಟಾ + ಳ್ + ಅ = ರೀಟಾಳ
ಊಕಾರಾಂತ ಸ್ತ್ರೀಲಿಂಗ - ಸೋನೂ + ಳ್ + ಅ = ಸೋನೂಳ
ಓಕಾರಾಂತ ಸ್ತ್ರೀಲಿಂಗ - ದನ್ನೋ + ಳ್ + ಅ = ದನ್ನೋಳಲ್ಲಿ

ದಕಾರಾಗಮ
ಅಕಾರಾಂತ ನಪುಂಸಕ - ಮರ + ದ್ + ಅ = ಮರದ
ಆಕಾರಾಂತ ನಪುಂಸಕ - ಪಿzzಆ + ದ್ + ಅ = ಪಿzzಆದ
ಊಕಾರಾಂತ ನಪುಂಸಕ - ಝೂ + ದ್ + ಅ = ಝೂದ
ಓಕಾರಾಂತ ನಪುಂಸಕ - ಎಸ್ಕಿಮೋ + ದ್ + ಅ = ಎಸ್ಕಿಮೋದ

ರಕಾರಾಗಮ
ಅಕಾರಾಂತ ಪುಂ/ಸ್ತ್ರೀಲಿಂಗಬಹುವಚನ - ಸೇವಕ + ರ್ + ಅ = ಸೇವಕರ

ಅವರ್ ಆಗಮ
ಆಕಾರಾಂತ ಪುಂ/ಸ್ತ್ರೀಲಿಂಗಬಹುವಚನ - ಗಾಮಾ + ಅವರ್ + ಅ = ಗಾಮಾ ಅವರ; ರೀಟಾ + ಅವರ್ + ಅ = ರೀಟಾ ಅವರ
ಈಕಾರಾಂತ ಪುಂ/ಸ್ತ್ರೀಲಿಂಗಬಹುವಚನ - ಅಣ್ಣಾಜೀ + ಅವರ್ + ಅ = ಅಣ್ಣಾಜೀ ಅವರ; ಜೋಲೀ + ಅವರ್ + ಅ = ಜೋಲೀ ಅವರ
ಊಕಾರಾಂತ ಪುಂ/ಸ್ತ್ರೀಲಿಂಗಬಹುವಚನ - ಬಬ್ಲೂ + ಅವರ್ + ಅ = ಬಬ್ಲೂ ಅವರ; ಸೋನೂ + ಅವರ್ + ಅ = ಸೋನೂ ಅವರ
ಓಕಾರಾಂತ ಪುಂ/ಸ್ತ್ರೀಲಿಂಗಬಹುವಚನ - ಮನ್ರೋ + ಅವರ್ + ಅ = ಮನ್ರೋ ಅವರ; ದನ್ನೋ + ಅವರ್ + ಅ = ದನ್ನೋ ಅವರ

ಅರಾಗಮ
ಇ/ಎಕಾರಾಂತ ಪುಂ/ಸ್ತ್ರೀಲಿಂಗಬಹುವಚನ - ಹಿರಿ + ಅರ್ + ಅ = ಹಿರಿಯರ

ಅಱಾಗಮ (ಹೊಸಗನ್ನಡದಲ್ಲಿ ಇದೂ ಅರಾಗಮವೇ)
ಉಕಾರಾಂತ ಕೃದಂತ, ಸರ್ವನಾಮ, ಗುಣವಾಚಕ ಅಥವಾ ಸಂಖ್ಯಾವಾಚಕ - ಮಾಡಿದ್ದು + ಅರ್ + ಅ = ಮಾಡಿದ್ದರ; ಅದು + ಅರ್ + ಅ = ಅದರ; ದೊಡ್ಡದು + ಅರ್ + ಅ = ದೊಡ್ಡದರ; ಐದು + ಅರ್ + ಅ = ಐದರ

ಗಳಾಗಮ
ಅಕಾರಾಂತ ನಪುಂಸಕಬಹುವಚನ - ಮರ + ಗಳ್ + ಅ = ಮರಗಳ
ಆಕಾರಾಂತ ನಪುಂಸಕಬಹುವಚನ - ಪಿzzಆ + ಗಳ್ + ಅ = ಪಿzzಆಗಳ
ಇ/ಎಕಾರಾಂತ ಪುಂ/ಸ್ತ್ರೀಲಿಂಗಬಹುವಚನ - ಸಿರಿ + ಗಳ್ + ಅ = ಸಿರಿಗಳ; ದೊರೆ + ಗಳ್ + ಅ = ದೊರೆಗಳ
ಇ/ಎಕಾರಾಂತ ನಪುಂಸಕಲಿಂಗಬಹುವಚನ - ನದಿ + ಗಳ್ + ಅ = ನದಿಗಳ; ತೊರೆ + ಗಳ್ + ಅ = ತೊರೆಗಳ
ಈಕಾರಾಂತ ನಪುಂಸಕಲಿಂಗಬಹುವಚನ - ಸಬ್ಜೀ + ಗಳ್ + ಅ = ಸಬ್ಜೀಗಳ
ಓಕಾರಾಂತ ನಪುಂಸಕಲಿಂಗಬಹುವಚನ - ಎಸ್ಕಿಮೋ + ಗಳ್ + ಅ = ಎಸ್ಕಿಮೋಗಳ

ಯಕಾರಾಗಮ
ಇ/ಎಕಾರಾಂತ ಸರ್ವಲಿಂಗ ಏಕವಚನ - ಹರಿ + ಯ್ + ಅ = ಹರಿಯ;  ದೊರೆ + ಯ್ + ಅ = ದೊರೆಯ; ಲಕ್ಷ್ಮಿ + ಯ್ + ಅ = ಲಕ್ಷ್ಮಿಯ; ವರದೆ + ಯ್ + ಅ = ವರದೆಯ; ನದಿ + ಯ್ + ಅ = ನದಿಯ; ತೊರೆ + ಯ್ + ಅ = ತೊರೆಯ;
ಈಕಾರಾಂತ ಸರ್ವಲಿಂಗ ಏಕವಚನ - ಅಣ್ಣಾಜೀ + ಯ್ + ಅ = ಅಣ್ಣಾಜೀಯ; ಜೋಲೀ + ಯ್ + ಅ = ಜೋಲೀಯ; ಸಬ್ಜೀ + ಯ್ + ಅ = ಸಬ್ಜೀಯ
 
ಮೇಲಿನ ಎಲ್ಲವೂ ಷಷ್ಠೀವಿಭಕ್ತಿರೂಪಗಳು.  ಅದಕ್ಕೇ 'ಅಲ್ಲಿ' ಪ್ರತ್ಯಯ ಸೇರಿಸಿದರೆ ಸಪ್ತಮೀವಿಭಕ್ತಿರೂಪವು ದೊರೆಯುತ್ತದೆ - ರಾಮನಲ್ಲಿ, ಸೇವಕಳಲ್ಲಿ, ಮರದಲ್ಲಿ, ಸೇವಕರಲ್ಲಿ, ಗಾಮಾ ಅವರಲ್ಲಿ, ಹಿರಿಯರಲ್ಲಿ, ಮಾಡಿದ್ದರಲ್ಲಿ, ಮರಗಳಲ್ಲಿ, ಹರಿಯಲ್ಲಿ ಹೀಗೆ.

ಅದು ಸರಿ.  ಸಹಜವಾಗಿ ಮನೆಯಲ್ಲಿ, ಬೀದಿಯಲ್ಲಿ, ಕಾಶಿಯಲ್ಲಿ ಎಂದಿರಬೇಕಾದದ್ದು ಆಡುಮಾತಿನಲ್ಲಿ ಮನೇನಲ್ಲಿ, ಬೀದೀನಲ್ಲಿ, ಕಾಶೀನಲ್ಲಿ ಎಂದೇಕಾಯಿತು ಎಂಬುದಲ್ಲವೇ ಪ್ರಶ್ನೆ?  ಇದು ತಪ್ಪೇನೋ ಹೌದು, ಆದರೆ ಈ ತಪ್ಪು ಬಳಕೆ ಬಂದದ್ದಾದರೂ ಹೇಗೆ?

ಮೇಲೆ ನಕಾರಾಗಮವನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಂಡ ಅಕಾರಾಂತಪುಲ್ಲಿಂಗಗಳನ್ನು ನೋಡಿ - ರಾಮ (ನಾಮ) + ನ್ (ಆಗಮ) + ಅ (ಷಷ್ಠೀ) + ಅಲ್ಲಿ (ಸಪ್ತಮೀ) = ರಾಮನಲ್ಲಿ; ಇದೇ ರೀತಿ ಕೃಷ್ಣನಲ್ಲಿ, ಬ್ರಹ್ಮನಲ್ಲಿ ಹೀಗೊಂದು 'ನಲ್ಲಿ'ಯ ಕಂತೆ.  

ಹಾಗೆಯೇ ಇನಾಗಮವನ್ನು ಪಡೆದ ವ್ಯಂಜನಾಂತಗಳನ್ನೂ ಉಕಾರಾಂತಗಳನ್ನೂ ಗಮನಿಸಿ - ಕಣ್ಣಿನಲ್ಲಿ, ಕಾಲಿನಲ್ಲಿ, ಊರಿನಲ್ಲಿ, ಮನಸಿನಲ್ಲಿ, ಬಾರಿನಲ್ಲಿ, ಕಾರಿನಲ್ಲಿ, ಓದಿನಲ್ಲಿ, ಕಾಡಿನಲ್ಲಿ, ಗುಡ್ಡಿನಲ್ಲಿ - ಇದು ಮತ್ತೊಂದು 'ನಲ್ಲಿ'ಯ ಕಂತೆ.  ಇವಂತೂ ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿ ಮತ್ತಷ್ಟು ಸವೆದು ಕಣ್ನಲ್ಲಿ, ಕಾಲ್ನಲ್ಲಿ, ಊರ್ನಲ್ಲಿ, ಮನಸ್ನಲ್ಲಿ, ಬಾರ್ನಲ್ಲಿ, ಕಾರ್ನಲ್ಲಿ, ಓದ್ನಲ್ಲಿ, ಕಾಡ್ನಲ್ಲಿ, ಗುಡ್ನಲ್ಲಿ ಎಂದಾಗಿ, 'ನಲ್ಲಿ'ಯ ಭ್ರಮೆ ಮತ್ತಷ್ಟು ಹೆಚ್ಚಾಗುತ್ತದೆ.  ಇವಲ್ಲದೇ, ಇನಾಗಮವನ್ನು ಪಡೆದು, ನಾಮಪದದ ಉಕಾರವನ್ನೂ ಉಳಿಸಿಕೊಂಡ ಉಕಾರಾಂತಗಳನ್ನೂ ನೋಡಬಹುದು - ಗುರುವಿನಲ್ಲಿ, ಪಾರುವಿನಲ್ಲಿ, ಕರುವಿನಲ್ಲಿ.  ಇಲ್ಲೆಲ್ಲಾ ಸಂಧಿಯಾದಾಗ ಉಂಟಾದ 'ವಿ' ಅಕ್ಷರ ಆಡುವ ನಾಲಿಗೆಗೆ ತೊಡಕು.  ಆದ್ದರಿಂದ ಅದು ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿ ಸವೆದು ಸವೆದು ಹಿಂದಿನ ಉಕಾರದೊಡನೆ ಉಕಾರವಾಗಿ ಬೆರೆತು ಕಾಣೆಯಾಗಿಬಿಡುತ್ತದೆ.  ಗುರುವಿನಲ್ಲಿ > ಗುರುವ್ ನಲ್ಲಿ > ಗುರುವ್ನಲ್ಲಿ > ಗುರೂನಲ್ಲಿ ಹೀಗೆ.  ಹೀಗಾಗಿ ಗುರೂನಲ್ಲಿ, ಪಾರೂನಲ್ಲಿ, ಕರೂನಲ್ಲಿ ಇಂತಹ (ತಪ್ಪು) ರೂಪಗಳು ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿ ನಿಲ್ಲುತ್ತವೆ (ಕೆಲವರು "ಪಾರೂನಲ್ಲಿ" ಎಂಬಲ್ಲಿ ನಕಾರವನ್ನು ಪುಲ್ಲಿಂಗವಾಚಿಯೆಂದು ಭ್ರಮಿಸಿ, ಸ್ತ್ರೀಲಿಂಗಕ್ಕೆ ಅದೇಕೆಂದು ಚಿಂತಿಸಿ ಅದನ್ನೂ ತೆಗೆದು ನಕಾರದ ಜಾಗಕ್ಕೆ ಳಕಾರ ಹಾಕುವುದೂ ಉಂಟು ಪಾರೂನಲ್ಲಿ > ಪಾರೂಳಲ್ಲಿ ಆಗುವುದು ಹೀಗೆ. ಇರಲಿ).  ಕನ್ನಡದಲ್ಲಿ ಉಕಾರಾಂತ/ವ್ಯಂಜನಾಂತಶಬ್ದಗಳ ಬಳಕೆ ಬಹಳ ಹೆಚ್ಚು.  ಆದ್ದರಿಂದ ಈ ಬಗೆಯ ಸವೆದ 'ನಲ್ಲಿ'ಗಳ' ಬಳಕೆಯೂ ಬಹಳ ಹೆಚ್ಚೇ :) - ಕಾರ್ನಲ್ಲಿ, ಬಸ್ನಲ್ಲಿ, ಊರ್ನಲ್ಲಿ, ಬಿಗಿನಿಂಗ್ನಲ್ಲಿ, ಪಾರೂನಲ್ಲಿ, ಮಗೂನಲ್ಲಿ, ಹಸೂನಲ್ಲಿ, ಕರೂನಲ್ಲಿ, ಶುರೂನಲ್ಲಿ ಹೀಗೆ.  'ನಲ್ಲಿ'ಯೆಂಬುದು ಈಗ ಸರ್ವೇಸಾಮಾನ್ಯವಾಯಿತಲ್ಲ.

ಇನ್ನು ಈ ಭಾವನೆಗೆ ಪುಷ್ಟಿ ಕೊಡುವಂತೆ ಮೇಲೆ ನಾವು ನೋಡಿದ ಆಕಾರಾಂತ, ಊಕಾರಾಂತ, ಓಕಾರಾಂತಪದಗಳ ಪ್ರತ್ಯಯವನ್ನು ಮತ್ತೆ ಗಮನಿಸಿ - ಅವೆಲ್ಲಾ ನಮಗೆ ಅಪರಿಚಿತ ಪದಗಳೇ - ಗಾಮಾನಲ್ಲಿ, ಬಬ್ಲೂನಲ್ಲಿ, ಮನ್ರೋನಲ್ಲಿ, ಝೂನಲ್ಲಿ, ಮೆಂಥೋನಲ್ಲಿ (ಇಲ್ಲಿ ಪುಲ್ಲಿಂಗವಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲ, ನಪುಂಸಕಲಿಂಗಕ್ಕೂ 'ನಲ್ಲಿ' ಬಂತು).  ಇವಿಷ್ಟರಿಂದ ಏನಾಯಿತು?  'ನಲ್ಲಿ' ಎಂಬುದು ಸಾಮಾನ್ಯವಾದ ಸಪ್ತಮೀವಿಭಕ್ತಿಪ್ರತ್ಯಯ, ಹೊಸಪದಗಳಿಗೆ 'ನಲ್ಲಿ' ಬಳಸಬಹುದು/ಬೇಕು ಎಂಬ ತಪ್ಪು ಅಂಶ ನಮ್ಮ ವ್ಯಾಕರಣಪ್ರಜ್ಞೆಯಲ್ಲಿ ಜಮೆಯಾಗಿಹೋಯಿತು.  

ಸರಿ, ಆದರೂ ಬೀದಿ, ಕಾಶಿ, ಮನೆ ಇವೆಲ್ಲಾ ನಮಗೆ ಅಪರಿಚಿತಪದಗಳಲ್ಲವಷ್ಟೇ?  ಅವಕ್ಕೆ 'ಅಲ್ಲಿ' ಪ್ರತ್ಯಯ ಸೇರಬೇಕೆಂದು ನಮ್ಮ ಪ್ರಜ್ಞೆಗೆ ಗೊತ್ತು.  ಬರೆಯುವಾಗ ಚಿಂತಿಸಿ ಬರೆಯುತ್ತೇವಾದ್ದರಿಂದ ಸರಿಯಾಗಿಯೇ ಬರೆಯುತ್ತೇವೆ ಕೂಡ.  ಆದರೆ ಮಾತಾಡುವಾಗ ಮಾತ್ರ ಏಕೆ "ನಲ್ಲಿ ಬಿಡು"ತ್ತೇವೆ? ಇದಕ್ಕೆ ಅಪ್ರಜ್ಞಾಪೂರ್ವಕವಾಗಿ ನಾವು ಆ ನಾಮಪದಗಳನ್ನು ನುಡಿಯುವ ರೀತಿಯೇ ಕಾರಣ.  ನಾವು ಆಡುಮಾತಿನಲ್ಲಿ ಬೀದಿ, ಕಾಶಿ, ಮನೆ ಎಂದು ಹ್ರಸ್ವವನ್ನು ಹ್ರಸ್ವವಾಗಿ ನುಡಿಯುವುದೇ ಇಲ್ಲ.  ಬೀದೀ, ಕಾಶೀ, ಮನೇ ಎಂದು ದೀರ್ಘವಾಗಿಯೇ ನುಡಿಯುವುದು ಉದಾಹರಣೆಗೆ:

"ಅಯ್ಯೋ ಬಿಡಮ್ಮಾ, ಎಲ್ಲಾರ್ ಮನೇ ದೋಸೇನೂ ತೂತೇ" (ಅಯ್ಯೋ ಬಿಡಮ್ಮಾ, ಎಲ್ಲರ ಮನೆ ದೋಸೆಯೂ ತೂತೇ)
"ನಮ್ ಬೀದೀ ಎಷ್ಟೋಂದು ದೊಡ್ದಿದೇ ಗೊತ್ತಾ?"; (ನಮ್ಮ ಬೀದಿ ಎಷ್ಟೊಂದು ದೊಡ್ಡದಿದೆ ಗೊತ್ತಾ?)
"ಕಾಶೀಗ್ಹೋದ ನಂ ಭಾವ ಕಬ್ಡದ್ ದೋಣೀಲೀ; ರಾಶೀ ರಾಶೀ ಗಂಗೇ ತರೋಕ್ ಸೊಳ್ಳೇ ಪರ್ದೇಲೀ" (ಕಾಶಿಗೆ ಹೋದ ನಮ್ಮ ಭಾವ ಕಬ್ಬಿಣದ್ ದೋಣಿಯಲ್ಲಿ; ರಾಶಿರಾಶಿ ಗಂಗೆ ತರೋಕ್ ಸೊಳ್ಳೆಯ ಪರದೆಯಲ್ಲಿ - ಇದೂ ಆಡುಮಾತೇ, 'ಸರಿ'ಯಾಗಿ ಆಡುವ ಮಾತು, ಆದರೆ ತಿಳಿದವರೂ ಹೀಗೆ ಮಾತಾಡುವುದಿಲ್ಲವೆಂಬುದನ್ನು ಗಮನಿಸಬೇಕು)

ಮನೆ, ಬೀದಿ, ಕಾಶಿ ಇವುಗಳೇನೋ ನಮಗೆ ಸುಪರಿಚಿತವಾದ ಪದಗಳು.  ಆದರೆ ಮಾತಿನ ಓಘದಲ್ಲಿ ನಾವು ಬಳಸುವ ಮನೇ, ಬೀದೀ, ಕಾಶೀ ಇವು ನಮ್ಮ ಶಿಷ್ಟವ್ಯಾಕರಣಪ್ರಜ್ಞೆಗೆ ಅಪರಿಚಿತ.  ಮೇಲೆ ವಿವರಿಸಿದಂತೆ, ನಮ್ಮ ವ್ಯಾಕರಣಪ್ರಜ್ಞೆಯಲ್ಲಿ ದಾಖಲಾಗಿರುವ ವಿಷಯವೆಂದರೆ, ಅಪರಿಚಿತಪದಗಳಿಗೆ ಸಪ್ತಮೀವಿಭಕ್ತಿಯಾಗಿ 'ನಲ್ಲಿ' ಬರಬೇಕೆಂಬುದಷ್ಟೇ.  ಆದ್ದರಿಂದ ಬರೆಯುವಾಗ ಸರಿಯಾಗಿಯೇ ಚಿಂತಿಸಿ ಬರೆದರೂ ಆಡುವಾಗ ನಾವು ಒಂದೊಂದು ಪದವನ್ನೂ ಚಿಂತಿಸಿ ಆಡುವುದಿಲ್ಲವಾದುದರಿಂದ, ಮಾತಿನ ಓಘದಲ್ಲಿ ನಲ್ಲಿ ಲಗತ್ತಾಗಿಬಿಡುತ್ತದೆ.  ಮನಸ್ಸು ಮಾಡಿದರೆ ಸರಿಪಡಿಸಲಾಗದ ವಿಷಯವೇನೂ ಅಲ್ಲ.  ಆದರೆ ಆಡುಮಾತಿನ ರೀತಿಯನ್ನು ಮೆಚ್ಚಿ ಆಡುವವರು ಆಡುಮಾತಿನ ಬಗ್ಗೆ ಅಷ್ಟು ಸೂಕ್ಷ್ಮವಾಗಿ ತಲೆಕೆಡಿಸಿಕೊಳ್ಳದೇ ಆ ರೂಪವನ್ನೇ ಉಳಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದುಂಟು.  

ತಪ್ಪು, ಆದರೆ ವೈಯಾಕರಣನು ತಾನೆ ನಮ್ಮ ಆಡುಮಾತಿನ ಮೇಲೆ ಎಷ್ಟೆಂದು ಕಾರ್ಕತ್ತು ನಡೆಸಿಯಾನು?

'ಬೋಳುಬಸವ' ಶ್ರೀ ಕುಮಾರ ನಿಜಗುಣ ಸ್ವಾಮಿಗಳು - ಕೆಲವು ನೆನಪುಗಳು

ಹಿರಿಯರಾದ ಶ್ರೀ ಕುಮಾರನಿಜಗುಣಸ್ವಾಮಿಗಳು ಮೊನ್ನೆ ಇಹಲೋಕವನ್ನು ತ್ಯಜಿಸಿದ್ದಾರೆ.  ಇದು ಅವರು ಬಯಸಿದ ಕೈವಲ್ಯವೋ ಮೋಕ್ಷವೋ ಅಲ್ಲವೋ ತಿಳಿಯುವ ಯೋಗ್ಯತೆ ನಮಗಿಲ್ಲ.  ಸನ್ಯಾಸಿಗಳು ಮೃತಿಯನ್ನೈದಿದಾಗ ಶೋಕಿಸಬಾರದೆಂಬ ಮಾತೂ ಇದೆ.  ಆದರೆ ನಿತ್ಯಸಂಸಾರಿಗಳಾದ ನಮಗೆ ಅದರ ಗೊಡವೆಯೇಕೆ?  ನಮ್ಮ ದುಃಖ ನಮ್ಮದು.

ಕುಮಾರನಿಜಗುಣರ ಬಗೆಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಜನಕ್ಕೆ ತಿಳಿದಿರಲಾರದು - ಅವರು ಸಾಹಿತ್ಯಲೋಕದ, ವಿದ್ವಲ್ಲೋಕದ ಧ್ರುವತಾರೆಯಾಗಿ ತೊಳಗಲಿಲ್ಲ, ಸೂರ್ಯನಾಗಿ ಬೆಳಗಲಿಲ್ಲ - ಹಾಗೆ ತೊಳಗಿ ಬೆಳಗಲು ಬೇಕಾದ ವಿದ್ವತ್ತೆಯೂ, ಅದನ್ನು ಮಿಂಚಿದ ಪ್ರತಿಭೆಯೂ ಅವರ ಬಳಿ ಬೇಕಾದಷ್ಟಿತ್ತೆಂಬುದನ್ನು ಅವರನ್ನು ವಿದ್ವದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಕಂಡವರು ಬಲ್ಲರು - ಬಲ್ಲವರು ಹಲವಷ್ಟು ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ ಕೂಡ.  ಅದರಲ್ಲಿ ನಾನು ಕಂಡುದು ಅತ್ಯಲ್ಪವೆಂದರೆ ಅದಕ್ಕೆ ಕಾರಣ ಆ ವಿದ್ವತ್ಪ್ರತಿಭೆಯನ್ನು ಸ್ವಾಮಿಗಳು ಧರಿಸಿದ್ದ ರೀತಿ - ಆ ವಿದ್ವತ್ತೆ ಮತ್ತು ಪ್ರತಿಭೆಗಳ ಭಾರವು ತಮ್ಮದಲ್ಲವೆಂಬಂತೆ ಅವಲೀಲೆಯಾಗಿ ಹೊತ್ತು ಬದುಕಿದವರು ಕುಮಾರನಿಜಗುಣಸ್ವಾಮಿಗಳು.  ಯಾವುದೇ ವೈಭವ, ಭಾಜಾಭಜಂತ್ರಿ, ತುತ್ತೂರಿಗಳಿಲ್ಲದೇ, ಜಾತಿ-ರಾಜಕೀಯಗಳ ಹೋರಟೆಯಿಲ್ಲದೇ ಚಿಲಕವಾಡಿಯ ಬೆಟ್ಟದ ಗುಹೆಯ ಪ್ರಸನ್ನತೆಯಲ್ಲಿ, ಗುರು ನಿಜಗುಣರ ಸಾನ್ನಿಧ್ಯದಲ್ಲಿ, ಕೇವಲ ಕಾಡುಹೂವಿನಂತೆ ಬದುಕಿ ಮರೆಯಾದರು.  ರಾಜರಸ್ತೆ ಬಿಟ್ಟು ಪಕ್ಕಕ್ಕೆ ಹೊರಳಿದಲ್ಲದೇ, ಕಾಡುಹೊಕ್ಕಲ್ಲದೇ ವನಸುಮದ ಗಂಧ ಅರಿವಿಗೆ ಬಾರದಷ್ಟೇ?  ಹೀಗಾಗಿ ಅನೇಕರಿಗೆ ಅಜ್ಞಾತರಾಗಿಯೇ ಉಳಿದರು ಸ್ವಾಮಿಗಳು, ಅದು ಅವರು ಬಯಸಿ ಆರಿಸಿಕೊಂಡ ಬದುಕು.  ಅದನ್ನು ಆಗೀಗಾದರೂ ಹತ್ತಿರದಿಂದ ಕಂಡು ಆಘ್ರಾಣಿಸಿದವರು ಭಾಗ್ಯಶಾಲಿಗಳು - ಆ ಭಾಗ್ಯದ ಕಿಂಚಿತ್ಪ್ರಮಾಣವು ನನ್ನದೂ ಕೂಡ.

ಅವರ ಪರಿಚಯವಿರುವ ಬಹುಮಂದಿಗೆ ಕುಮಾರ ನಿಜಗುಣಸ್ವಾಮಿಗಳೆಂದರೆ ಮೊಟ್ಟಮೊದಲು ಮನಸ್ಸಿಗೆ ಬರುವುದು ಅವರ ಅಗಾಧ ವಿದ್ವತ್ಕೃಷಿಯಲ್ಲ, ಅವರ "ಬೋಳು ಬಸವನ ಬೊಂತೆ".  ಪೂಜ್ಯ ಡಿವಿಜಿಯವರ ಮಂಕುತಿಮ್ಮನ ಕಗ್ಗ, ಮರುಳುಮುನಿಯನ ಕಗ್ಗಗಳಂತೆಯೇ ಇದೂ ಒಂದು ಬಿಡಿಚೌಪದಿಗಳ ಗುಚ್ಚ.  ಶೈಲಿವಿನ್ಯಾಸಗಳಲ್ಲಿ ಅದರ ಅನುಕರಣೆಯಂತೆ ತೋರಿ ಬಂದರೂ ಹೂರಣದಲ್ಲಿ ಇದು ಅವರದೇ ಜೀವನಾನುಭವದ, ಅನುಭಾವದ ರಸಗಟ್ಟಿ, ಬದುಕಿನ ಪ್ರಾಮಾಣಿಕ ಕಾಣ್ಕೆ.  ಅದರಂತೆ ಇದೂ ಬದುಕಿನ ದುರ್ಭರಸನ್ನಿವೇಶಗಳಲ್ಲಿ ನನ್ನ ಕೈಹಿಡಿದು ನಡೆಸಿದೆ.  ಈ ಕೃಪೆಗಾಗಿ ಸ್ವಾಮಿಗಳು ನನಗೆ ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಪ್ರಾತಃಸ್ಮರಣೀಯರು.  ಬೋಳು ಬಸವನ ಬೊಂತೆಯಲ್ಲಿ ಒಂದು ಪದ್ಯವಿದೆ:

ಮಕ್ಕಳಿಲ್ಲದವರಿಗೆ ಮುಕ್ತಿ ದುರ್ಲಭವೆಂದು
ಉಕ್ಕಿಪರು ದುಃಖಮಂ ಹೆಗ್ಗ ಜನರು
ಮಕ್ಕಳಾಗದೆಯಲ್ತು ಮಕ್ಕಳಂತಾಗದಿರೆ
ದಕ್ಕದೈ ಮೋಕ್ಷಸುಖ ಬೋಳುಬಸವ.

ಇದಕ್ಕೆ ಲಕ್ಷ್ಯವಾಗಿ ಬದುಕಿದವರು ಸ್ವಾಮಿಗಳು.  ಮಗುವಿನ ಮಂದಹಾಸ, ಮಗುವಿನ ಮುಗ್ಧತೆ, ಮಗುವಿನದೇ ಸ್ನೇಹಪರತೆ, ಮಗುವಿನದೇ ಸರಳತೆ, ಮಗುವಿನದೇ ಶೀಘ್ರಕೋಪವೂ (ಈ ಕೊನೆಯ ಗುಣದ ಪರಿಚಯ ನನಗಾಗಿಲ್ಲ ಆದರೆ ಅದನ್ನು ಅನುಭವಿಸಿದವರು ಹಲವರು ಅದಕ್ಕೆ ಸಾಕ್ಷಿ ನುಡಿಯಬಲ್ಲರು).  ಆದರೆ ಇವೆಲ್ಲವೂ ಅವರಲ್ಲಿ ಶ್ರೀಮಂತವಾಗಿ ನೆಲೆಗೊಂಡಿದ್ದ ಭಾವಪ್ರಾಮಾಣಿಕತೆಯಿಂದ ಹೊಮ್ಮಿದ್ದೆನ್ನುವುದರಲ್ಲಿ ಸಂಶಯವಿಲ್ಲ - ಸಂತಸವಾಗಲಿ, ಸ್ನೇಹವಾಗಲಿ, ಮಂದಹಾಸವಾಗಲಿ, ಕೊನೆಗೆ ಆ ಕ್ಷಣಕ್ಕೆ ಉರವಣಿಸಿ ಮರೆಯಾಗುವ ಕೋಪವಾಗಲಿ ಪ್ರಾಮಾಣಿಕವಾದದ್ದು, ಕಪಟವರಿಯದ್ದು, ಪರಿಶುದ್ಧವಾದದ್ದು.  ಹೀಗಿರುವುದೂ ಸುಲಭವೇನಲ್ಲ.

ಕುಮಾರನಿಜಗುಣರ ಪರೋಕ್ಷ ಪರಿಚಯ ನನಗಾದದ್ದು ಅದೇ ಬೋಳುಬಸವನ ಬೊಂತೆಯಿಂದಲೇ.  ನಮ್ಮ ತಂದೆಯವರ ಸಂಗ್ರಹದಲ್ಲಿತ್ತು.  ಆಗ ನನಗೆ ಹತ್ತೋ ಹನ್ನೊಂದೋ.  ಆಗಿನ್ನೂ ಅವರು ಸ್ವಾಮಿಗಳಾಗಿರಲಿಲ್ಲ, ಲಾಯರ್ ಪಿ ಬಸವಣ್ಣನವರಾಗಿದ್ದರು.  ತಿಂಗಳಿಗೊಮ್ಮೆಯೋ ಎರಡು ತಿಂಗಳಿಗೊಮ್ಮೆಯೋ ನಡೆಯುತ್ತಿದ್ದ 'ಟೀಚರ್ಸ್ ಮೀಟಿಂಗ್'ನಲ್ಲಿ ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಭಾಷಣಕಾರರಾಗಿ ಶ್ರೀ ಬಸವಣ್ಣನವರನ್ನು ವಿದ್ಯಾ ಇಲಾಖೆ ಕರೆಸುತ್ತಿತ್ತೆಂದು, ಶಿಕ್ಷಕರಾಗಿದ್ದ ನಮ್ಮ ತಂದೆ ಹೇಳಿದ್ದ ನೆನಪು.  ಇಂತಹ ಮೀಟಿಂಗೊಂದರಲ್ಲಿ ಬಸವಣ್ಣನವರು ಆಗಷ್ಟೇ ಪ್ರಕಟವಾಗಿದ್ದ ತಮ್ಮ ಬೋಳುಬಸವನ ಬೊಂತೆಯನ್ನು ಶಿಕ್ಷಕರಿಗೆ ಹಂಚಿದ್ದರೆಂದು ನೆನಪು.  ನಮ್ಮ ಮನೆಗೆ ಬೊಂತೆ ಬಂದದ್ದು ಹೀಗೆ.  ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ನಮ್ಮ ತಂದೆಯವರ ಸಂಗ್ರಹದಲ್ಲಿದ್ದ ಪುಸ್ತಕವನ್ನೆಲ್ಲಾ ನಾನು ಅದೊಂದು ರೀತಿ ನಿಸ್ಪೃಹತೆಯಿಂದ ಓದುತ್ತಿದ್ದೆ - ಓದಬೇಕೆಂಬ ಕುತೂಹಲವಿಲ್ಲ, ಜ್ಞಾನವೃದ್ಧಿಯೋ ಮತ್ತೊಂದೋ ಉದ್ದೇಶವೂ ಇಲ್ಲ - ಸುಮ್ಮನೇ ಓದುವ ಹವ್ಯಾಸವಷ್ಟೇ.  ಅದೇ ನಿಸ್ಪೃಹತೆಯಿಂದಲೇ ಮಂಕುತಿಮ್ಮನ ಕಗ್ಗವನ್ನೂ ಓದಿದ್ದು, ಅದೇ ರೀತಿ ಬೋಳುಬಸವನ ಬೊಂತೆಯನ್ನೂ.  ಹೀಗೆ ಲಾಯರ್ ಬಸವಣ್ಣ ಮತ್ತು ಬೋಳುಬಸವನ ಬೊಂತೆ ಇವೆರಡೂ ಪರ್ಯಾಯನಾಮಗಳಾಗಿ ನನ್ನ ಸ್ಮೃತಿಕೋಶದಲ್ಲಿತ್ತು.  ಅದು ಬಿಟ್ಟರೆ ನಮ್ಮ ಪಾಲಿಗೆ, ಕೊಳ್ಳೇಗಾಲದಲ್ಲಿ ಆ ಕಾಲಕ್ಕೆ ಖ್ಯಾತನಾಮರಾಗಿದ್ದ ನಾಲ್ಕೋ ಐದೋ ಜನ ಲಾಯರುಗಳಲ್ಲಿ ಪಿ ಬಸವಣ್ಣನವರದ್ದೂ ಒಂದು ಹೆಸರು - ನೇರ ಪರಿಚಯವಿಲ್ಲ - ಕಾನೂನೆಂಬ ಒಂದು ಪ್ರಾಣಿ ಇದೆಯೆಂಬುದನ್ನೂ ಅರಿಯದ ಸರಳಜೀವನಕ್ಕೆ ಲಾಯರುಗಳ ಪ್ರವೇಶ ತಾನೇ ಹೇಗೆ ಸಾಧ್ಯ.

ಬಸವಣ್ಣನವರನ್ನು ಅಲ್ಲಿಲ್ಲಿ ಪೇಟೆಬೀದಿ ಮೊದಲಾದ ಕಡೆ ಸುಮ್ಮನೇ ಕಂಡಿದ್ದೆನಾದರೂ ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಹತ್ತಿರದಿಂದ ಕಂಡಿದ್ದು ಒಂದು ತಮಾಷೆಯ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ.  ನಮ್ಮೂರಿನಲ್ಲಿ ಇನ್ನೊಬ್ಬರು ಹೆಸರಾಂತ ಲಾಯರಿದ್ದರು.  ಶೇಷಾದ್ರಿ ಅಯ್ಯಂಗಾರರೆಂದೋ ಏನೋ ಅವರ ಹೆಸರು.  ಅವರಿಗೂ ನನಗೂ ಸಂಬಂಧವುಂಟಾದದ್ದೂ ವೃತ್ತಿಯ ಕಾರಣದಿಂದಲ್ಲ, ನಮ್ಮೂರ ಆಂಜನೇಯನ ಕಾರಣದಿಂದ.  10-11 ವರ್ಷದವನಾದ ನನಗೂ ಪ್ರತಿಷ್ಠಿತ ವಕೀಲರಾಗಿದ್ದ, ಆಗ್ಗೆ ಸುಮಾರು ಐವತ್ತು ಮೀರಿರಬಹುದಿದ್ದ ಅಯ್ಯಂಗಾರರಿಗೂ ಇದ್ದ ಸಮಾನಧರ್ಮ ಈ ಹನುಮದ್ಭಕ್ತಿಯೇ.  ಆ ಪರಿಚಯದಿಂದಲೇ ಅವರ ಮಡದಿಮಕ್ಕಳೊಂದಿಗೂ ಪರಿಚಯ.  ದೊಡ್ಡ ಮನೆ, ಹೊರಗೆ ಅದಕ್ಕಿಂತ ದೊಡ್ಡದಾದ ಸುಮಾರು ನಲವತ್ತೋ ಐವತ್ತೋ ಅಡಿ ವಿಸ್ತೀರ್ಣವುಳ್ಳ ಅಂಗಳ.  ಜಗುಲಿಯ ಮೇಲೇ ಲಾಯರರ ಆಫೀಸು - ಕಕ್ಷಿದಾರರನ್ನು, ವೃತ್ತಿಬಾಂಧವರನ್ನು ಅವರು ಭೇಟಿಯಾಗುತ್ತಿದ್ದುದು ಅಲ್ಲೇ.  ಅವರ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಒಂದು ಅಲ್ಸೇಷನ್ ನಾಯಿಯಿತ್ತು.  ಒಳ್ಳೆ ಸಿಂಹದಂತಿತ್ತು.  ರಿಂಕಿ ಎಂದು ಅದರ ಹೆಸರು.  ಕೆಲಕಾಲದ ಬಳಕೆಯಿಂದ ಅದರ ಭಯವನ್ನು ಮೆಟ್ಟಿದ್ದೆನಾದರೂ ಅದರೊಡನೆ ಎಂದೂ ಸಲುಗೆ ಬೆಳೆಯಲಿಲ್ಲ.  ಅದೂ ನನ್ನನ್ನು ಹೆಚ್ಚೇನು ಕಾಡದೇ ಇವನೇನೋ ಪಾಪದ ಪ್ರಾಣಿಯೆಂದು ನನ್ನನ್ನು ಕ್ಷಮಿಸಿ ಸುಮ್ಮನಾದಂತಿತ್ತು.  ನಾನು ಅಪರೂಪಕ್ಕೆ ಅವರ ಮನೆಗೆ ಹೋದರೆ ಬೊಗಳದೇ ಬಾಲವನ್ನೂ ಆಡಿಸದೇ ನಾನು ಕಾಣಲೇ ಇಲ್ಲವೆಂಬಂತೆ ಸುಮ್ಮನಿರುತ್ತಿತ್ತು.  ನಾನೂ ಅಷ್ಟೇ, ದುಷ್ಟರನ್ನು ಕಂಡರೆ ದೂರವಿರು ಎಂಬ ಗಾದೆಯಂತೆ ನನ್ನಷ್ಟಕ್ಕೆ ನಾನಿರುತ್ತಿದ್ದೆ.  ಮನೆಗೆ ಹೋದಾಗ ಮಾಮಿ (ಅಯ್ಯಂಗಾರ್ ಲಾಯರರ ಮಡದಿ) ಏನಾದರೂ ತಿಂಡಿ ಕೊಡುತ್ತಿದ್ದರು - ತಿನ್ನುತ್ತಾ ಅವರ ಮಕ್ಕಳೊಡನೆ ಹರಟುತ್ತಾ ಜಗುಲಿಯ ಮೇಲೆ ಕೂರುವುದು ವಾಡಿಕೆ.   

ಇಂಥದ್ದೊಂದು ಸಂಜೆ, ಅಂಗಳದಲ್ಲಿ ಗೇಟಿನ ಬಳಿ ಎಂಥದೋ ಭಾರೀ ಕೋಲಾಹಲ.  ರಿಂಕಿ ಯಾರನ್ನೋ ಅಟ್ಟಾಡಿಸಿಕೊಂಡು ಹೋಗಿ ಕೊನೆಗೆ ಹಿಡಿದೇ ಬಿಟ್ಟು ವರವರಗುಟ್ಟುತ್ತಿದೆ.  ನೋಡಿದರೆ ದಾಳಿಗೊಳಗಾಗಿದ್ದವರು ಮತ್ತಾರೂ ಅಲ್ಲ, ಲಾಯರ್ ಬಸವಣ್ಣನವರು.  ಎತ್ತರದ ನಿಲುವು, ಕಪ್ಪೆಂದರೆ ಕಡುಗಪ್ಪು ಗಡ್ಡ, ಒಪ್ಪವಾಗಿ ಹಿಂದಕ್ಕೆ ಬಾಚಿ ಗಂಟು ಕಟ್ಟಿದ್ದ ಕಪ್ಪು ಕೂದಲು, ಕೃಷ್ಣವರ್ಣದ ಮುಖದ ಮೇಲೆ ಅಚ್ಚಾಗಿ ಬಳಿದ ಅಚ್ಚ ಬಿಳಿಯ ವಿಭೂತಿ, ಅದರ ಕೆಳಗೆ ಹೊಳೆಹೊಳೆವ ಕಣ್ಣುಗಳು, ಹುಡುಕಿದರೂ ಕಪ್ಪು ಚುಕ್ಕೆಯೊಂದು ಕಾಣದ ಬಿಳಿಯ ದಟ್ಟಿ ಪಂಚೆ, ಅದರಮೇಲೊಂದು ಅಚ್ಚಬಿಳಿಯ ಒರಟು ಖಾದಿಯ ಕಸೆಯಂಗಿ, ಬಗಲಲ್ಲಿ ಚರ್ಮದ್ದೋ ಬಟ್ಟೆಯದೋ ಕಪ್ಪು ಚೀಲ.  ಕಪ್ಪು ನಾಯಿ ಪಕ್ಕನೆ ಬಾಯಿ ಹಾಕಿ ಹಿಡಿದದ್ದು ಈ ಕಪ್ಪು ಚೀಲವನ್ನೇ.  ಹೇಗಾದರೂ ಅನುನಯದಿಂದ ಅದನ್ನು ಬಿಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಪ್ರಯತ್ನದಲ್ಲಿದ್ದರು ಬಸವಣ್ಣನವರು.  ನಾಯಿಯ ಗಲಭೆ, ನಮ್ಮ ಗಲಭೆ ಇವನ್ನೆಲ್ಲಾ ಕೇಳಿ ಮನೆಯೊಳಗಿಂದ ಓಡಿ ಬಂದ ಲಾಯರು "Hey Rinky, don't you do that... say sorry" ಎಂದು ಕೂಗಿದ ಮೇಲೆಯೇ ರಿಂಕಿ ಬಸವಣ್ಣನವರನ್ನು ಬಿಟ್ಟಿದ್ದು, ಮತ್ತು "ಸಾರಿ"ಯಾಗಿ ಬಾಲವಾಡಿಸತೊಡಗಿದ್ದು.  ಹೇಗೋ ಸಾವರಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾ, "ಹಹ್ಹಾ... ಪಾಪ ಫ್ರೆಂಡ್ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳೋಕ್ಕೆ ಪ್ರಯತ್ನ ಪಡ್ತಾ ಇದ್ಲು" ಎಂದು ನಗುನಗುತ್ತಾ ಬಸವಣ್ಣನವರು ಒಳಬಂದರು.  ಇದೊಂದು ನೆನಪು.

ಮತ್ತೊಮ್ಮೆ ಅವರು ನನ್ನ ಗಮನಕ್ಕೆ ಬಂದದ್ದು ನಮ್ಮೂರಿನಲ್ಲಿ 1986ರಲ್ಲೋ 87ರಲ್ಲೋ ನಡೆದ ಅವಧಾನಕಾರ್ಯಕ್ರಮದಲ್ಲಿ - ಶತಾವಧಾನಿ ಆರ್ ಗಣೇಶರ (ಅವರಿನ್ನೂ ಆಗ ಶತಾವಧಾನಿಗಳಾಗಿರಲಿಲ್ಲವೆಂದು ನೆನಪು) ಅವಧಾನ.  ನನಗಾಗ ಹದಿನಾರೋ ಹದಿನೇಳೋ.  ಅದು ನಾನು ನೋಡಿದ ಮೊತ್ತಮೊದಲ ಅವಧಾನಕಾರ್ಯಕ್ರಮ.  ಆಗಿನ್ನೂ ಅವಧಾನವೆಂಬುದು ನಮಗಿರಲಿ, ಕನ್ನಡಕ್ಕೇ ಹೊಸದು.  ಕನ್ನಡದಲ್ಲಿ ಸಂಪೂರ್ಣ ಮರೆಯಾಗಿಬಿಟ್ಟಿದ್ದ ಅವಧಾನಕಲೆಯನ್ನು ಕನ್ನಡಕ್ಕೆ ಮರುಪರಿಚಯಿಸಿದ್ದೂ ಗಣೇಶರೇ, ಮೊದಲ ಅವಧಾನದಲ್ಲಿ ಅವರಿಗೆ ಹತ್ತೊಂಬತ್ತು ವರ್ಷವಂತೆ.  ನಮ್ಮೂರಲ್ಲಿ ಅವಧಾನಕಾರ್ಯಕ್ರಮ ಮಾಡಿದಾಗ ಅವರು ಇಪ್ಪತ್ನಾಲ್ಕು ಇಪ್ಪತ್ತೈದರ ತರುಣ.  ಅವಧಾನಕಲೆಯನ್ನವರು ಆರಂಭಿಸಿ ಐದಾರು ವರ್ಷಗಳು ಸಂದಿದ್ದೀತಷ್ಟೇ.  ನಮಗೋ ಅವಧಾನದ ಬಗ್ಗೆ ವಿಚಿತ್ರ ಅದ್ಭುತಕಲ್ಪನೆಗಳು.  ಯಾವ ಪದ್ಯ ಕೇಳಿದರೂ ಅಲ್ಲೇ ಹೇಳಿಬಿಡುತ್ತಾರಂತೆ, ಬೇಡವೆಂದ ಅಕ್ಷರ ಬಳಸದೇ ಅಲ್ಲೇ ಪದ್ಯ ಹೇಳುತ್ತಾರಂತೆ, ಗಂಟೆ ಹೊಡೆದದ್ದನ್ನೆಲ್ಲಾ ಲೆಕ್ಕವಿಟ್ಟುಕೊಂಡು ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ ಹೇಳುತ್ತಾರಂತೆ (ಆಗ ಗಣೇಶರು ಘಂಟಾಗಣನವನ್ನೂ ಅವಧಾನದ ಭಾಗವಾಗಿ ಇಟ್ಟುಕೊಂಡಿದ್ದರು).  ಕಿಕ್ಕಿರಿದ ಕಲಾಮಂಟಪ ಸಭಾಂಗಣದಲ್ಲಿ ಕೊನೆಯ ಮೂಲೆಯಲ್ಲಿ ನಿಂತು ಇಡೀ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವನ್ನು ವೀಕ್ಷಿಸಿದ ನೆನಪಿದೆ.  ಅಲ್ಲಿ ಗಣೇಶರು ಕೇಸರೀಭಾತ್ ಎಂಬುದನ್ನು ಬಳಸಿ ಸಂಸ್ಕೃತ ಪದ್ಯವೊಂದನ್ನು ಮಾಡಿದ್ದರು.  "ಕೇಸರೀಭಾತ್ ವಿಶಿಷ್ಯತೇ" (ಕೇಸರಿ = ಸಿಂಹ, ಇಭ=ಆನೆ) ಎಂದೇನೋ ಪೂರಣ ಮಾಡಿದ್ದು ನೆನಪಿದೆ.  ಈ ಅವಧಾನದಲ್ಲಿ ಬಸವಣ್ಣನವರದು ನಿಷೇಧಾಕ್ಷರಪೃಚ್ಛಕಪಾತ್ರ.  ಅವರು ಯಾವ ಪದ್ಯ ಕೇಳಿದರೋ ಹೇಳಿದರೋ ನೆನಪಿಲ್ಲ, ಆದರೆ ಒಂದು ಮಾತ್ರ ಅಚ್ಚಳಿಯದೇ ನೆನಪಿನಲ್ಲಿದೆ - ಅವಧಾನದಲ್ಲಿ ಅಪ್ರಸ್ತುತಪ್ರಸಂಗಿಗಳು ಕೇಳಿದ ಯಾವುದೋ ಪ್ರಶ್ನೆ, ಅದಕ್ಕೆ ಅವಧಾನಿಗಳು ಕೊಟ್ಟ ಉತ್ತರ ಇಡೀ ಸಭೆಯನ್ನು ನಗೆಗಡಲಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿಸಿತ್ತು.  ಆಗ ಇದ್ದಕ್ಕಿದ್ದಂತೆ ಇಡೀ ಸಭೆಯ ನಗೆಯನ್ನು ಸೀಳಿಕೊಂಡು ಹಹ್ಹಹ್ಹಹ್ಹಹ್ಹಾ ಎಂಬ ಜೋರು ಅಟ್ಟಹಾಸ ವೇದಿಕೆಯ ಮೇಲಿಂದ ಕೇಳಿಬಂತು, ಧ್ವನಿವರ್ಧಕದ ಮೂಲಕ - ಎಸ್ ವಿ ರಂಗರಾವ್ ಘಟೋತ್ಕಚನ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ ನಗುವ ರೀತಿ.  ಯಾರು ನಗುತ್ತಿದ್ದಾರೆಂಬುದು ಕ್ಷಣಕಾಲ ತಿಳಿಯಲಿಲ್ಲ.  ಆದರೆ ನಗು ನಿಲ್ಲುತ್ತಲೇ ಇಲ್ಲ.  ನೋಡಿದರೆ, ಬಸವಣ್ಣನವರು.  ನಗುತ್ತಿದ್ದಾರೆ, ಮೈಕ್ ಆಫ್ ಮಾಡುವುದನ್ನೂ, ಮೈಕನ್ನು ದೂರವೊಯ್ಯುವುದನ್ನೂ ಮರೆತು ಗಹಗಹಿಸಿ ನಗುತ್ತಿದ್ದಾರೆ.  ಮತ್ತೊಮ್ಮೆ ಸಭೆ ನಗೆಯಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿತು.  ನೀವು ಹೀಗೆ ಅಟ್ಟಹಾಸ ಮಾಡಿದರೆ ನಮ್ಮ ಗುಂಡಿಗೆಯ ಗತಿಯೇನು ಎಂದೋ ಏನೋ ಗಣೇಶರು ಚಟಾಕಿ ಹಾರಿಸಿದ್ದೂ ನೆನಪಿದೆ.

ಇದಾದ ಮೇಲೆ ಸುಮಾರು ಇಪ್ಪತ್ತೈದು ವರ್ಷ ಬಸವಣ್ಣನವರು ನನ್ನ ನೆನಪಿನಿಂದ ಆಚೆಗೆ ಸರಿದುಬಿಟ್ಟಿದ್ದರು - ನಮ್ಮೂರಿನ ಇತರ ಹಲವು ನೆನಪುಗಳಂತೆ.  ಈ ನಡುವೆ ಒಂದೆರಡು ಬಾರಿ, ಬೋಳುಬಸವನ ಬೊಂತೆಯ ಲಾಯರ್ ಬಸವಣ್ಣನವರು ಸನ್ಯಾಸಿಗಳಾದರಂತೆ ಎಂಬ ಸುದ್ದಿ ಕೇಳಿದ್ದುಂಟು, ಅದೇನು ಅಷ್ಟೊಂದು ಕುತೂಹಲ ಕೆರಳಿಸುವ ಸಂಗತಿಯಾಗಿರಲಿಲ್ಲ.  ಆಮೇಲೆ ಮತ್ತೆ ಅವರ ದರ್ಶನವಾಗಿದ್ದು 2012ರಲ್ಲಿ, ಮೈಸೂರಿನಲ್ಲಿ, ಇನ್ನೊಂದು ಅವಧಾನದಲ್ಲೇ!  ವಿಶೇಷವೆಂದರೆ ಈ ಬಾರಿ ನಾನು ಪ್ರೇಕ್ಷಕನಾಗಿ ಅಲ್ಲ, ಅವರ ಪಕ್ಕದಲ್ಲೇ ಪೃಚ್ಛಕನಾಗಿ ಕುಳಿತು ಅವಧಾನದಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸುವುದಿತ್ತು.  ಈ ಇಪ್ಪತ್ತೈದು ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಸಾಕಷ್ಟೇ ಆಗಿತ್ತು - ಭಾಷೆ-ಸಾಹಿತ್ಯಗಳಲ್ಲಿನ ನನ್ನ ಆಸಕ್ತಿಯ ಸ್ವರೂಪವೇ ಬದಲಾಗಿತ್ತು; ಹಳಗನ್ನಡದ ರುಚಿ ಬಹುವಾಗಿ ಬೆಳೆದಿತ್ತು, ನಿಬದ್ಧಪದ್ಯರಚನೆಯಲ್ಲೂ ಕೈ ಸುಮಾರಾಗಿ ಪಳಗಿತ್ತು - ಈ ಹೊಸ ರುಚಿಗಳೇ ಶತಾವಧಾನಿ ಶ್ರೀ ಗಣೇಶರ ಪರಿಚಯಭಾಗ್ಯವನ್ನೂ ತಂದುಕೊಟ್ಟಿತ್ತು.  ವೈಯಕ್ತಿಕಜೀವನದಲ್ಲಿ, ನನ್ನ ಓದು ಮುಗಿದು, ಕೆಲಸಕ್ಕೆ ಸೇರಿ, ಸಂಸಾರವನ್ನೂ ಕಟ್ಟಿಕೊಂಡಿದ್ದೆ.  ಇತ್ತ, ಲಾಯರ್ ಪಿ ಬಸವಣ್ಣನವರು ಆ ಉಪಾಧಿಯನ್ನು ತ್ಯಜಿಸಿ ಶ್ರೀ ಕುಮಾರ ನಿಜಗುಣಸ್ವಾಮಿಗಳಾಗಿದ್ದರು.

2012ರ ಒಂದು ಸಂಜೆ, ಹೇಗೂ ಬೆಂಗಳೂರಿಗೆ ಬಂದಿದ್ದುದರಿಂದ ಶ್ರೀ ಗಣೇಶರನ್ನೊಮ್ಮೆ ನೋಡಿ ಹೋಗೋಣವೆಂದು ಅವರ ಮನೆಗೆ ಹೋಗಿದ್ದೆ.  ಅವರು ಯಾವುದೋ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವೊಂದಕ್ಕೆ ಹಾಜರಿ ಹಾಕಿ ಬರುವುದಿದ್ದುದರಿಂದ ನನ್ನನ್ನೂ ಜೊತೆಯಲ್ಲೇ ಕರೆದುಕೊಂಡು ಹೊರಟರು.  ಮಾತಿನ ಮಧ್ಯೆ, ಮುಂದಿನ ತಿಂಗಳು ಮೈಸೂರಿನಲ್ಲಿ ನಡೆಯಲಿದ್ದ ತಮ್ಮ ಅವಧಾನವೊಂದರಲ್ಲಿ ಪೃಚ್ಛಕಪಾತ್ರವಹಿಸಲು ನನ್ನನ್ನು ಕೇಳಿದಾಗ ನನಗೆ ಆನಂದವೇನೋ ಆಯಿತು, ಅದಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಆಶ್ಚರ್ಯವೂ ಅದನ್ನು ಮೀರಿದ ಗಾಬರಿಯೂ ಆಯಿತು.  ಅವಧಾನದ ಬಗೆಗೆ ಇಪ್ಪತ್ತೈದು ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದಿದ್ದ ಬಾಲಿಶಕಲ್ಪನೆಗಳೇನೂ ಇಲ್ಲದಿದ್ದರೂ ಅದು ವಿದ್ವಾಂಸರ, ಸಾಹಿತ್ಯಪಟುಗಳ ಆಡುಂಬೊಲವೆಂಬ ಅರಿವಂತೂ ಇತ್ತು.  ಅಷ್ಟೊಂದು ಜನ ವಿದ್ವಾಂಸರ ನಡುವೆ ನಾನು ಕುಳಿತು ವಿದ್ಯೆಯ ಪರ್ವತಕ್ಕೇ ಬಾಣ ಬಿಡುವ ಕಲ್ಪನೆ ನಿಜಕ್ಕೂ ನನಗೇ ನಗೆ ತರಿಸುವಂತಿತ್ತು.  ಆದರೆ ಕಿರಿಯರನ್ನೂ ಎಳೆಯರನ್ನೂ ಮೇಲೆತ್ತಿ ಕೂರಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಗಣೇಶರ ಸ್ನೇಹಬುದ್ಧಿ ನನಗೆ ಹೊಸದು.  ಇರಲಿ, ಅದು ಬೇರೆಯದೇ ವಿಷಯವಾಯಿತು.  ಅಂತೂ ಮೈಸೂರಿನ ಅವಧಾನದಲ್ಲಿ ನಾನು ಪೃಚ್ಛಕನಾಗಿ ಸಮಸ್ಯಾಪೂರಣದ ವಿಭಾಗವನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುವುದೆಂದಾಯಿತು.

ಈ ಮೈಸೂರು ಅವಧಾನ ಕೆಲವು ಸಣ್ಣಪುಟ್ಟ ವಿಶೇಷಗಳನ್ನೊಳಗೊಂಡಿತ್ತು.  ನಾನು ಭಾಗವಹಿಸಲಿದ್ದ ಮೊದಲ ಅವಧಾನಕಾರ್ಯಕ್ರಮ; ಮೈಸೂರು ಆಕಾಶವಾಣಿಯ ಬೆಳ್ಳಿಹಬ್ಬದ ನೆನಪಿಗಾಗಿ ನಿಲಯವು ಆಯೋಜಿಸಿದ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವಿದಾಗಿತ್ತು.  ಹಿರಿಯವಿದ್ವಾಂಸರಾದ ಪ್ರೊ. ವೆಂಕಟಾಚಲಶಾಸ್ತ್ರಿಗಳು ಆಶಯಭಾಷಣ ಮಾಡುವವರಿದ್ದರು (ಆಗ್ಗೆ ಅವರ ಪರಿಚಯವೂ ನನಗಿರಲಿಲ್ಲ).  ಮತ್ತಷ್ಟು ಹಿರಿಯ ವಿದ್ವಾಂಸರ ಪರಿಚಯವಾಗುವುದಿತ್ತು - ಎಲ್ಲಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಕುಮಾರನಿಜಗುಣರ ಮರುಪರಿಚಯವಾಗುವುದೂ ಇತ್ತು.  ನನಗೆ ಕುಮಾರನಿಜಗುಣರೂ ಒಳಗೊಂಡಂತೆ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದ ಪರಿಚಯಪತ್ರಿಕೆಯಲ್ಲಿದ್ದ ಯಾವ ವಿದ್ವಾಂಸರ ಮುಖಪರಿಚಯವೂ ಇಲ್ಲ.  ನಿಜಗುಣ ಎಂಬ ಹೆಸರನ್ನು ನೋಡಿ ನಮ್ಮ ನಿಜಗುಣಶಿವಯೋಗಿಗಳ, ಕುಂತೂರು-ಚಿಲಕವಾಡಿಗಳ ನೆನಪಂತೂ ತುಂಬಿ ಬಂದಿತಷ್ಟೇ.  ಇತ್ತ ಸ್ವಾಮಿಗಳಿಗೆ "ಕೊಳ್ಳೇಗಾಲ ಮಂಜುನಾಥ" ಎಂಬ ಹೆಸರನ್ನು ನೋಡಿ ಇದಾವುದು ಹೊಸಮುಖ ಎಂಬ ಕುತೂಹಲ.  ಬಹುಶಃ ಅವರಿಗೆ ನನ್ನನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ಅಂದು ಪೃಚ್ಛಕತ್ವವಹಿಸುವ ಎಲ್ಲ ವಿದ್ವಾಂಸರ ನಿಕಟಪರಿಚಯವಿತ್ತು.  ಇವರನ್ನೊಮ್ಮೆ ಭೇಟಿಮಾಡಬೇಕಲ್ಲಾ, ನಮ್ಮೂರಿನವರು ಬೇರೆ, ನನಗೆ ಪರಿಚಯವೇ ಇಲ್ಲವಲ್ಲಾ - ಎಂದು ಗಣೇಶರಲ್ಲಿ ಹಳಹಳಿಸಿದರಂತೆ.  ನಾನು ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಕ್ಕೆ ಹೋದೊಡನೆ ಎದುರುಗೊಂಡ ಗಣೇಶರು, "ಕುಮಾರನಿಜಗುಣಸ್ವಾಮಿಗಳು ನಿಮ್ಮನ್ನು ನೋಡಬೇಕೆಂದು ಬಹುವಾಗಿ ಕಾದಿದ್ದಾರೆ, ಅವರೂ ನಿಮ್ಮೂರಿನವರೇ, ಪರಿಚಯ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಿ" ಎಂದು ಹೇಳಿ ನನ್ನನ್ನು ಮುಂದಿನ ಸಾಲಿನಲ್ಲಿ ಕೂರಿಸಿ ಹೋದರು.  ಸ್ವಲ್ಪಕಾಲದ ಮೇಲೆ ಯಾರೋ ಸ್ವಾಮಿಗಳು ಬಂದರು, ಅವರನ್ನೂ ಗಣೇಶರು ಕರೆತಂದು ನನ್ನ ಪಕ್ಕದಲ್ಲಿ ಕುಳ್ಳಿರಿಸಿ ಇವರೇ ಕುಮಾರನಿಜಗುಣಸ್ವಾಮಿಗಳು, ನಿಮ್ಮೂರಿನವರೇ ಎಂದು ಪರಿಚಯ ಮಾಡಿಸಿದರು.  ನೋಡಿದರೆ, ಇದು ನನಗೆ ಬಹುಪರಿಚಿತವಾದ ಮುಖವೇ, ಲಾಯರ್ ಬಸವಣ್ಣನವರು!   ಅದೆಂತಹ ಬದಲಾವಣೆಯೋ - ಆ ಇಪ್ಪತ್ತೈದು ವರ್ಷದಲ್ಲಿ!  ಕಣ್ಣು ಕೋರೈಸುವ ಶುಭ್ರಶ್ವೇತವಸನ ಮಾಸಲು ಕಾವಿ ಬಣ್ಣವಾಗಿದೆ, ಕಡುಗಪ್ಪು ಬಣ್ಣದ ಗಡ್ಡ ಬಹುವಾಗಿ ನೆರೆತು ಮಾಸಲು ಬಿಳಿಯ ಬಣ್ಣಕ್ಕೆ ತಿರುಗಿದೆ, ಆಜಾನುಬಾಹು ಶರೀರ ಕುಗ್ಗಿ ಕೃಶವಾಗಿದೆ, ಕಣ್ಣಿನ ಕಾಂತಿ, ಮುಗ್ಧಮಂದಹಾಸ ಮಾತ್ರ ಅದೇ - ಅವರೇ ಇವರು ಎಂಬುದಕ್ಕೆ ಸಾಕ್ಷಿ (ಭವಭೂತಿ ಹೇಳುತ್ತಾನಲ್ಲ, "ನಿವೇಶಃ ಶೈಲಾನಾಂ ತದಿದಮಿತಿ ಬುದ್ಧಿಂ ದ್ರಢಯತಿ")!  ಸ್ವಾಮಿಗಳು ನನ್ನ ಪಕ್ಕ ಕುಳಿತುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾ "ಶರಣು" ಎಂದರು.  ಪರಿಚಯದ ಪ್ರತಿನಮಸ್ಕಾರ ಮಾಡಲೆಂದು ಮುಗಿಯಲಿದ್ದ ಕೈ ಅರ್ಧ ದಾರಿಯಲ್ಲೇ ತಡೆಯಿತು.  ಪಕ್ಕ ಕುಳಿತವರು ಓರ್ವ ಸನ್ಯಾಸಿಯೆಂಬುದು ಪ್ರಜ್ಞೆಗೆ ಹೊಳೆದು ಕೂಡಲೇ ಎದ್ದು ನಿಂತೆ, ಸಂಪ್ರದಾಯದಂತೆ ನಮಸ್ಕರಿಸಿದೆ.  ಅದಕ್ಕೆ ಮತ್ತೆರಡು ಬಾರಿ ಶರಣುಶರಣು ಎಂದ ಸ್ವಾಮಿಗಳು ಕುಳಿತುಕೊಳ್ಳಲು ಸೂಚಿಸಿದರು.  ಕೂರಲು ಅವರಿಗಿಂತ ತಗ್ಗಾದ ಯಾವ ಸ್ಥಾನವೂ ಇಲ್ಲದುದರಿಂದ ಸಂಕೋಚದ ಮುದ್ದೆಯಾಗಿ ಪಕ್ಕದಲ್ಲೇ ಕೂತೆ.  "ನಿಮ್ಮನ್ನು ನೋಡಿದ್ದು ತುಂಬಾ ಸಂತೋಷವಾಯಿತು, ನಮ್ಮೂರಿನವರು - ನಿಮ್ಮ ಪರಿಚಯವೇ ಇರಲಿಲ್ಲ, ಆಶ್ಚರ್ಯ" ಎಂದರು ಸ್ವಾಮಿಗಳು.  "ಏನು ಕಾಯಕ ಮಾಡಿಕೊಂಡಿದ್ದೀರಿ?" ಎಂದು ಕೇಳಿದರು.  ನನ್ನ ಪರಿಚಯ ಹೇಳಿಕೊಂಡೆ.

ಕಾರ್ಯಕ್ರಮ ಆರಂಭವಾಯಿತು, ನಾವು ವೇದಿಕೆಯ ಮೇಲೆ ಹೋದೆವು.  ಆ ದಿನದ ಸಮಸ್ಯಾಪೂರಣಕ್ಕೆ ನಾನು ಸ್ರಗ್ಧರಾವೃತ್ತದಲ್ಲಿ "ನಾನೀನೋನೀನೆನಾನೋ ನೆನೆನೆನೆನೆನೆನಾ ನೇನೊನೀನೇನದೇನೋ (ನಾನೀನೋ ನೀನೆನಾನೋ ನೆನೆ ನೆನೆ ನೆನೆ ನಾನೇನೊ ನೀನೇನದೇನೋ)" ಎಂಬ ಸಾಲನ್ನು ರಚಿಸಿ ಸಮಸ್ಯೆಯಾಗಿ ನೀಡಿದೆ.  ಪಕ್ಕದಲ್ಲೇ ಸಹಪೃಚ್ಛಕರಾಗಿ ಕುಳಿತಿದ್ದ ಸ್ವಾಮಿಗಳು ತಲೆದೂಗಿ ಭಲಾ ಭಲಾ ಎಂದರು (ಯಥಾಪ್ರಕಾರ, ಮೈಕನ್ನು ಬಾಯೊಳಗೇ ಇಟ್ಟುಕೊಂಡು - ಆ ಅಭ್ಯಾಸವಂತೂ ಮಾಸಿರಲಿಲ್ಲ).  ಮುಂದಿನ ನಾಲ್ಕು ಸುತ್ತುಗಳಲ್ಲಿ ಅವಧಾನಿಗಳು ಅದಕ್ಕೊಂದು ಸುಂದರವಾದ ಸಮಸ್ಯಾಪೂರಣಪದ್ಯವನ್ನೂ ರಚಿಸಿದರು.  ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ ನಮ್ಮ ಪೂರಣವನ್ನೂ ಹೇಳಬೇಕಲ್ಲ - ನಾನು ಇದೇ ಸಮಸ್ಯೆಗೆ ನನ್ನ ಪರಿಹಾರವನ್ನೂ ರಚಿಸಿ ಹಾಡಿ ತೋರಿಸಿದೆ.  ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವಾದ ಮೇಲೆ ಇದರ ಬಗ್ಗೆ ಬಹುವಾಗಿ ಮೆಚ್ಚುಗೆ ಸೂಚಿಸಿದ ಸ್ವಾಮಿಗಳು "ನಿಮ್ಮ ಪರಿಚಯ ಇದುವರೆಗೆ ಆಗೇ ಇರಲಿಲ್ಲ ಅನ್ನೋದೇ ದುಃಖದ ವಿಚಾರ, ನೀವು ಚಿಲಕವಾಡಿಗೆ ತಪ್ಪದೇ ಬನ್ನಿ" ಎಂದು ಹೇಳಿ ಬೀಳ್ಕೊಂಡರು.  ಅದು ಕೇವಲ ಬಾಯುಪಚಾರದ ಮಾತಾಗಿರಲಿಲ್ಲವೆಂಬುದು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ಗೋಚರಿಸುತ್ತಿತ್ತು.

ಕೈತುಂಬ ಸಂಪಾದನೆಯಾಗುವ ವಕೀಲಿಕೆಯನ್ನೂ ತೊರೆದು ನಿಜಗುಣಶಿವಯೋಗಿಗಳ ಗುಹೆಯಲ್ಲಿ ಇರತೊಡಗಿದ ಈ ವಿರಕ್ತಯೋಗಿಯ ಬಗ್ಗೆ ವಿಪರೀತ ಕುತೂಹಲ ಮೂಡಿತ್ತು.  ಪರಿಚಯದ ಆಮಂತ್ರಣವೂ ಇದ್ದುದರಿಂದ ಸಂಕೋಚವಿಲ್ಲದೇ ತಿಂಗಳೆರಡು ತಿಂಗಳಲ್ಲಿ ಚಿಲಕವಾಡಿಗೆ ಹೊರಟೆ.  ನಮ್ಮೂರಿನ ಕಡೆ ಹೋಗೇ ಎಷ್ಟೋ ಕಾಲವಾಗಿಬಿಟ್ಟಿತ್ತು.  ಬರುತ್ತೇನೆಂದು ಕರೆಮಾಡಿ ತಿಳಿಸಿದಾಗ ಸ್ವಾಮಿಗಳು ಬಹು ಸಂಭ್ರಮದಿಂದ "ಪ್ರಸಾದಕ್ಕೆ ಇಲ್ಲೇ ಬಂದುಬಿಡಿ" ಎಂದೂ ಹೇಳಿದರು.  ದಾರಿಯುದ್ದಕ್ಕೂ ಎರಡುಮೂರು ಬಾರಿ ಕರೆ ಬಂತು.  ಹೋಗಿ ಸೇರುವುದು ತಡವಾಯಿತು.  ಅವರು ಪ್ರಸಾದ ಸ್ವೀಕರಿಸದೇ ಕಾದು ಕುಳಿತದ್ದು ನೋಡಿ ಬಹಳ ಬೇಸರವಾಯಿತು.  ಗುಡ್ಡದ ಕೆಳಗಣ ಮಠದಲ್ಲಿ ಕೂರಿಸಿ ತಾವೇ ಬಡಿಸಿದರು.  ಹೊಟ್ಟೆ ತುಂಬಿ ಸಾಕುಬೇಕೆನಿಸುವಂತಾಗಿದ್ದರೂ "ಇಷ್ಟು ಕಡಿಮೆ ಉಂಡರೆ ಹೇಗೆ?  ಚಿಕ್ಕವಯಸ್ಸು.  ಚೆನ್ನಾಗಿ ಉಣಬೇಕು" ಎಂದು ಬಲವಂತ ಮಾಡಿ ಬಡಿಸಿದರು.  ಆನಂತರ ತಾವೂ ಕುಳಿತು ಪ್ರಸಾದ ಸ್ವೀಕರಿಸಿದರು.

ಊಟವಾದನಂತರ ಬೆಟ್ಟದ ತಪ್ಪಲಿನಲ್ಲೇ ತುಸು ಎತ್ತರದಲ್ಲಿದ್ದ ಚಾವಡಿಗೆ ಕರೆದೊಯ್ದರು - ಗುಹೆಯೊಂದಕ್ಕೇ ಸೇರಿದಂತೆ ಕಟ್ಟಿದ್ದ ಕಲ್ಲುಮಂಟಪ, ಸುತ್ತಲೂ ಬಿದಿರಿನ ತಡಿಕೆ.  ಇದು ಸ್ವಾಮಿಗಳ ಗ್ರಂಥಾಲಯ, ವ್ಯಾಸಂಗಸ್ಥಳ, ವಿರಾಮಸ್ಥಳ, ಊರ ಹತ್ತುಮಂದಿಯೊಂದಿಗೆ ಬೆರೆತು ಹರಟುವ ಸ್ಥಳ.  ನಾನು ಬರುತ್ತೇನೆಂದು ಮೊದಲೇ ತಿಳಿಸಿದ್ದುದರಿಂದ ನನ್ನನ್ನು ಭೇಟಿಮಾಡಲು ಊರಿನ ಐದಾರು ಜನರನ್ನು ಸಹ ಕರೆಸಿದ್ದರು ಸ್ವಾಮಿಗಳು.  ಈ ಆದರ, ಉತ್ಸಾಹ, ಸಂಭ್ರಮ - ನನಗೆ ತೀರ ಹೊಸದು.  ಅವರಲ್ಲೊಬ್ಬರನ್ನು ನನಗೆ ಪರಿಚಯಿಸಿ "ನಿಮಗೆ ಇವರ ಗುರುತು ಹತ್ತುತ್ತದೆಯೋ ನೋಡಿ" ಎಂದರು.  ಎದುರಿದ್ದ ವ್ಯಕ್ತಿ ನನಗೆ ಕೈ ಮುಗಿದು ನಮಸ್ಕಾರ ಹೇಳಿದರು - ನನಗೆ ಗುರುತು ಸಿಕ್ಕಲಿಲ್ಲ.  ಸ್ವಾಮಿಗಳೇ ನಗುತ್ತಾ "ಇವರು ನಿಮಗೆ ಚಿಕ್ಕಂದಿನಲ್ಲಿ ಮೇಷ್ಟರಾಗಿದ್ದರು, ಕುಮಾರಾರಾಧ್ಯರು ಅಂತ" ಎಂದು ಪರಿಚಯಿಸಿದರು.  ನನಗೆ ಬೆರಗಾಗಿ ಹೋಯಿತು.  ಅವರನ್ನು ಮತ್ತೆ ನಿಟ್ಟಿಸಿ ನೋಡಿದರೆ, ಹೌದು, ಅದೇ ಕುಮಾರಾರಾಧ್ಯರು, ನನಗೆ ಮೂರನೆಯ ತರಗತಿಯಲ್ಲಿ ಮೇಷ್ಟರಾಗಿದ್ದವರು.  ಮೂವತ್ತೈದು ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಆಗಷ್ಟೇ ಕೆಲಸಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ್ದ ಚಿಗುರುಮೀಸೆಯ ತೆಳ್ಳಗೆ ಮಡಿಕೋಲಿನಂತಿದ್ದ ಯುವಕನೀಗ, ಆಗಷ್ಟೇ ನಿವೃತ್ತಿಹೊಂದಿದ್ದ ಬೆಳ್ಮೀಸೆಯ ತುಸು ಸ್ಥೂಲಕಾಯವಡೆದ ವೃದ್ಧರಾಗಿದ್ದರು.  ಅವರು ನನಗೆ ಮೇಷ್ಟರಾಗಿದ್ದುದು ಒಂದೇ ವರ್ಷ, ಆರಾಧ್ಯ ಮೇಷ್ಟ್ರೆಂದರೆ ನನಗೆ ಥಟ್ಟನೆ ನೆನಪಾಗುವುದು, ಅದೇ ಮೂರನೆಯ ತರಗತಿಯಲ್ಲಿದ್ದಾಗೊಮ್ಮೆ ಅವರು ಮರದ ಪಟ್ಟಿಯಿಂದ ಅಂಗೈಗೆ ಬಾರಿಸಿದ್ದ ಏಟು, ಅದರ ಚುರುಕು, ಬಿಸುಪು ಇನ್ನೂ ಅಂಗೈಯಲ್ಲಿದ್ದಂತೆನಿಸುತ್ತದೆ.  ಅದನ್ನೇ ಅವರಿಗೆ ನೆನಪಿಸಿ ನಮಸ್ಕರಿಸಿದೆ.  ಅದನ್ನು ನೆನಪಿಸಿದೊಡನೆ ಯಾವಾಗಲೋ ನನಗೆ ಹೊಡೆದದ್ದಕ್ಕೆ ಪಾಪ ಅವರು ಮುಜುಗರಗೊಂಡರೆನಿಸುತ್ತದೆ, ಸಂಕೋಚ ಬೆರೆತ ಮುಗುಳ್ನಗೆಯೊಡನೆ ನಮಸ್ಕಾರವನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸಿ ಮೇಲೆಬ್ಬಿಸಿದರು.  ನಿಜಗುಣಸ್ವಾಮಿಗಳು ನಗುತ್ತಾ "ಶ್ರೀಗುರು ಶಿಷ್ಯಂಗೆ ಬಡಿದು ಬುದ್ಧಿಯ ಕಲಿಸುವಡೆ ಆಗಲಿ ಮಹಾಪ್ರಸಾದವೆಂದೆನಯ್ಯ ಎಂದಿಲ್ಲವೇ, ನೋಡಿ ನಿಮ್ಮ ಶಿಷ್ಯ ಈಗ" ಎಂದರು.  ಅದುವರೆಗೆ ಹೊಟ್ಟೆ ತುಂಬಿತ್ತು, ಈಗ ಮನಸ್ಸೂ ತುಂಬಿ ಬಂತು.  ಎಲ್ಲಿಯ ಲಾಯರ್ ಬಸವಣ್ಣನವರು, ಎಲ್ಲಿಯ ಚಿಲಕವಾಡಿ ಸ್ವಾಮಿಗಳು, ಎಲ್ಲಿಯ ನನ್ನ ಬಾಲ್ಯ, ಎಲ್ಲಿಯ ನಮ್ಮ ಮೇಷ್ಟರು ಎಲ್ಲಿಯ ನಾನು - ಹೋಗಲಿ ಇವಿಷ್ಟನ್ನು ಇವರು ಪತ್ತೆಹಚ್ಚಿದ್ದಾದರೂ ಹೇಗೆ - ಬುದ್ದಿಯವರ ಪ್ರೀತಿ-ವಾತ್ಸಲ್ಯ-ಆದರ ನಿಜಕ್ಕೂ ಕಣ್ಣಲ್ಲಿ ನೀರು ತರಿಸಿತು.  "ಮೊನ್ನೆ ಮೈಸೂರಿನ ಅವಧಾನದಲ್ಲಿ, ಸ್ರಗ್ಧರಾವೃತ್ತದಲ್ಲಿ ಪದ್ಯ ರಚಿಸಿದರು, ಸೊಗಸಾಗಿ ಹಾಡ್ತಾರೆ ಕೂಡ, ನಮ್ಮೂರಿನಾತ ಈತ" ಎಂದು ನೆರೆದಿದ್ದವರಿಗೆ ಹೇಳಿ ಹೇಳಿ, ನನ್ನ ಅದೇ ಪದ್ಯವನ್ನ ಎರಡು ಮೂರು ಬಾರಿ ಹಾಡಿಸಿದರು - ಅದೇ ರಾಗದಲ್ಲಿ, ಬೇರೆಬೇರೆ ರಾಗದಲ್ಲಿ; ಪ್ರತಿಬಾರಿಯೂ ಸಣ್ಣ ಮಕ್ಕಳಂತೆ ಖುಷಿಪಟ್ಟರು.  

ಆನಂತರ ಬುದ್ದಿಯವರು ಬೆಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಇನ್ನೊಂದು ಸ್ವಲ್ಪ ಮೇಲಿದ್ದ ಮುಪ್ಪಿನ ಷಡಕ್ಷರಿಗಳ ಗುಹೆಗೆ ಕೊಂಡೊಯ್ದರು.  ಅದು ಶಿವಯೋಗಿ ಮುಪ್ಪಿನ ಷಡಕ್ಷರಿಗಳು ಇದ್ದ ಸ್ಥಳ, ಬುದ್ಧಿಯವರು ಧ್ಯಾನಾಸಕ್ತರಾಗುವ ಸ್ಥಳ ಕೂಡ.  "ಮೊದಲು ಇನ್ನೊಂದು ಸ್ವಲ್ಪ ಮೇಲಿರುವ ನಿಜಗುಣಶಿವಯೋಗಿಗಳ ಗುಹೆಯಲ್ಲಿ ಕೂರುತ್ತಿದ್ದೆ.  ಈಗ ಹತ್ತಲು ಕೈಲಾಗೊಲ್ಲ, ಇಲ್ಲಿ ಕೂರುತ್ತೇನೆ" ಎಂದು ಹೇಳಿದ ಬುದ್ಧಿಯವರು, "ನೀವಿಲ್ಲಿ ಸ್ವಲ್ಪ ಹೊತ್ತು ಕಳೆದು, ಮೇಲೆ ನಿಜಗುಣಶಿವಯೋಗಿಗಳ ಗುಹೆಯಲ್ಲೂ ಸ್ವಲ್ಪಹೊತ್ತು ಕೂತಿದ್ದು ಹರಕೆ ಪಡೆದು ಕೆಳಗೆ ಬನ್ನಿ" ಎಂದು ಹೇಳಿ ನನ್ನನ್ನು ಅಲ್ಲೇ ಬಿಟ್ಟು ಕೆಳಗೆ ಹೋದರು.  ತುಸು ಹೊತ್ತು ಕುಳಿತೆ.  ಈ ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ ಕುಳಿತು ಷಡಕ್ಷರಿ ಯೋಗಿ ಏನೇನು ಚಿಂತಿಸಿರಬಹುದು, ಧೇನಿಸಿರಬಹುದು - ಯಾವಯಾವ ಕಾಣ್ಕೆ ಕಣ್ಣ ಮುಂದೆ ಸುಳಿದಿರಬಹುದು.  "ಹೋರಾಟ ಹುಟ್ಟಿಸಲು ಬೇರಾದೆಯಲ್ಲದೆ ಬೇರುಂಟೆ ಜಗದೊಳಗೆ ಎಲೆ ದೇವನೇ" ಎನ್ನುವಾಗ ದೈವಪಾರಮ್ಯಕ್ಕಾಗಿ ಶತಶತಮಾನಗಳು ನಡೆದ, ನಡೆಯುತ್ತಿರುವ, ನಡೆಯಲಿರುವ ಎಷ್ಟೊಂದು ಹೋರಾಟಗಳು ಅವರ ಕಣ್ಣಮುಂದೆ ಮೆರವಣಿಗೆ ಹೊರಟಿರಬಹುದು!  ಕ್ಷಣಕಾಲ ಕುಳಿತು, ಮೇಲಿದ್ದ ನಿಜಗುಣರ ಗುಹೆಗೆ ಹತ್ತಿಕೊಂಡು ಹೋದೆ.  ಕೆಲಕಾಲ ಬಳಕೆತಪ್ಪಿದ್ದರಿಂದ ಅಲ್ಲಿ ಹರಡಿದ್ದ ಹಿಕ್ಕೆ, ಗುಹೆಗೆ ಸಹಜವಾದ ಜುಂಗುವಾಸನೆ - ಸಾನ್ನಿಧ್ಯದ ಪಾವಿತ್ರ್ಯಕ್ಕೇನೂ ಭಂಗ ತರಲಿಲ್ಲ.  ಅಲ್ಲೊಂದಷ್ಟು ಹೊತ್ತು ತಂಗಿದ್ದೆ; ನಿಜಗುಣಶಿವಯೋಗಿಗಳ ಕೆಲವು ಸ್ವರವಚನಗಳನ್ನು ಕೆಳದನಿಯಲ್ಲಿ ಹಾಡಿಕೊಂಡೆ; ಮನಸ್ಸು ಪ್ರಸನ್ನವಾಯಿತು; ಹರಕೆ ಸಂದಿತೆಂದು ಭಾವಿಸಿ ಕೆಳಗಿಳಿದೆ.  ಬಂದವರೆಲ್ಲ ಹೊರಟಿದ್ದರು.  ಬುದ್ದಿಯವರು ವಿರಾಮವಾಗಿ ಕುಳಿತು ಬಹುಕಾಲ ಮಾತಾಡಿದರು - ಅವರ ಛಂದಃಪ್ರೀತಿ, ಅದರ ಬಗ್ಗೆ ಅವರು ನಡೆಸಿದ ಅಧ್ಯಯನ, ಸಂಶೋಧನೆಗಳು, ತಮ್ಮ ಪ್ರತಿಭಾವಿಶೇಷದಿಂದ ಅವರೇ ಸೃಷ್ಟಿಸಿದ ಲೆಕ್ಕವಿಲ್ಲದಷ್ಟು ಹೊಸಹೊಸ ಛಂದಸ್ಸುಗಳ ಪರಿಚಯ ಮಾಡಿಸಿದರು.  ಛಂದಶ್ಶಾಸ್ತ್ರದ ಬಗೆಗಿರಲಿ, ಛಂದಸ್ಸುಗಳ ಬಗೆಗೇ ಅವರ ಹೊಕ್ಕುಬಳಕೆ ಯಾರಾದರೂ ಮೂಗಿನ ಮೇಲೆ ಬೆರಳಿಟ್ಟುಕೊಳ್ಳುವಂಥದ್ದು.  ಇಂತಿಂತಹ ಛಂದೋವರ್ಗಗಳಲ್ಲಿ ಇಷ್ಟಿಷ್ಟು ಬಗೆಯ ಗಣಸಂಯೋಜನೆ ಸಾಧ್ಯ, ಅದರಲ್ಲಿ ಇಷ್ಟಿಷ್ಟು ಸಂಯೋಜನೆಗಳನ್ನು ಯಾರೂ ಬಳಸೇ ಇಲ್ಲ, ಅದರಲ್ಲಿ ಈ ಸಂಯೋಜನೆಯನ್ನು ನಾನು ಮಾಡಿದ್ದೇನೆ ನೋಡಿ - ಹೀಗೇ ಸಾಗುತ್ತಿತ್ತು ಬುದ್ದಿಯವರ ವಿವರಣೆ.  ಲಕ್ಷಾಂತರ ವೃತ್ತಗಳ ಸಂರಚನೆ ಸಾಧ್ಯವೆನ್ನುತ್ತಾರೆ ಲಾಕ್ಷಣಿಕರು - ನಿಜಗುಣಸ್ವಾಮಿಗಳು ವಿವಿಧ ಮಾತ್ರಾಗಣಗಳನ್ನು ಅಕ್ಷರಗಣಗಳನ್ನು ಚಿತ್ರವಿಚಿತ್ರವಾಗಿ ಸಂಯೋಜಿಸಿ ಅನೇಕ ಹೊಸಹೊಸ ಷಟ್ಪದಿ, ವೃತ್ತಗಳನ್ನು ರೂಪಿಸಿದ್ದಾರೆ.  ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಶರಷಟ್ಪದಿಗೆ ಸಂವಾದಿಯಾಗಿ ಮಹಾಶರಷಟ್ಪದಿ, ಅನೇಕ ವಿನೂತನವೃತ್ತಗಳು - ನವಯೌವ್ವನ, ಭೂಮೀಶ, ಪಾಂಚಾಲಿ; ಛಂದಸ್ಸಿನ ಸೃಷ್ಟಿಯಷ್ಟೇ ವಿನೂತನವಲ್ಲ, ಅವಕ್ಕಿಟ್ಟ ಹೆಸರುಗಳೂ ವಿನೂತನವೇ - ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಏಳುಮಲೆ ಮಾದೇವ ಎಂಬುದೊಂದು ವೃತ್ತ, ನನ್ನಿ, ಕುವೆಂಪು, ಕನ್ನಡಾಂಬೆ, ರಾಮರಾಜ್ಯ - ಮತ್ತೆ ಅವು ಒಂದೊಂದಕ್ಕೂ ಲಕ್ಷಣಪದ್ಯಗಳು ಬೇರೆ.  ಕೆಲವು ಛಂದಸ್ಸುಗಳು ಲಯದುಷ್ಕರವೆನಿಸಿದುವು, ಕಟುವೆನಿಸಿದುವು.  ಅದನ್ನೇ ಹೇಳಿದೆ - "ಕೆಲವು ವೃತ್ತಗಳಲ್ಲಿ ಲಯಸೌಕರ್ಯವೇ ಇಲ್ಲವಲ್ಲ ಬುದ್ದೀ, ಕೆಲವು ಕಡೆ ಜಗಣವಿರಬಾರದೆಡೆ ಜಗಣವಿದೆ..." ಹೀಗೇ ಏನೋ ಹೇಳಿದ ನೆನಪು.  ಕೂಡಲೇ ಸಿಟ್ಟಿಗೆದ್ದ ಬುದ್ಧಿಯವರು - "ಅದೆಲ್ಲಾ ಕಂದಾಚಾರ.  ಯಾವುದು ಲಯಸೌಕರ್ಯ?  ಹಾಡ್ತಾ ಹಾಡ್ತಾ ರಾಗ.  ಹಾಡೋಕ್ಕೆ ಬರಬೇಕಷ್ಟೇ; ಈಗ ವೆಂಕಟಮಖಿ 72 ಮೇಳಕರ್ತ ಮಾಡಿದಾನಲ್ಲ, ಅದನ್ನೆಲ್ಲಾ ಹಾಡೋಕ್ಕೆ ಆಗುವುದೋ?  ಅದು ಪ್ರತಿಭಾಸೃಷ್ಟಿಯಷ್ಟೇ, ದಕ್ಕಿಸಿಕೊಳ್ಳುವವರು ದಕ್ಕಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ" ಎಂದರು "ನಿನಗೆ ಯೋಗ್ಯತೆಯಿದ್ದರೆ ದಕ್ಕಿಸಿಕೋ ಇಲ್ಲದಿದ್ದರೆ ತೆಪ್ಪಗಿರು" ಎಂಬ ಧ್ವನಿಯನ್ನು ಅದರಲ್ಲಿ ಗುರುತಿಸಿ, ಅರಿತು ಕೈಮುಗಿದು ಸುಮ್ಮನಾದೆ.  ಮಾತು ವಚನಸಾಹಿತ್ಯಕ್ಕೆ, ಅನುಭಾವಕ್ಕೆ, ಶರಣಸತಿ-ಲಿಂಗಪತಿ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಗೆ ಹೊರಳಿತು.  ಈ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯ ಕೆಲವು ವಚನಗಳನ್ನು ಬುದ್ದಿಯವರು ಭಾವಪೂರ್ಣವಾಗಿ, ಅಭಿನಯಪೂರ್ವಕವಾಗಿ ಅಂದು ತೋರಿಸಿದರು.  ಅವರು ಹೀಗೆ 'ಅನ್ನು'ವ ಶೈಲಿಯೇ ಅನನ್ಯ.  ಕೇಳುತ್ತ ಕೇಳುತ್ತಾ ಹೊತ್ತು ಸರಿಯಿತು, ಸಂಜೆಯಾಗತೊಡಗಿತು.  ಬನ್ನಿ ಕೆಳಗೆ ನಿಜಗುಣಾನುಭವಮಂಟಪವನ್ನು ನೋಡಿಕೊಂಡು ಹೊರಡುವಿರಂತೆ ಎಂದು ಕೆಳಗೆ ಕರೆದುಕೊಂಡುಬಂದರು.  ವಿಶಾಲವಾದ ಪ್ರಾಂಗಣ, ನಿಜಗುಣಶಿವಯೋಗಿಗಳ ದೊಡ್ಡ ಚಿತ್ರಪಟ, ಕಟ್ಟಡದ ಸುತ್ತ ಆಪ್ತವೆನಿಸುವ ಕೈತೋಟ.  ಸುತ್ತುಹಾಕಿಕೊಂಡು ಒಳಬಂದು ಕುಳಿತೆವು.  ಇಲ್ಲಿ ಆಗೀಗ ಭಜನೆ, ಕೆಲವು ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳು ನಡೆಯುತ್ತವೆ, ನಿರೀಕ್ಷಿಸಿದಷ್ಟು ಉತ್ಸಾಹ ಕಾಣುತ್ತಿಲ್ಲ ಎಂದು ಹೇಳುವಾಗ ಬುದ್ದಿಯವರ ಮುಖ ಸಪ್ಪಗಾಯಿತು.  ಯಾವುದೋ ಲೋಕದಲ್ಲಿದ್ದವರಂತೆ ತೇಲುಗಣ್ಣಾಗಿ ಹೇಳಿದರು - "ನಾನು, ಕೈವಲ್ಯಸಾಧನೆಯಲ್ಲಿ ಬಹಳಷ್ಟು ದೂರ ಕ್ರಮಿಸಿಬಿಟ್ಟಿದ್ದೆ, ಬಹಳ ಮೇಲೆ ತಲುಪಿದ್ದೆ, ಗುರಿಗೆ ಬಹಳ ಹತ್ತಿರವಿದ್ದೆ..." ಕೆಲಕಾಲ ನಿಲ್ಲಿಸಿ ಮತ್ತೆ ನಿಧಾನಕ್ಕೆ ನುಡಿದರು "ಈ ಅನುಭವಮಂಟಪ ಕಟ್ಟುವ ಹವ್ಯಾಸದಲ್ಲಿ ಮತ್ತೆ ಭವಕ್ಕೆ ಬಿದ್ದೆ..."  ಬುದ್ದಿಯವರ ಕಣ್ಣು ತೇವವಾಗಿದ್ದು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿತ್ತು.  ಅದನ್ನವರು ತೊಡೆಯುವ ಪ್ರಯತ್ನವನ್ನೇನೂ ಮಾಡಲಿಲ್ಲ.  ಕೆಲಕಾಲದ ಮೌನದನಂತರ ಇಹಕ್ಕೆ ಮರಳಿದವರೇ, ತಟಕ್ಕನೆ ಏಳುತ್ತಾ, "ನಿಮಗೆ ಹೊತ್ತಾಯಿತು, ಹೊರಟುಬಿಡಿ, ಆಗಾಗ ಬರುತ್ತಿರಿ" ಎಂದರು.

ನಾನೂ ಕತ್ತಲಲ್ಲಿ ಐವತ್ತು ಕಿಲೋಮೀಟರು ಟೂವ್ಹೀಲರ್ ಓಡಿಸಿಕೊಂಡು ನನ್ನ 'ಭವ'ಕ್ಕೆ ಸುರಕ್ಷಿತವಾಗಿ ಮರಳಬೇಕಿತ್ತು.  ಅವರವರ ಭವ ಅವರವರಿಗೆ ದೊಡ್ಡದು ಎನ್ನುವ ಭಾವ ಹೊತ್ತು ಮರಳಿದೆ.

ಆಮೇಲೆ ಬುದ್ದಿಯವರನ್ನು ಒಂದೆರಡು ಬಾರಿ ದೂರವಾಣಿಯಲ್ಲಿ ಮಾತಾಡಿಸಿದ್ದಷ್ಟೇ.  ಕೆಲವರ್ಷಗಳ ಮೇಲೆ ಒಂದುಬಾರಿ ಇದ್ದಕ್ಕಿದ್ದಂತೆ ಬೆಳಗಿನ ಏಳುಗಂಟೆಗೆ ಕರೆಮಾಡಿ, ನಿಮ್ಮ ಮನೆಯ ಹತ್ತಿರದ ಸರ್ಕಲಿನಲ್ಲಿದ್ದೇನೆ, ನಿಮ್ಮ ಮನೆಗೆ ಹೇಗೆ ಬರಬೇಕೆಂದು ತಿಳಿಸಿ ಎಂದಿದ್ದರು.  ನಮ್ಮಲ್ಲೋ, ಸ್ವಾಮಿಗಳು ಮನೆಗೆ ಬರುವುದೆಂದರೆ ಸಾಮಾನ್ಯವಲ್ಲ, ಅದರ ಪರಿಠವಣೆಯೇ ಬೇರೆ.  ನೋಡಿದರೆ ಈತ ಮನೆಯ ಹತ್ತಿರವೇ ನಿಂತುಕೊಂಡು ದಾರಿ ಕೇಳುತ್ತಿದ್ದಾರೆ.  ಅರ್ಧ ಮನೆ ಇನ್ನೂ ಹಾಸಿಗೆ ಬಿಟ್ಟು ಎದ್ದೂ ಇಲ್ಲ.  ಮನೆಯಲ್ಲಿ ದೊಡ್ಡ ಗಡಿಬಿಡಿಯೆದ್ದಿತು.  ಅದೇ ಗಡಿಬಿಡಿಯಲ್ಲಿ ಮುಖ ಗಲಬರಿಸಿಕೊಂಡು, ಅಂಗಿಯೇರಿಸಿಕೊಂಡು ಓಡಿದೆ.  ಹೋಗಿ ಮನೆಗೆ ಕರೆದುಕೊಂಡು ಬಂದೆ.  "ಸ್ವಾಮಿಗಳು" ಮನೆಗೆ ಬಂದಹಾಗಾಗಲೇ ಇಲ್ಲ.  ಬುದ್ದಿಯವರು ಬಂದು ಸ್ವಲ್ಪಹೊತ್ತು ಕುಳಿತಿದ್ದು, ಎಲ್ಲರನ್ನೂ ಮಂದಹಾಸದೊಡನೆ ಮಾತಾಡಿಸಿ, ಮಗನ ತಲೆ ಸವರಿ, ತಮ್ಮನ ಬೆನ್ನು ತಟ್ಟಿ, ಒಂದು ಲೋಟ ಹಾಲು ಕುಡಿದು ಹೊರಟರು.  "ನನ್ನನ್ನು ಇಲ್ಲೇ ಸರ್ಪಭೂಷಣಮಠಕ್ಕೆ ಬಿಟ್ಟುಬಿಡಿ ಸಾಕು" ಎಂದು ನನ್ನ ಟೂವ್ಹೀಲರಿನಲ್ಲೇ ಕುಳಿತು ಡ್ರಾಪ್ ಪಡೆದರು.

ಆಮೇಲೆ ಅವರನ್ನು ಹಲವು ಬಾರಿ ನೆನೆದಿದ್ದೇನೆ; ಈ ಐದಾರು ತಿಂಗಳಲ್ಲಂತೂ ಅದೇಕೋ, ಮಿತ್ರರೊಡನೆ ಮಾತುಕತೆಗಳಲ್ಲಿ ಅವರ ವಿಷಯ ಸಾಕಷ್ಟು ಬಾರಿ ಬಂದು ಹೋಗಿದೆ.  ಮನಸ್ಸು ವಿಹ್ವಲಗೊಂಡಾಗಲೆಲ್ಲಾ ತಣ್ಣಗೆ ಶಂಭುಲಿಂಗನ ಬೆಟ್ಟಕ್ಕೆ ಹೋಗಿ ಇದ್ದುಬಿಡುವುದೆಂಬ ಕಲ್ಪನಾಸಮಾಧಾನವನ್ನು ಅನೇಕ ಬಾರಿ ಮನಸ್ಸಿಗೆ ತಂದುಕೊಂಡಿದ್ದೇನೆ.  ಹಾಗೆಂದುಕೊಂಡಾಗಲೆಲ್ಲಾ, ದೂರದಲ್ಲಿರುವ ಮಿನುಗುದೀವೊಂದು ನಾವು ಯಾತಕ್ಕೂ ಉಪಯೋಗಿಸದಿದ್ದರೂ ತನ್ನ ಮಿನುಗುವಿಕೆಯಿಂದಲೇ ಒಂದು ಬಗೆಯ ಭರವಸೆ ತುಂಬುವಂತೆ ಭರವಸೆ ತುಂಬಿ ಬಂದಿದೆ.  ಅನೇಕ ಬಾರಿ ಅಲ್ಲಿ ಹೋಗಿ ಒಂದೆರಡು ಗಂಟೆಯಾದರೂ ಅವರೊಡನೆ ಕಾಲಕಳೆದು ಬರಬೇಕೆಂದುಕೊಂಡಿದ್ದೇನೆ.  ಆದರೆ ಯಾವತ್ತೂ ಅದು ಸಾಧ್ಯವಾಗಲೇ ಇಲ್ಲ.  ಈಗ್ಗೆ ಕೆಲತಿಂಗಳ ಹಿಂದೆ ಕುಮಾರನಿಜಗುಣರಿಗೆ ಬಹಳ ಹುಷಾರಿಲ್ಲ, ಬೆಂಗಳೂರಿನಲ್ಲಿದ್ದಾರೆ ಎಂಬ ಸುದ್ದಿ ಬಂತು.  ಅಂದುಕೊಂಡಂತೆ ಮೊದಲೇ ಒಮ್ಮೆ ಚಿಲಕವಾಡಿಗೆ ಹೋಗಿ ನೋಡಿ ಬರಲಾಗದ್ದಕ್ಕೆ ವಿಷಾದವಾಯಿತು.  ಈಗ ಅವರು ನಮ್ಮನ್ನಗಲಿದನಂತರ, ಆ ವಿಷಾದ ಶಾಶ್ವತವಾಗಿ ಉಳಿದುಕೊಂಡಿತು.

ಅಗಲಿದ ಹಿರಿಯರಿಗೆ, ಅವರೊಪ್ಪುವಂತೆ ಒಂದು ಶ್ರದ್ಧಾಂಜಲಿಯನ್ನಾದರೂ ಸಲ್ಲಿಸುವುದು ನಮಗುಳಿದ ಕಾರ್ಯ.  ಅವರೇ ಸೃಷ್ಟಿಸಿದ "ಏಳುಮಲೆ ಮಾದೇವ" ವೃತ್ತದಲ್ಲಿ ಅವರಿಗಾಗಿ ಈ ಶ್ರದ್ಧಾಂಜಲಿ (ಏಳುಮಲೆ ಮಾದೇವ ವೃತ್ತ - ಭಯಜಸ ರನತ ಗಣಗಳು ಮತ್ತೊಂದು ಗುರು - ಒಟ್ಟು 22 ಅಕ್ಷರಗಳು - "ಏಳುಮಲೆ ಮಾದೇವ ಏಳುಮಲೆ ಮಾದೇವ ಏಳುಮಲೆ ಮಾದೇವನೇ" - ಹೀಗೆ):

ವೃತ್ತಗಳ ಸುತ್ತುತ್ತೆ ಕಂದಗಳ ತಾನೆತ್ತುತುಂ ಸಲಹಿ ಸಂತೈಸುತುಂ
ಚಿತ್ತದೊಳಗೆತ್ತಿರ್ದ ಶಂಭುವಿನ ರೂಹೆತ್ತಲುಂ ಕದಲದಂತಾವಗಂ
ಸುತ್ತರಿದು ಕಾಯುತ್ತಲಿತ್ತ ಶಿವಯೋಗಂಗಳೊಳ್ಮುಳುಗುತುಂ ಸೌಖ್ಯಮಂ
ಪೊತ್ತ ಮೃದುಮಂದಸ್ಮಿತಂ ನಿಜಗುಣಾಖ್ಯ ಶಿವಯೋಗಿಕುವರಂಗೊಂದಿಪೆಂ

ಭವ-ಭಾವ-ಅನುಭಾವ

"... ರಸವೆಂದರೇನು ಎಂಬುದರ ದಿಗ್ದರ್ಶನವನ್ನಾದರೂ ಇಲ್ಲಿ ಮಾಡಿಕೊಡುವುದು ಅವಶ್ಯವೆನಿಸುತ್ತದೆ... ಭಾವವನ್ನು ಉದ್ಬೋಧಗೊಳಿಸುವ ಕಾರಣಸಾಮಗ್ರಿಗೆ 'ವಿಭಾವ' ಎಂದೂ, ಭಾವದ ಕಾರ್ಯಸಮುದಾಯಕ್ಕೆ 'ಅನುಭಾವ' ಎಂದೂ ಸಂಜ್ಞೆ... ಈ ವಿಭಾವಾನುಭಾವಗಳನ್ನು ಕವಿ ಸಮುಚಿತವಾಗಿ ವರ್ಣಿಸಿರುವುದರಿಂದ ಅವುಗಳನ್ನು ಪರಿಭಾವಿಸಿದ ಮಾತ್ರಕ್ಕೇ ನಾವು ...ರಸವನ್ನು ಅನುಭವಿಸುತ್ತೇವೆ"

 

- ತೀನಂಶ್ರೀ (ಭಾರತೀಯಕಾವ್ಯಮೀಮಾಂಸೆ).

ಟಿಪ್ಪಣಿ:

ಭವವೆಂಬ ಭೌತಿಕಜಗತ್ತಿನಿಂದ ವಿಭಾವ, ವಿಭಾವದಿಂದ ಅನುಭವ, ಅನುಭವದಿಂದ ಭಾವ, ಭಾವದಿಂದ ಅನುಭಾವ; ಈ ವಿಭಾವಾನುಭಾವಗಳು ಭೌತಿಕ ಜಗತ್ತಿನಲ್ಲಾಗುವುದರ ಬದಲು ಕಾವ್ಯದಲ್ಲಿ ಆದಾಗ ಅದರಿಂದ ನಮ್ಮಲ್ಲುಂಟಾಗುವ ವಿಶಿಷ್ಟ ಅನುಭವಕ್ಕೆ 'ರಸ' ಎಂದು ಹೆಸರು - ಹೀಗಿಟ್ಟುಕೊಳ್ಳಬಹುದು.

ಭವ (ಈ ಭೌತಿಕಜಗತ್ತು) ತನ್ನ ದಿನನಿತ್ಯದ ಆಗುಹೋಗುಗಳಿಂದ ವ್ಯಕ್ತಿಯ ಮೇಲೆ ನಿರಂತರ ಪರಿಣಾಮವನ್ನುಂಟುಮಾಡುತ್ತಿರುತ್ತದೆ.  ಭವದ ಆಗುಹೋಗುಗಳಿಂದ ವ್ಯಕ್ತಿಯಲ್ಲಾಗುವ ಅನುಭೂತಿ (ಹಿತ, ನೋವು, ಉತ್ಸಾಹ ಇತ್ಯಾದಿಗಳು) ಅನುಭವವೆಂದು ಕರೆಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ - ಭವವನ್ನು ಅನುಸರಿಸಿ ಬಂದದ್ದು, ಭವದಿಂದ ಬಂದದ್ದು 'ಅನು'ಭವ.  ಈ ಅನುಭವದಿಂದ ಉಂಟಾಗುವ ಚಿತ್ತವೃತ್ತಿಯೇ ಭಾವ (ಸುಖ, ದುಃಖ, ಆನಂದ ಇತ್ಯಾದಿ).  ಈ ಭಾವವನ್ನುಂಟುಮಾಡುವ ಜಗತ್ತಿನ ಕಾರ್ಯಸಮುದಾಯ (ಆಗುಹೋಗು)ಗಳೇ 'ವಿಭಾವ'ಗಳು.   

ಈ ಭಾವ, ವ್ಯಕ್ತಿಯಲ್ಲಿ ಉಂಟಾದ ಮೇಲೆ ಅದು ಆ ಆಗುಹೋಗಿಗೆ (ವಿಭಾವಕ್ಕೆ) ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಯಾಗಿ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಗೊಳ್ಳಬೇಕಷ್ಟೇ?  ಭಾವದಿಂದ ಹೊಮ್ಮಿದ ಈ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಯೇ ಅನುಭಾವ.  ಭವವು ಮನಸ್ಸಿನ ಮೇಲೆ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರಿ 'ಭಾವ'ವವನ್ನುಂಟುಮಾಡುವಂತೆಯೇ ಆ ಭಾವವೂ ಮನಸ್ಸಿನ ಮೇಲೆ ವಿಶೇಷಪರಿಣಾಮವನ್ನುಂಟುಮಾಡುತ್ತದೆ.  ಆ ಪರಿಣಾಮವೇ ಅದು ಮನಸ್ಸಿಗೆ ತಂದುಕೊಡುವ ಒಂದು ಒಳನೋಟ, ಅಂತರ್ದೃಷ್ಟಿ - ಅದೂ ಅನುಭಾವವೇ (ಮೊದಲ ಚಿತ್ರ ನೋಡಿರಿ).

ಈ ವಿಭಾವಾನುಭಾವಗಳ ಸಂಬಂಧವನ್ನು ವಿವರಿಸಲು, ಮದುವೆಯಾದ ಮಗಳನ್ನು ಗಂಡನ ಮನೆಗೆ ಬೀಳ್ಕೊಡುವ ಮನೋಜ್ಞಚಿತ್ರಣವೊಂದನ್ನು ಕಟ್ಟಿಕೊಡುವ ಪಂಪನ ಪ್ರಸಿದ್ಧಪದ್ಯವೊಂದನ್ನು ತೀನಂಶ್ರೀ ಉದಾಹರಿಸುತ್ತಾರೆ (ಎರಡನೆಯ ಚಿತ್ರ ನೋಡಿರಿ) -

ಪೊಡೆಮಡುವಪ್ಪಿಕೊಳ್ವ ನೆನೆಯುತ್ತಿರಿಮೆಂಬ ಸಮಸ್ತವಸ್ತುವಂ
ಕುಡುವ ಪಲರ್ಮೆಯಿಂ ಪರಸಿ ಸೇಸೆಯನಿಕ್ಕುವ ಬುದ್ಧಿವೇೞ್ವ ಕ-
ಯ್ಯೆಡೆ ನಿಮಗೆಂದೊಡಂಬಡಿಪ ನಲ್ಲರಗಲ್ಕೆಗೆ ಕಣ್ಣ ನೀರ್ಗಳಂ
ಮಿಡಿವ ಬಹುಪ್ರಕಾರಜನಸಂಕಟಮೊಪ್ಪಿದುದಾ ಪ್ರಯಾಣದೊಳ್
(ಆದಿಪುರಾಣ 4-57)

ಪೊಡೆಮಡುವ (ನಮಸ್ಕರಿಸುವ), ಅಪ್ಪಿಕೊಳ್ವ, "ನೆನೆಯುತ್ತಿರಿಂ" ಎಂಬ, ಸಮಸ್ತವಸ್ತುವಂ ಕುಡುವ, ಪಲರ್ಮೆಯಿಂ ಪರಸಿ ಸೇಸೆಯನಿಕ್ಕುವ (ಬಹುವಿಧವಾಗಿ ಹರಸಿ ಅಕ್ಷತೆಯಿಕ್ಕುವ), ಬುದ್ಧಿವೇಳ್ವ, "ಇದು ಕೈಗಾವಲಿಗಿರಲಿ" ಎಂದು ಹೇಳಿ ಒಪ್ಪಿಸುವ, ಪ್ರಿಯರ ಅಗಲಿಕೆಗೆ ಕಣ್ಣೀರುಗರೆವ ಬಹುಪ್ರಕಾರವಾದ ಜನಸಂಕಟವು ಆ ಪ್ರಯಾಣದಲ್ಲಿ ತೋರಿಬಂತು.

ಮಗಳ ಅಗಲಿಕೆಯೆನ್ನುವುದು ಇಲ್ಲಿ ವಿಭಾವ.  ಅದರಿಂದ ಉಂಟಾದ ನೋವು ಅನುಭವ.  ಅದರ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ದುಃಖವೆಂಬ ಭಾವ ಮಡುಗಟ್ಟುತ್ತದೆ.  ಈ ದುಃಖವೇ ಕಣ್ಣೀರಾಗಿ, ಅಪ್ಪುಗೆಯಾಗಿ, ಆಶೀರ್ವಾದವಾಗಿ, ಬುದ್ಧಿಮಾತಾಗಿ, ಆತಂಕವಾಗಿ, ಕಕ್ಕುಲತೆಯಾಗಿ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಗೊಳುತ್ತದೆ.  ಇದು ಅನುಭಾವ, ಭಾವದ ಕಾರ್ಯ.  ಈ ಅನುಭಾವವು ಒಂದು ಒಳನೋಟವಾಗಿ ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬರಲ್ಲೂ ಇರುವುದೇ ಆದ್ದರಿಂದ ನಿಜಕ್ಕೂ ಆ ದುಃಖವನ್ನು ಅನುಭವಿಸುತ್ತಿಲ್ಲದವರೂ ಹಾಗೆ ಅನುಭವಿಸುವವರಿಗಾಗಿ ಮರುಗುತ್ತಾರೆ, ಸಹಾನುಭೂತಿ ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸುತ್ತಾರೆ, ಮೇಲೆ ವರ್ಣಿಸಿದಂತೆ ವಿಧವಿಧವಾಗಿ ದುಃಖಿಸುತ್ತಿರುವ ಪ್ರೀತಿಪಾತ್ರರ ಅಗಲಿಕೆಯ ದುಃಖವನ್ನು ನೋಡಿ ಮತ್ತೆ ಹಲವರು ತಾವೂ "ಕಣ್ಣ ನೀರ್ಗಳಂ ಮಿಡಿ"ಯುತ್ತಾರೆ - ಇದೂ ಅನುಭಾವವೇ.

ಇವೆಲ್ಲಾ ನಿಜಜಗತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಆದಾಗ ಆ ವಿಭಾವಾನುಭಾವಗಳೆಲ್ಲ ಸತ್ಯ - ನಾವು ಅದರಲ್ಲಿ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷವಾಗಿ ಭಾಗಿಯಾಗಿದ್ದೇವೆ.  ಒಳ್ಳೆಯದಾದರೆ ಮಾತ್ರ ಸಂತೋಷಿಸಬಲ್ಲೆವು - ಕೆಟ್ಟದಾಗಲೆಂದು ಬಯಸುವುದೂ ಇಲ್ಲ, ಅದನ್ನು ಆನಂದಿಸುವುದು ದೂರದ ಮಾತು.  ಆದರೆ ಇವೆಲ್ಲಾ ಕಾವ್ಯದಲ್ಲಿ ಬಂದರೆ, ಅದು ಒಳ್ಳೆಯ ಅನುಭವವಿರಲಿ ಕೆಟ್ಟದಿರಲಿ, ನಾವದರಲ್ಲಿ ಇಲ್ಲದಿರುವುದರಿಂದ ಆ ಕಾವ್ಯ ಮೂಡಿಸುವ ಭಾವಗಳು ಒಂದು ರೀತಿ ಆಹ್ಲಾದವನ್ನೇ ಕೊಡಬಲ್ಲುದು.  ಕಾವ್ಯದಲ್ಲಿ ದುಃಖಿಸುವವರ ಜೊತೆ ನಾವೂ ದುಃಖಿಸುತ್ತೇವೆ, ಸುಖಿಸುವವರ ಜೊತೆ ನಾವೂ ಸುಖಿಸುತ್ತೇವೆ, ಕೋಪಗೊಳ್ಳುವವರ ಜೊತೆ ನಾವೂ ಕೋಪಗೊಳ್ಳುತ್ತೇವೆ - ಆದರೆ ಇದಾವುದೂ ನಮ್ಮದೇ ಭಾವವಲ್ಲ, ಮತ್ತು ಅದು ನಮ್ಮಲ್ಲಿ ಯಾವ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಯನ್ನೂ ಪ್ರೇರಿಸುವುದಿಲ್ಲ.  ಹೀಗೆ, ನಿಜಜೀವನದಲ್ಲಿ ನಮ್ಮಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಯನ್ನು ಪ್ರೇರಿಸಬಹುದಾದ ಭಾವಗಳು, ಅವೇ ಕಾವ್ಯದಲ್ಲಿ ಬಂದಾಗ ಕೇವಲ ಭಾವಗಳಾಗಿ ಮಾತ್ರ ಉಳಿಯುತ್ತವೆ.  ಇದೇ 'ರಸ'.   - ನಿಜಜೀವನದ ವಿಭಾವಾನುಭಾವಗಳು ಕಾವ್ಯದಲ್ಲಿ ಬಂದಾಗ ನಮ್ಮಲ್ಲಿ ಉಂಟಾಗುವ ಭಾವವೇ 'ರಸ'  (ಮೂರನೆಯ ಚಿತ್ರ ನೋಡಿ).

ಈ ರಸಕ್ಕೆ ಪ್ರತಿಯಾಗಿ ನಮ್ಮಲ್ಲಿ ಮೂಡಬಹುದಾದ 'ಅನುಭಾವ'ವೆಂದರೆ ಆನಂದವಷ್ಟೇ - ಅದು ಕರುಣರಸವಿರಲಿ, ವೀರರಸವಿರಲಿ, ಉತ್ಸಾಹರಸವಿರಲಿ, ಭೀಭತ್ಸವೇ ಇರಲಿ ಅದು ಒಂದು ಆಹ್ಲಾದಕರವಾದ ಅನುಭವವನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆಯಾಗಲೀ ನಮ್ಮನ್ನು ನಿಜಕ್ಕೂ ಅಳುವಂತೆ, ಯುದ್ಧಮಾಡುವಂತೆ, ಕುಣಿದಾಡುವಂತೆ, ಹೆದರಿ ಓಡಿಹೋಗುವಂತೆ ಪ್ರೇರೇಪಿಸುವುದಿಲ್ಲ.  ನಿಜಜೀವನದಲ್ಲಿ ಯಾರದೋ ತಲೆಯೊಡೆದು ಮಿದುಳು ಹೊರಚೆಲ್ಲಿದ್ದರೆ ನಿಮ್ಮಲ್ಲಿ ಮೊದಲು ಮೂಡುವ ಭಾವ ಭಯ.  ಅದಕ್ಕೆ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಯಾಗಿ ನೀವು ಕಿಟಾರನೆ ಕಿರುಚಿಕೊಳ್ಳಬಹುದು, ಓಡಿಹೋಗಬಹುದು, ಪೋಲೀಸರಿಗೆ ಫೋನ್ ಮಾಡಬಹುದು, ಹೆಣದ ವಿಲೇವಾರಿಗೆ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಮಾಡಬಹುದು, ಅಥವಾ ಇದೆಲ್ಲಿಯ ಗ್ರಹಚಾರವಪ್ಪಾ ಎಂದುಕೊಂಡು ಮೆಲ್ಲನೆ ಜಾರಿಕೊಳ್ಳಬಹುದು, ಇವೆಲ್ಲ 'ಅನುಭಾವ'ಗಳು.  ಅದೇ ಸನ್ನಿವೇಶ ಕಾವ್ಯದಲ್ಲಿ ಬಂದರೆ "ಕದನದೊಳುಣ್ಮಿದೊಳ್ಮಿದುಳ ಕರ್ದಮ"ದ ಚಿತ್ರಣವನ್ನು ನೋಡಿ ಭಯದಿಂದ ಓಡಿಹೋಗುವುದಿಲ್ಲ.  ಬದಲಿಗೆ "ಆಹಾ, ಅಬ್ಬಾ, ಅದ್ಭುತ" ಎಂಬ ಉದ್ಗಾರದೊಡನೆ ಆಸ್ವಾದಿಸುತ್ತೀರಿ.  ಜೊತೆಗೊಂದು ಫಿಲ್ಟರ್ ಕಾಫಿಯೋ ಖಾರದ ಶೇಂಗಾ ಬೀಜವೋ ಇದ್ದರೆ ಇನ್ನೂ ಸೊಗಸು.  ಭಯದ 'ಭಾವ'ವು ಇಲ್ಲಿ ಭೀಭತ್ಸ'ರಸ'ವಾಗಿ ನಿಮ್ಮಲ್ಲಿ ಮೂಡಿದೆ.  ಭಯದ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ನಿಜಜೀವನದಲ್ಲಿ ಬಂದಿರಬಹುದಾಗಿದ್ದ ಅನುಭಾವಗಳು (ಕಿರುಚಿಕೊಳ್ಳುವುದು, ಓಡಿಹೋಗುವುದು ಇತ್ಯಾದಿ), ಇಲ್ಲಿಲ್ಲ.  ಬದಲಿಗೆ ಇಲ್ಲಿ 'ರಸ'ದ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಮೂಡುವ ಅನುಭಾವ - ಆನಂದ.

ಕಾವ್ಯದ ಓದು ಒಂದು ರೀತಿ ಕನಸಿದ್ದಂತೆ.  ಅಲ್ಲಿನ ಎಲ್ಲ ಪಾತ್ರಗಳ ಸನ್ನಿವೇಶಗಳ ಒಳಹೊಕ್ಕು ನಾವೇ ಅದನ್ನು ಅನುಭವಿಸಿದರೂ, ಅದು ನಿಜಕ್ಕೂ ನಮ್ಮದಲ್ಲವೆಂಬ ಅರಿವು ಚೆನ್ನಾಗಿಯೇ ಇರುವುದರಿಂದ ಅಲ್ಲಿ ಬರುವ ಭಾವಗಳೆಲ್ಲ ನಿಜವಾದ ಭಾವಗಳಾಗದೇ ಕೇವಲ 'ರಸ'ವಾಗಿ ಪರಿಣಮಿಸಿ ಅಂತಿಮವಾಗಿ ಆನಂದವನ್ನೇ ನೀಡುತ್ತವೆ.

ಆದರೆ ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಕನಸಿನಲ್ಲಿ ಹೀರೋಗಳ ರೀತಿ ಫೈಟಿಂಗ್ ಮಾಡುತ್ತಾ ಆನಂದಿಸುತ್ತಿರುವ ವ್ಯಕ್ತಿ ನಿಜಕ್ಕೂ ಪಕ್ಕದಲ್ಲಿದ್ದವರಿಗೆ ಒದೆಯುವುದೂ ಉಂಟು - ಪಕ್ಕದಲ್ಲಿದ್ದವರು ಎಚ್ಚೆತ್ತು ತಿರುಗಿಸಿ ಒದೆಯುವವರೆಗೂ.  ರಸೋತ್ಕರ್ಷವೂ ಮಿತಿಮೀರಿದರೆ ರಸಾಭಾಸವಾಗಬಹುದಷ್ಟೇ?  ಚಿಕ್ಕಂದಿನಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲೋ ಓದಿದ್ದ/ಹಿರಿಯರು ಯಾರೋ ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದ ನಾಟಕದ ಘಟನೆಯೊಂದು ನೆನಪಾಗುತ್ತದೆ.

ಸತ್ಯವಾನ್ ಸಾವಿತ್ರಿ ನಾಟಕದ ಪ್ರದರ್ಶನ.  ಯಮರಾಜ ಬಂದು ಸತ್ಯವಾನಿಗೆ ಪಾಶ ಹಾಕಿದ್ದಾನೆ.  ಸಾವಿತ್ರಿಯ ಗೋಳಾಟ ಎಂತಹ ಕಲ್ಲೆದೆಯನ್ನೂ ಕರಗಿಸುವಂತಿದೆ.  ಪಿಟೀಲಿನವನಂತೂ ಈ ಗೋಳುಕರೆ ನೂರ್ಮಡಿಯಾಗುವಂತೆ ಕಮಾನಾಡಿಸಿ ಪೀಡಿಸುತ್ತಿದ್ದಾನೆ.  ಈ ಗೋಳುಕರೆ ತಾರಕಕ್ಕೇರಿದಾಗ ತಡೆಯಲಾರದೇ ಪ್ರೇಕ್ಷಕರಲ್ಲೊಬ್ಬ ದಢೂತಿ ಆಸಾಮಿ ರಂಗಕ್ಕೆ ನುಗ್ಗೇ ಬಿಡುತ್ತಾನೆ.  ಸಾವಿತ್ರಿಯನ್ನು ಗೋಳಾಡಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಯಮಧರ್ಮನಿಗೆ ಕಪಾಳಕ್ಕೆ ಬಿಗಿದು ಅಬ್ಬರಿಸುತ್ತಾನೆ - "ಸಾಕ್ ನಿಲ್ಸಯ್ಯಾ, ಅವಾಗಿಂದ ನಾನೂ ನೋಡ್ತಾನೇ ಅವ್ನಿ, ಆ ಯಮ್ಗೂಸು ಅಂಗೆ ಕಳ್ಳು ಕಿತ್ಬರಂಗೆ ಗೋಳಾಡ್ತಾದೆ, ರಟ್ಟೆಗಾತ್ರದ ಮೀಸೆಯಿಟ್ಕಂಡು, ಯಮ್ಗೂಸ್ನ ಗೋಳಾಡಿಸ್ತಿದ್ದಯಲ್ಲ ನಾಚ್ಗೆ ಆಗಾಕಿಲ್ವಾ... ಅಂಗೂ ನಿಂಗೆ ಯಾರ್ನಾರ ತಗಂಡೋಗ್ಲೇಬೇಕು ಅಂದಿದ್ರೆ, ಅಲ್ನೋಡಲ್ಲಿ ಆಗಿಂದ ಕಮಾನಾಡ್ಸೀ ಆಡ್ಸೀ ಪೀಡಿಸ್ತವ್ನಲ್ಲ ಆ ಪಿಟೀಲ್ನೋನ್ನ ಯಳಕಂಡ್ ಹೋಗ್..." - ಕಾವ್ಯವನ್ನು ನಿಜಜೀವನದೊಳಗೆ ಬಿಟ್ಟುಕೊಂಡಾಗ ಹೀಗಾಗುತ್ತದೇನೋ.

ಸೂ: 

ದಿ. ತೀನಂಶ್ರೀಯವರ ಆಚಾರ್ಯಕೃತಿ ಭಾರತೀಯಕಾವ್ಯಮೀಮಾಂಸೆಯನ್ನು ಅಲ್ಲಿಲ್ಲಿ ಆಗೀಗ ಅನೇಕ ಬಾರಿ ತಿರುವಿ ಹಾಕಿದ್ದೇನಾದರೂ, ಇದುವರೆಗೂ ಒಮ್ಮೆಯಾದರೂ ಆಮೂಲಾಗ್ರವಾಗಿ ಕೂತು ಓದಲಾಗಿರಲಿಲ್ಲವೆಂಬುದೇ ಆಶ್ಚರ್ಯ.  ನನ್ನನ್ನು ಕಾವ್ಯ ಸೆಳೆದಷ್ಟು ಕಾವ್ಯಮೀಮಾಂಸೆ ಸೆಳೆಯಲಿಲ್ಲವೆಂಬುದೂ ಇದಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಿರಬಹುದು.  ರಸವನ್ನು ಅನುಭವಿಸುವ ಬದಲು ಅದರ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆಗೆ ತೊಡಗುವುದು ಯಾವ ಪುರುಷಾರ್ಥಕ್ಕೆ ಎಂಬ ನನ್ನ ಧೋರಣೆಯೂ ಇದಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಿರಬಹುದು.  ಆದರೆ ತೀನಂಶ್ರೀಯವರ ಈ ಕೃತಿ ಸುಂದರವಾದ ಗದ್ಯವನ್ನೋದುವ ಸುಖವನ್ನೂ ಒದಗಿಸುವುದರಿಂದ ಇಲ್ಲಿ ಕಾವ್ಯಮೀಮಾಂಸೆಯೂ ರಸಮಯವೇ.  ಇತ್ತೀಚಿಗೆ ಹಲವು ಪ್ರೇರಣೆಗಳಿಂದಾಗಿ ಇದನ್ನು ಕೂತು ಓದಬೇಕೆನ್ನಿಸಿತು.  ಓದಿನ ಹಾದಿಯಲ್ಲಿ ಮನಸ್ಸಿಗೆ ಹೊಳೆದದ್ದನ್ನು ಹೀಗೆ ಟಿಪ್ಪಣಿ ಮಾಡಿ ಹಾಕುತ್ತಿದ್ದೇನಷ್ಟೇ.  ನನ್ನ ಗ್ರಹಿಕೆಗಳು ತಪ್ಪಿರಬಹುದು, ಓದು ಬೆಳೆದಂತೆ ಬದಲಾಗಲೂಬಹುದು.  ಕಾವ್ಯಮೀಮಾಂಸೆಯನ್ನು ಬಲ್ಲ ಹಲವು ವಿದ್ವಾಂಸರೂ ನನ್ನ ಮಿತ್ರವಲಯದಲ್ಲಿರುವುದರಿಂದ ಅವರ ಗ್ರಹಿಕೆಗಳ ಲಾಭವೂ ಇಲ್ಲಿ ದಕ್ಕೀತೆಂಬುದು ಇದನ್ನಿಲ್ಲಿ ಹಂಚಿಕೊಂಡ ಆಶಯಗಳಲ್ಲೊಂದು.

ಸೀಸಪದ್ಯ - ವಿವರಣೆ

ಸೀಸಪದ್ಯದ ಬಗ್ಗೆ ವಿವರಣೆ ಕೋರಿ ಮೊನ್ನೆ 'ವಾಗರ್ಥ'ದಲ್ಲಿ ಪ್ರಶ್ನೆಯೊಂದು ಬಂದು ಸಾಕಷ್ಟು ಚರ್ಚೆಗಳು ನಡೆದಿದ್ದುವು.  ಸೀಸಪದ್ಯವೆಂದರೆ ಅಂಶಚ್ಛಂದಸ್ಸಿನ ಒಂದು ಪದ್ಯಪ್ರಕಾರ.  ಆರಾರು ಮಾತ್ರಾಕಾಲದ ಆರು ಗಣಗಳು ಮತ್ತು ನಾಲ್ಕುನಾಲ್ಕು ಮಾತ್ರಾಕಾಲದ ಎರಡು ಗಣಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ ನಾಲ್ಕು ಸಾಲುಗಳು ಸೀಸಚೌಪದಿಯೆನಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ.  ಸೀಸಪದ್ಯದಲ್ಲಿ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಈ ಚೌಪದಿಯೊಂದಿಗೆ ಇನ್ನು ನಾಲ್ಕು ಸಾಲು ಬೇರೆ ಛಂದಸ್ಸಿನ ಪದ್ಯವೂ ಸೇರುತ್ತದೆ - ಅದು ಅಟವೆಲದಿ ಅಥವಾ ತೇಟಗೀತವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಇವೂ ಅಂಶಚ್ಛಂದಸ್ಸಿನ ಪದ್ಯಗಳೇ, ಸ್ವಲ್ಪ ವಿಭಿನ್ನ ಲಯದವು.  ಹಲವರು ವಿದ್ವಾಂಸರು ಅದನ್ನು ಉದಾಹರಣೆಗಳೊಂದಿಗೆ ವಾಗರ್ಥದಲ್ಲಿ ವಿವರಿಸಿದ್ದಾರೆ.  ಅಲ್ಲಿಗೆ ಸೀಸಪದ್ಯಲಕ್ಷಣದ 'ಥಿಯರಿ' ಪರಿಪೂರ್ಣವಾದಂತಾಯಿತಾದರೂ ಅದನ್ನು ಗಟ್ಟಿಯಾಗಿ ಓದಿಕೊಂಡಲ್ಲದೇ ಅದರ ಲಕ್ಷಣಗಳು, ಲಯ ಮನದಟ್ಟಾಗುವುದಿಲ್ಲ. ಅದರಲ್ಲೂ ಅಂಶಚ್ಛಂದಸ್ಸಿನ ಪದ್ಯಗಳ ಓದು ಒಂದು ವಿಶಿಷ್ಟ ಬಗೆಯದಾದ್ದರಿಂದ ಅದನ್ನಿಲ್ಲಿ ತಕ್ಕ ಹಿನ್ನೆಲೆಯೊಂದಿಗೆ ವಿವರಿಸಲು ಯತ್ನಿಸುತ್ತೇನೆ (ಸೀಸಪದ್ಯವನ್ನು ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ವಿವರಿಸಲೆತ್ನಿಸಿದರೂ ಸಾಂದರ್ಭಿಕವಾಗಿ ಇತರ ಅಂಶಚ್ಛಂದಸ್ಸುಗಳಾದ ತ್ರಿಪದಿ, ಸಾಂಗತ್ಯಗಳನ್ನೂ, ಹೋಲಿಸಲೋಸುಗ ಕೆಲವು ಮಾತ್ರಾಛಂದಸ್ಸುಗಳ ಹಾಗೂ ಅಕ್ಷರಛಂದಸ್ಸುಗಳ ಉದಾಹರಣೆಯನ್ನೂ ಪರಿಶೀಲಿಸಿದ್ದೇನೆ).

ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಯಾವುದೇ ಪದ್ಯ, ಗಟ್ಟಿಯಾಗಿ ಓದಿಯೇ ಆನಂದಿಸಬೇಕಾದದ್ದು - ಮನಸ್ಸಿನಲ್ಲೇ ಓದಿಕೊಂಡರೆ ಅದರ ಅರ್ಥಸ್ವಾರಸ್ಯ ಮನದಟ್ಟಾಗಬಹುದಾಗಲೀ ಅದರ ಲಯಪ್ರಾಸಗಳ ಸೌಂದರ್ಯ ದಕ್ಕುವುದಿಲ್ಲ.  ಉದಾಹರಣೆಗೆ, "ರಂಗಪ್ಪ ಬಂದೌನೆ ಬಾಕ್ಲಲ್ಲಿ ನಿಂದೌನೆ" ಎಂದು ಸುಮ್ಮನೇ ಓದುವುದಕ್ಕೂ, "ರಂಗಪ್ಪಾ ಬಂದೌನೇ ಬಾಕ್ಲಲ್ಲಿ ನಿಂದೌನೇ ಸಿಂಗಾರಾ ವಾಗೌs ನೇ..." ಇದನ್ನು ಚಪ್ಪಾಳೆಯೊಡನೆ ಓದಿಕೊಂಡರೆ ಇದರ ಲಯ ಹೇಗೆ ದಕ್ಕುತ್ತದೆ ನೋಡಿ. 

ಷಟ್ಪದಿಯೋ ಕಂದವೋ ವೃತ್ತವೋ ಆದರೆ ಬರೆದಂತೆಯೇ ಓದುವುದು, ಏನೇನೂ ತೊಡಕಿಲ್ಲ. ಹ್ರಸ್ವವಿರುವ ಕಡೆ ಹ್ರಸ್ವ, ದೀರ್ಘವಿರುವ ಕಡೆ ದೀರ್ಘ, ಒತ್ತು ಇರುವ ಕಡೆ ಒತ್ತು - ಹೀಗೆ ನೋಡಿಕೊಂಡು ಎಲ್ಲೂ ನಿಲ್ಲಿಸದೇ ಓದಿದರೆ ಪದ್ಯದ ಲಯ ತಾನಾಗಿಯೇ ದಕ್ಕಿಬಿಡುತ್ತದೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಭಾಮಿನೀಷಟ್ಪದಿಯ

ಶ್ರೀವನಿತೆಯರಸನೆ ವಿಮಲರಾ
ಜೀವ ಪೀಠನ ಪಿತನೆ ಜಗಕತಿ
ಪಾವನನೆ ಸನಕಾದಿಸಜ್ಜನನಿಕರದಾತಾರ

ಎನ್ನುವುದನ್ನು ಅದು ಇರುವ ಹಾಗೇ ಎಲ್ಲೂ ನಿಲ್ಲಿಸದೇ ಓದಿದರೆ ಸಾಕು - 

ಶ್ರೀವ|ನಿತೆಯರ|| ಸನೆ ವಿ|ಮಲರಾ||
ಜೀವ| ಪೀಠನ|| ಪಿತನೆ| ಜಗಕತಿ||
ಪಾವ|ನನೆ ಸನ|| ಕಾದಿ|ಸಜ್ಜನ|| ನಿಕರ|ದಾತಾ|| ರ.. ...." 

ಹೀಗೆ 3+4=ಏಳೇಳು ಮಾತ್ರೆಗಳ ಲಯ ದಕ್ಕಿಬಿಡುತ್ತದೆ. 

ಹಾಗೆಯೇ ಮತ್ತೇಭವಿಕ್ರೀಡಿತವೃತ್ತದ "ಪ್ರಜೆಯಂ ಪಾಲಿಸಬಲ್ಲೊಡಾತನರಸಂ ಕೈಯಾಶೆಯಂ ಮಾಡದಂ" ಎಂಬುದನ್ನೂ ಹಾಗೆಯೇ ಓದಿದರೆ ಸಾಕು - 

"ಪ್ರಜೆಯಂ ಪಾ| ಲಿಸಬ| ಲ್ಲೊಡಾತ| ನರಸಂ| ಕೈಯಾಶೆ| ಯಂ ಮಾಡ| ದಂ" ಹೀಗೆ ಲಯ ಸಿಗುತ್ತದೆ (ಇಲ್ಲಿ ತೋರಿಸುವ ವಿಭಾಗ ಓದಿನ ಲಯಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ್ದು, ಅಕ್ಷರಗಣ/ಯತಿ ಇವುಗಳ ವಿಭಾಗ ಹೇಗೆಂಬ ಪ್ರಶ್ನೆ ಸದ್ಯಕ್ಕೆ ಬೇಡ). 

ಹಾಗೆಯೇ ಕಂದಪದ್ಯವಾದ
"ಆ ರವಮಂ ನಿರ್ಜಿತಕಂ
ಠೀರವರವಮಂ ನಿರಸ್ತಘನರವಮಂ ಕೋ
ಪಾರುಣನೇತ್ರಂ ಕೇಳ್ದಾ
ನೀರೊಳಗಿರ್ದುಂ ಬೆಮರ್ತನುರಗಪತಾಕಂ" 

ಎಂಬುದನ್ನೂ ಅದಿದ್ದ ಹಾಗೆಯೇ ಓದಿದರೆ
ಆ ರವ| ಮಂ ನಿ| ರ್ಜಿತಕಂ|
ಠೀರವ| ರವಮಂ| ನಿರಸ್ತ| ಘನರವ| ಮಂ ಕೋ||
ಪಾರುಣ| ನೇತ್ರಂ| ಕೇಳ್ದಾ|
ನೀರೊಳ| ಗಿರ್ದುಂ|  ಬೆಮರ್ತ| ನುರಗಪ| ತಾಕಂ|| 

ಎಂಬ ನಾಲ್ಕುನಾಲ್ಕು ಮಾತ್ರೆಯ ಲಯವೂ, "ನಿರಸ್ತ" ಮತ್ತು "ಬೆಮರ್ತ" ಎಂಬಲ್ಲಿನ ಎಡುಪೂ, ರಕಾರಪ್ರಾಸವೂ ಸಹಜವಾಗಿಯೇ ಎದ್ದು ತೋರುತ್ತದೆ.

ಮೇಲೆ ವಿವರಿಸಿದ್ದೆಲ್ಲಾ ಬರೆದಂತೆ ಓದುವುದು - ಹ್ರಸ್ವವಿದ್ದಲ್ಲಿ ಹ್ರಸ್ವ, ದೀರ್ಘವಿದ್ದಲ್ಲಿ ದೀರ್ಘ ಒತ್ತಿದ್ದಲ್ಲಿ ಒತ್ತು. ಆದರೆ ಸೀಸವೇ ಮೊದಲಾದ ಅಂಶಚ್ಛಂದಸ್ಸುಗಳು ಲಯವನ್ನು ಹಿಡಿಯುವ ರೀತಿಯೇ ಬೇರೆ. ಮಾತ್ರಾಗಣಗಳಲ್ಲಿ (ಮೇಲಿನ ಭಾಮಿನೀ ಷಟ್ಪದಿ/ಕಂದಪದ್ಯ ಇತ್ಯಾದಿ) ಲಯದ ಮೂಲಘಟಕ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಮಾತ್ರಾಕಾಲದ ಲಘು/ಗುರುವಿನ ಗುಂಪು (3+4=7 ಮಾತ್ರೆಯ ಗುಂಪಿನಲ್ಲಿ ಇಷ್ಟೇ ಅಕ್ಷರ/ಇಷ್ಟೇ ಲಘು/ಗುರು ಇರಬೇಕೆಂದಿಲ್ಲ - ಒಟ್ಟಾರೆ 3+4 ಮಾತ್ರಾಕಾಲವಿದ್ದರಾಯಿತು), ಅಕ್ಷರಗಣದಲ್ಲಿ (ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಮೇಲಿನ ಮತ್ತೇಭವಿಕ್ರೀಡಿತವೃತ್ತ) ಲಯದ ಮೂಲಘಟಕ ಮೂರುಮೂರಕ್ಷರಗಳ ಗುಂಪು (ಮಾತ್ರಾಕಾಲ ಕನಿಷ್ಠ ಮೂರರಿಂದ ಗರಿಷ್ಠ ಆರರವರೆಗೆ ಎಷ್ಟಾದರೂ ಇರಬಹುದು - ಒಂದೊಂದು ಗುಂಪಿಗೆ ಒಂದೊಂದು ರೀತಿ) ಆದರೆ ಅಂಶಚ್ಛಂದಸ್ಸುಗಳಲ್ಲಿ ಲಯದ ಮೂಲಘಟಕ ಎರಡೆರಡು ಮಾತ್ರೆಗಳ ಜೋಡಿ (ಎರಡು ಲಘು ಅಥವಾ ಒಂದು ಗುರು). ಇದನ್ನು "ಅಂಶ" ಎನ್ನುತ್ತೇವೆ. ಒಂದು ಅಂಶದಲ್ಲಿ ಎರಡು ಲಘು ಅಕ್ಷರಗಳಿರಬಹುದು, ಅಥವಾ ಒಂದು ಗುರು ಅಕ್ಷರವಿರಬಹುದು, ಅಥವಾ ಒಂದೇ ಲಘು ಅಕ್ಷರವಿದ್ದು ಅದು ಗುರುವಿನಂತೆ ಎಳೆಯಲ್ಪಡಬಹುದು (ಈ ಎಳೆದು ಓದುವ ಗುಣವೇ ಅಂಶಚ್ಛಂದಸ್ಸಿನ ಜೀವಾಳ). ಉದಾಹರಣೆಗೆ:

ಹರಿ, ಹರ, ಮನೆ, ಮರ ಇವೆಲ್ಲವೂ ಒಂದೊಂದು ಅಂಶಗಳು - ಎರಡೆರಡು ಲಘು ಇರುವ ಎರಡೆರಡು ಮಾತ್ರೆಗಳ ಜೋಡಿ; ಹಾಗೆಯೇ ನಾ, ನೀ, ಬಾ, ತಾ ಇವೂ ಒಂದೊಂದು ಅಂಶಗಳು - ಒಂದೊಂದು ಗುರುವಿರುವ ಎರಡೆರಡು ಮಾತ್ರೆಗಳ ಜೋಡಿ. ಅದೇ ರೀತಿ ನs ಕs ಬs ಶs ಇವೂ ಒಂದೊಂದು ಅಂಶಗಳು. ಇಲ್ಲಿ ಇರುವುದು ಲಘುವಾದರೂ ಹಾಡಿನ ಲಯಕ್ಕೆ ತಕ್ಕಂತೆ ಗುರುವಿನಂತೆ ಎಳೆದು ಹೇಳುತ್ತೇವೆ (ಒಂದು ಲಘು + ಒಂದು ಲಘುವಿನಷ್ಟು ಖಾಲಿ ಜಾಗ).  ಅಲ್ಲಿರುವ s ಸಂಜ್ಞೆ ಈ ಖಾಲಿ ಜಾಗವನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. ಹೀಗೆ ಎಳೆದು ಹೇಳುವ ಈ ಲಕ್ಷಣ ಅಂಶಚ್ಛಂದಸ್ಸಿನ ಜೀವಾಳ

[ಉದಾಹರಣೆಗೆ
"ಆಡಿ ಬಾ ನನ ಕಂದ ಅಂಗಾಲ ತೊಳೆದೇನ" ಎನ್ನುವುದನ್ನು ಹಾಡುವ ರೀತಿ ಹಾಗಲ್ಲ - "ಆಡಿs ಬಾ ನನ ಕಂದs ಅಂಗಾಲs ತೊಳೆದೇನs" ಹೀಗೆ ಓದಬೇಕು (s ಎಂದು ಸೂಚಿಸಿರುವ ಕಡೆ ಹಿಂದಿನ ಲಘುವನ್ನೇ ಎಳೆದು ಹೇಳುತ್ತೇವೆಂಬುದನ್ನು ಗಮನಿಸಿ) - ಇದು ಹೇಗೆ ಕೇಳುತ್ತದೆಯೆಂದರೆ "ಆಡೀಬಾ ನನಕಂದಾ ಅಂಗಾಲಾ ತೊಳೆದೇನಾ" ಹೀಗೆ.  ಹಾಗೆ ಅದನ್ನು ಜೋರಾಗಿ ಹೇಳಿಕೊಂಡು ನೋಡಿ - "ಆಡೀಬಾ ನನಕಂದಾ ಅಂಗಾಲಾ ತೊಳೆದೇನಾ" ಎಂಬುದರಲ್ಲಿ "ತಾಕೀಟಾ ತತಕೀಟಾ ತಾಕೀಟಾ ತತಕೀಟಾ" - ಈ ಬಗೆಯ ಲಯ ಕೇಳುತ್ತದಲ್ಲವೇ?  ಇದು ಅಂಶಚ್ಛಂದಸ್ಸಿನ ಲಕ್ಷಣ (ಸುಮ್ಮನೇ "ಆಡಿ ಬಾ ನನ ಕಂದ ಅಂಗಾಲ ತೊಳೆದೇನ" ಎಂದು ಓದಿದರೆ ಈ ಲಯ ದಕ್ಕುವುದಿಲ್ಲ, ಗಮನಿಸಿ)] 

ಇರಲಿ, ಎರಡೆರಡು ಮಾತ್ರೆಗಳ ಜೋಡಿಗೆ 'ಅಂಶ' ಎನ್ನುತ್ತಾರೆ ಎಂದೆವಷ್ಟೇ?  ಇಂತಹ ಎರಡು, ಮೂರು ಅಥವಾ ನಾಲ್ಕು ಅಂಶಗಳ ಒಂದು ಗುಂಪು ಅಂಶಗಣವೆನಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ.  ಮೂರು ಬಗೆಯ ಗಣಗಳಿವೆ - ಎರಡು ಅಂಶದ (2+2=4 ಮಾತ್ರೆಯ) ಗುಂಪು ಬ್ರಹ್ಮಗಣ, ಮೂರು ಅಂಶದ (2+2+2=6 ಮಾತ್ರೆಯ) ಗುಂಪು ವಿಷ್ಣುಗಣ ಮತ್ತು ನಾಲ್ಕು ಅಂಶದ (2+2+2+2=8 ಮಾತ್ರೆಯ) ಗುಂಪು ರುದ್ರಗಣ .  ಮೂರು ಬಗೆಯ ಗಣಗಳಿವೆ.  ಕೆಳಗಿನ ವಿವರಣೆ ನೋಡಿ -

[1 ಮಾತ್ರಾಕಾಲವನ್ನು ಲಘು ( U ) ಎನ್ನುತ್ತಾರೆ, ಎರಡು ಮಾತ್ರಾಕಾಲಕ್ಕೆ ಗುರು ( _ ) ಎನ್ನುತ್ತಾರೆ.  ಲಘುವಿದ್ದೂ ಗುರುವಿನಂತೆ ಎಳೆದು ಹೇಳುವ ಕಡೆ, ಆ ಎಳೆತವನ್ನು s ಸಂಜ್ಞೆಯಿಂದ ಸೂಚಿಸಲಾಗಿದೆ]

ಬ್ರಹ್ಮಗಣ  - ಎರಡು ಅಂಶಗಳು (2+2=4 ಮಾತ್ರೆ) - ಇದರ ವಿನ್ಯಾಸ ಹೀಗಿರಬಹುದು
2 | 2 ( _ | _ ) - ಉದಾ: ರಂಗಾ
2 | 1s ( _ | Us ) - ಉದಾ: ರಂಗs ( _ | Us ) - ಉದಾ: ರಂಗs
2 | s1 ( _ | sU ) - ಉದಾ: ರಂsಗ ( _ | sU ) - ಉದಾ: ರಂsಗ
1s | 2 ( Us | _ ) - ಉದಾ: ಹsರೀ ( Us | _ ) - ಉದಾ: ಹsರೀ
1s | s1 ( Us | sU ) - ಉದಾ: ಹssರಿ ( Us | sU ) - ಉದಾ: ಹssರಿ
1s | 1s ( Us | Us ) - ಉದಾ: ಹsರಿs ( Us | Us ) - ಉದಾ: ಹsರಿs
11 | 2 ( UU | _ ) - ಉದಾ: ಕರೆವೇ ( UU | _ ) - ಉದಾ: ಕರೆವೇ
11 | s1 ( UU | sU ) - ಉದಾ: ಕರೆsವೆ ( UU | sU ) - ಉದಾ: ಕರೆsವೆ
11 | 1s ( UU | Us ) - ಉದಾ: ಕರೆವೆs ( UU | Us ) - ಉದಾ: ಕರೆವೆs

ಒಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ತsಕs ತsಕs ತsಕs ತsಕs ಇದು ಬ್ರಹ್ಮಗಣದ ಲಯ

ವಿಷ್ಣುಗಣ  - ಮೂರು ಅಂಶಗಳು (2+2+2=6 ಮಾತ್ರೆ) - ಇದರ ವಿನ್ಯಾಸ ಹೀಗಿರಬಹುದು
2 | 2 | 2 ( _ | _ | _ ) - ಉದಾ: ರಂಗಪ್ಪಾ
2 | 2 | 1s ( _ | _ | Us ) - ಉದಾ: ಬಂದೌನೆs
2 | 2 | s1 ( _ | _ | sU ) - ಉದಾ: ಬಾಕ್ಲsಲ್ಲಿ
2 | 1s | 2 ( _ | Us | _ ) - ಉದಾ: ಬಂದsನೇ
11 | 1s | s1 ( UU | Us | sU ) - ಉದಾ: ಕರುಮssದ
11 | 1s | 1s ( UU | Us | Us ) - ಉದಾ: ಕರುಮsದs
11 | s1 | 2 ( UU | sU | _ ) - ಉದಾ: ಕರುsಮದಾ
11 | s1 | s1 ( UU | sU | sU ) - ಉದಾ: ಕರುsಮsದ
1s | s1 | 1s ( Us | sU | Us ) - ಉದಾ: ತssರಿಸುs
1s | 11 | 2 ( Us | UU | _ ) - ಉದಾ: ತsರಿಸಿಕೋ
1s | 11 | s1 ( Us | UU | sU ) - ಉದಾ: ತsರಿಸಿsಕೊ
1s | 11 | 1s ( Us | UU | Us ) - ಉದಾ: ತsರಿಸಿಕೊs

ಒಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ತsಕಿsಟs ತsಕಿsಟs ತsಕಿsಟs ತsಕಿsಟs ಇದು ವಿಷ್ಣುಗಣದ ಲಯ

ರುದ್ರಗಣ  - ನಾಲ್ಕು ಅಂಶಗಳು (2+2+2+2=8 ಮಾತ್ರೆ) - ಇದರ ವಿನ್ಯಾಸ ಹೀಗಿರಬಹುದು
2 | 2 | 2 | 2 ( _ | _ | _ | _ ) - ಉದಾ: ನಾದಬ್ರಹ್ಮಾ
2 | 11 | 2 | 1s ( _ | UU | _ | Us ) - ಉದಾ: ಚೆಂದದ ನಾರಿs
2 | 1s | 2 | s1 ( _ | Us | _ | sU ) - ಉದಾ: ಮೆಲ್ಲುs ಬೇsಗ
2 | s1 | 1s | 2 ( _ | sU | Us | _ ) - ಉದಾ: ಮ್ಯಾsಲ ಕsರೀ
11 | 2 | 1s | s1 ( UU | _ | Us | sU ) - ಉದಾ: ಹುಲಿ ಬಂದssದ
11 | 11 | 1s | 1s ( UU | UU | Us | Us ) - ಉದಾ: ಹಸುಕರುವಿsಗೆs
11 | 1s | s1 | 2 ( UU | Us | sU | _ ) - ಉದಾ: ಮುದವs ತಂದೇ
11 | s1 | s1 | s1 ( UU | sU | sU | sU ) - ಉದಾ: ದುಡಿsವ sಜsನ
1s | 2 | s1 | 1s ( Us | _ | sU | Us ) - ಉದಾ: ಬsರೀ sಮರಿs
1s | 11 | 11 | 2 ( Us | UU | UU | _ ) - ಉದಾ: ಮsನಿಯೊಳಗಡೇ
1s | 1s | 11 | s1 ( Us | Us | UU | sU ) - ಉದಾ: ಅsವsನಿಗೆsಯೆ
1s | s1 | 11 | 1s ( Us | sU | UU | Us ) - ಉದಾ: ಹssಳೆಹುಲಿಯೊs

ಒಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ತsಕsತsಕs ತsಕsತsಕs ತsಕsತsಕs ತsಕsತsಕs ಇದು ರುದ್ರಗಣದ ಲಯ

ಮೇಲಿನವು ಕೆಲವು ಸಾಧ್ಯತೆಗಳಷ್ಟೇ.  ವಿಷ್ಣುಗಣದಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು ನಲವತ್ತು ಬೇರೆಬೇರೆ ವಿನ್ಯಾಸಗಳು ಸಾಧ್ಯ; ರುದ್ರಗಣದಲ್ಲಿ ನೂರೈವತ್ತಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ವಿನ್ಯಾಸಗಳು ಸಾಧ್ಯ.

ಮೇಲಿನ ಉದಾಹರಣೆಗಳಲ್ಲಿ ಹಾಗೆ ಎಳೆಯದೇ ಕರುಮದ, ತರಿಸು, ಮೆಲ್ಲು ಬೇಗ, ಮ್ಯಾಲ ಕರಿ, ಹಳೆಹುಲಿಯೊ ಹೀಗೆ ಹೇಳಿದರೆ ಮೇಲೆ ತೋರಿಸಿದ ಲಯ ದಕ್ಕುವುದಿಲ್ಲವೆಂಬುದನ್ನು ಗಮನಿಸಿ.  ಅಂಶಗಣದ ಛಂದಸ್ಸುಗಳಲ್ಲಿ ಹೀಗೆ ಎಳೆದು ಹೇಳುವುದೇ ಲಯದ ಲೆಕ್ಕ.

ತ್ರಿಪದಿ, ಸಾಂಗತ್ಯ, ಸೀಸ, ಅಟವೆಲದಿ, ತೇಟಗೀತಿ ಇಂಥವು ಹಲವು ಅಂಶಗಣದ ಛಂದಸ್ಸುಗಳು.  ಇವು ಒಂದೊಂದು ಛಂದಸ್ಸಿನಲ್ಲೂ ಮೇಲೆ ವಿವರಿಸಿದ ಬ್ರಹ್ಮ, ವಿಷ್ಣು ಮತ್ತು ರುದ್ರಗಣಗಳು ಬೇರೆಬೇರೆ ವಿನ್ಯಾಸಗಳಲ್ಲಿ ಬರುತ್ತವೆ.  ಉದಾಹರಣೆಗೆ ತ್ರಿಪದಿಯಲ್ಲಿ ಗಣಗಳ ವಿನ್ಯಾಸ ಹೀಗೆ:
ವಿಷ್ಣು | ವಿಷ್ಣು | ವಿಷ್ಣು | ವಿಷ್ಣು |
ವಿಷ್ಣು | ಬ್ರಹ್ಮ | ವಿಷ್ಣು | ವಿಷ್ಣು |
ವಿಷ್ಣು | ಬ್ರಹ್ಮ | ವಿಷ್ಣು |

ತಕ್ಕೀಟಾ ತಕ್ಕೀಟಾ ತಕ್ಕೀಟಾ ತಕ್ಕೀಟಾ
ತಕ್ಕೀಟಾ ತಕ್ಕಾ ತಕ್ಕೀಟಾ ತಕ್ಕೀಟಾ
ತಕ್ಕೀಟಾ ತಕ್ಕಾ ತಕ್ಕೀಟಾ 

ಉದಾ:
ಮುಂಗೋಳಿ | ಕೂಗ್ಯಾವು | ಮೂಡೂ ಕೆಂ | ಪೇರ್ಯಾವು|
ಸ್ವಾಮೀ ನ | ನ್ನಯ್ಯs | ರಥವೇರೀ | ಬರುವಾಗ|
ನಾವೆದ್ದು | ಕೈಯಾ | ಮುಗಿದೇವು|

ಇದೇ ರೀತಿ, ಸಾಂಗತ್ಯದಲ್ಲಿ 6 ವಿಷ್ಣುಗಣಗಳು ಮತ್ತು ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ ಬ್ರಹ್ಮಗಣ (ಉದಾ: ಪರಕಿsಪೆ|ವೆಲ್ಲೆಲ್ಲಿ|ಯೆಂದs ಮಂ|ತ್ರಿಗೆ ಕಿsರುs|ವೆರಲs ಸs|ಟೆಗೆ ಡೊಂಕುs| ಮಾಡಿs - ಪರಿಕಿಪೆವೆಲ್ಲೆಲ್ಲಿಯೆಂದಮಂತ್ರಿಗೆ ಕಿರುವೆರಲ ಸಟೆಗೆ ಡೊಂಕು ಮಾಡಿ).  

ಸೀಸಪದ್ಯವೆಂಬುದು ಮೂಲತಃ ಚೌಪದಿ, ನಾಲ್ಕು ಸಾಲಿನ ಪದ್ಯ.  ಪ್ರತಿಸಾಲಿನಲ್ಲೂ ಈಗಾಗಲೇ ವಿವರಿಸಿದಂತೆ ಆರು ವಿಷ್ಣುಗಣಗಳು ಮತ್ತು ಕೊನೆಗೆ ಎರಡು ಬ್ರಹ್ಮಗಣಗಳು ಬರುತ್ತವೆ.  ಆದರೆ ಸೀಸಪದ್ಯದ ಜೊತೆಗೆ ಅಟವೆಲದಿ ಅಥವಾ ತೇಟಗೀತಿ ಎಂಬ ಇನ್ನೊಂದು ಚೌಪದಿಯನ್ನು ಸೇರಿಸುವುದು ವಾಡಿಕೆ.  ಆಟವೆಲದಿ ಎಂಬ ಚೌಪದಿಯ ಮೊದಲ ಸಾಲಿಗೆ ಮೂರು ಬ್ರಹ್ಮ ಹಾಗೂ ಎರಡು ವಿಷ್ಣುಗಣಗಳು ಮತ್ತು ಎರಡನೆಯ ಸಾಲಿಗೆ ಐದು ಬ್ರಹ್ಮಗಣಗಳು; ಮೂರು ಮತ್ತು ನಾಲ್ಕನೆಯ ಸಾಲು ಕ್ರಮವಾಗಿ ಮೊದಲೆರಡು ಸಾಲಿನಂತೆ; ತೇಟಗೀತಿಯೂ ಚೌಪದಿಯೇ.  ಅದಕ್ಕೆ ಪ್ರತಿಸಾಲಿನಲ್ಲೂ ಬ್ರಹ್ಮ| ವಿಷ್ಣು| ವಿಷ್ಣು | ಬ್ರಹ್ಮ| ಬ್ರಹ್ಮ| ಹೀಗೆ ಬರುತ್ತದೆ.  ಸೀಸಪದ್ಯದ ವಿನ್ಯಾಸವನ್ನು ಒಟ್ಟಾರೆ ಹೀಗೆ ನೋಡಬಹುದು:

ಸೀಸಚೌಪದಿ
ವಿಷ್ಣು | ವಿಷ್ಣು | ವಿಷ್ಣು | ವಿಷ್ಣು | ವಿಷ್ಣು | ವಿಷ್ಣು | ಬ್ರಹ್ಮ| ಬ್ರಹ್ಮ|
ವಿಷ್ಣು | ವಿಷ್ಣು | ವಿಷ್ಣು | ವಿಷ್ಣು | ವಿಷ್ಣು | ವಿಷ್ಣು | ಬ್ರಹ್ಮ| ಬ್ರಹ್ಮ|
ವಿಷ್ಣು | ವಿಷ್ಣು | ವಿಷ್ಣು | ವಿಷ್ಣು | ವಿಷ್ಣು | ವಿಷ್ಣು | ಬ್ರಹ್ಮ| ಬ್ರಹ್ಮ|
ವಿಷ್ಣು | ವಿಷ್ಣು | ವಿಷ್ಣು | ವಿಷ್ಣು | ವಿಷ್ಣು | ವಿಷ್ಣು | ಬ್ರಹ್ಮ| ಬ್ರಹ್ಮ|

ಇದರ ಲಯ ಹೀಗೆ
ತಕ್ಕೀಟಾ ತಕ್ಕೀಟಾ ತಕ್ಕೀಟಾ ತಕ್ಕೀಟಾ ತಕ್ಕೀಟಾ ತಕ್ಕೀಟಾ ತಕ್ಕಾ ತಕ್ಕಾ 

ಜೊತೆಗೆ ಅಟವೆಲದಿ
ಬ್ರಹ್ಮ| ಬ್ರಹ್ಮ| ಬ್ರಹ್ಮ| ವಿಷ್ಣು | ವಿಷ್ಣು |
ಬ್ರಹ್ಮ| ಬ್ರಹ್ಮ| ಬ್ರಹ್ಮ| ಬ್ರಹ್ಮ| ಬ್ರಹ್ಮ|
ಬ್ರಹ್ಮ| ಬ್ರಹ್ಮ| ಬ್ರಹ್ಮ| ವಿಷ್ಣು | ವಿಷ್ಣು |
ಬ್ರಹ್ಮ| ಬ್ರಹ್ಮ| ಬ್ರಹ್ಮ| ಬ್ರಹ್ಮ| ಬ್ರಹ್ಮ|

ಇದರ ಲಯ ಹೀಗೆ
ತಕ್ಕಾ ತಕ್ಕಾ ತಕ್ಕಾ ತಕ್ಕೀಟಾ ತಕ್ಕೀಟಾ
ತಕ್ಕಾ ತಕ್ಕಾ ತಕ್ಕಾ ತಕ್ಕಾ ತಕ್ಕಾ

ಅಥವಾ ತೇಟಗೀತಿ
ಬ್ರಹ್ಮ| ವಿಷ್ಣು| ವಿಷ್ಣು | ಬ್ರಹ್ಮ| ಬ್ರಹ್ಮ|
ಬ್ರಹ್ಮ| ವಿಷ್ಣು| ವಿಷ್ಣು | ಬ್ರಹ್ಮ| ಬ್ರಹ್ಮ|
ಬ್ರಹ್ಮ| ವಿಷ್ಣು| ವಿಷ್ಣು | ಬ್ರಹ್ಮ| ಬ್ರಹ್ಮ|
ಬ್ರಹ್ಮ| ವಿಷ್ಣು| ವಿಷ್ಣು | ಬ್ರಹ್ಮ| ಬ್ರಹ್ಮ| 

ಇದರ ಲಯ ಹೀಗೆ
ತಕ್ಕಾ ತಕ್ಕೀಟಾ ತಕ್ಕೀಟಾ ತಕ್ಕಾ ತಕ್ಕಾ 

ಈಗ ಸೀಸಪದ್ಯದ ವಿನ್ಯಾಸವು ಪರಿಚಿತವಾಗಿರುವುದರಿಂದ ಸೀಸಪದ್ಯವನ್ನು ಹೇಗೆ ಓದುವುದೆಂದು ನೋಡಬಹುದು.  ಶ್ರೀ ಗೌತಮನಾಯಕರ ಸೀಸಪದ್ಯದ ಒಂದು ಸಾಲು, ತೇಟಗೀತಿಯ ಒಂದು ಸಾಲನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳೋಣ (ಉಳಿದುವನ್ನು ಅದೇ ರೀತಿ ಓದಿಕೊಳ್ಳಬಹುದು)

ಸೀಸಪದ್ಯದ ಒಂದು ಸಾಲು:
ಕವಿ ನಂಜುಂಡನ ಕಾವ್ಯಲೋಕದ ಹರಹನು ಬೆರಗಿಂದ ನೋಡುತ್ತೀ ಜಗವ ಮರೆತೆ

ತೇಟಗೀತಿಯ ಎರಡು ಸಾಲು:
ಜವದೊಳಿಷ್ಟನೆ ಪೇಳಲು ಸೀಸವಲ್ಲ
ಛವಿಯು ವಿಧಿ ಹರಿ ಹರಿ ವಿಧಿ ವಿಧಿಯ ಸೊಲ್ಲ

ಇದನ್ನು ಮೇಲಿನಂತೆ ನೇರವಾಗಿ ಓದಿದರೆ ಸೀಸಪದ್ಯದ ಲಯ ದಕ್ಕುವುದಿಲ್ಲ.  ಮೇಲೆ ವಿವರಿಸಿದಂತೆ ಅಂಶಗಣದ ಲಯಕ್ಕೆ ತಕ್ಕಂತೆ ಓದಬೇಕು:

ಸೀಸಪದ್ಯದ ಒಂದು ಸಾಲು:
ಕವಿ ನಂಜುಂ | ಡನ ಕಾವ್ಯs | ಲೋಕsದs | ಹರಹsನುs | ಬೆರಗಿಂದs | ನೋಡುತ್ತೀ | ಜಗವs | ಮರೆತೆs |
(ತಕ್ಕೀಟಾ ತಕ್ಕೀಟಾ ತಕ್ಕೀಟಾ ತಕ್ಕೀಟಾ ತಕ್ಕೀಟಾ ತಕ್ಕೀಟಾ ತಕ್ಕಾ ತಕ್ಕಾ - ಈ ಲಯ ಗಮನಿಸಿ)

ತೇಟಗೀತಿಯ ಎರಡು ಸಾಲು:
ಜವದೊs | ಳಿಷ್ಟsನೆs | ಪೇಳsಲುs | ಸೀಸs | ವಲ್ಲs |
ಛವಿಯುs | ವಿಧಿ ಹsರಿs  | ಹರಿ ವಿsಧಿs  | ವಿಧಿಯs | ಸೊಲ್ಲs |

ಕೊನೆಯದಾಗಿ ಒಂದು ಮಾತು.  ಮೇಲೆ ನಾವು ಗಮನಿಸಿದಂತೆ ಲಯಕ್ಕೆ ತಕ್ಕಂತೆ ಹ್ರಸ್ವಾಕ್ಷರಗಳನ್ನು ಎಳೆದು (s ಸೇರಿಸಿ) ದೀರ್ಘ ಮಾಡಿಕೊಂಡಿದ್ದೇವೆ.  ಒಂದು ಗುಂಪಿನಲ್ಲಿ ಇದೇ ಅಕ್ಷರವನ್ನೇ ಏಕೆ ಎಳೆಯಬೇಕು ಆ ಇನ್ನೊಂದು ಅಕ್ಷರವನ್ನು ಏಕೆ ಎಳೆಯಬಾರದು ಎಂಬುದಕ್ಕೆ ನಿಯಮಗಳಿಲ್ಲ - ಕೆಲವಿವೆ, ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ ಎರಡು ಲಘುವಿರುವ ಅಂಶ ಬರಬಾರದು, ಜಗಣ (ಗಣೇಶ, ಗಿರೀಶ, ಬರೊಲ್ಲ ಇಂಥವು - "U _ U" ವಿನ್ಯಾಸವಿರುವಂತಹವು) ಬರಬಾರದು, ಗಣದ ಆರಂಭದಲ್ಲೇ ಹ್ರಸ್ವ-ದೀರ್ಘ ("U _") ಇಂತಹ ವಿನ್ಯಾಸ ಬರಬಾರದು, ಹೀಗೆ - ಆದರೆ ಅಂಥವುಗಳನ್ನು ಬಿಟ್ಟರೆ ಅಕ್ಷರಗಳನ್ನು ಎಲ್ಲಿ ಎಳೆಯಬೇಕೆಂದು ನಮಗೆ ದಾರಿತೋರಿಸಬೇಕಾದ್ದು ನಮ್ಮ ಲಯಪ್ರಜ್ಞೆಯೇ.  ಅದನ್ನು ಬೆಳೆಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಬಲುಸುಲಭ - ಹಳ್ಳಿಯ ಜನರು ಭತ್ತ ಕುಟ್ಟುವ, ರಾಗಿ ಬೀಸುವ ಲಯಕ್ಕೆ ಪಕ್ಕನೆ ಒದಗುವ ಲಯಗಳಿವು, ಶುದ್ಧ ದೇಸೀ ಛಂದಸ್ಸುಗಳು.  ಒಂದೆರಡು ಜಾನಪದತ್ರಿಪದಿಗಳನ್ನು, ಸಾಂಗತ್ಯದ ಸಾಲುಗಳನ್ನು ಗಟ್ಟಿಯಾಗಿ ಹೇಳಿಕೊಂಡರೆ ಆ ಲಯ ತಾನಾಗೇ ದಕ್ಕುತ್ತದೆ.  ಅಭ್ಯಾಸಕ್ಕಾಗಿ ಕೆಲವು ಸಾಲುಗಳು:

ಜಾನಪದ ತ್ರಿಪದಿ
ಮಕ್ಕsಳಾ | ಟವು ಚೆಂದs | ಮsತ್ತೆs ಯೌ | ವನ ಚೆಂದs
ಮುಪ್ಪಿನಲಿs | ಚೆಂದs | ನರೆಗಡ್ಡs| ಜಗದೊಳಗೆs
ಎತ್ತs ನೋ | ಡಿದರುs | ನಗು ಚೆಂದs |

ಹಾಲ್ಬೇಡಿs | ಅತ್ತಾನs | ಕೋಲ್ಬೇಡಿs | ಕುಣದಾನs
ಮೊಸರ್ಬೇಡಿ | ಕೆಸರs | ತುಳದಾನs | ಕಂದಯ್ನs |
ಕುಸುಲಾದs | ಗೆಜ್ಜೆs | ಕೆಸರಾಯ್ತುs |

ಸರ್ವಜ್ಞನ ತ್ರಿಪದಿ
ಸsರ್ವsಜ್ಞs|ನೆಂಬೋನುs| ಗರ್ವsದಿಂ|ದಾದವನೇ|
ಎಲ್ಲsರೊಳ|ಗೊಂದುs| ನುಡಿಗಲಿತುs| ವಿದ್ಯೆsಯs|
ಪರ್ವತವೆs | ಆದs | ಸರ್ವಜ್ಞ|

ಸಾಂಗತ್ಯ (ಭರತೇಶವೈಭವ)
ಪರಕಿsಪೆs|ವೆಲ್ಲೆಲ್ಲಿs|ಯೆಂದs ಮಂ|ತ್ರಿಗೆ ಕಿsರುs|ವೆರಲs ಸs|ಟೆಗೆ ಡೊಂಕುs| ಮಾಡಿs|
ಅರಸುs ತೋ| ರಿದನsದುs| ತುದಿವಾಗಿs | ದೊಂದುsಪೂ | ಸರಲಂತೆs | ಕಣ್ಗೆs ಶೋ | ಭಿಸಿತುs|

ಸೀಸ (ಹಳೆಯದೊಂದು ರಾಮಕಥೆ)
ಸುರಪುsರs| ವೆಂಬಗ್ರs| ಹಾರsವುs| ಶುಭಕsರs| ಸರಯೂ ನs| ದಿಯ ತೀರs| ದೊಳಗಿs| ಹುsದುs|
ವರಭೂಸುs| ರs ಕೇಶs| ವsಭಟ್ಟs| ನೆಂಬೋನುs| ಹರುಷsದಿಂ| ದಲಿ ವಾಸs| ವಾಗಿs| ಹsನುs|

ಅಟವೆಲದಿ (ನನ್ನದೇ)
ಆಟs| ವಾಡುs| ತಿದ್ದs| ಮಕ್ಕsಳುs| ಕುಣಿದsರುs|
ತಕ್ಕs| ತಕ್ಕs| ತಕ್ಕs| ಥೈಯs| ತಕ್ಕs| 

ತೇಟಗೀತಿ (ಹಿರಣ್ಯಯ್ಯನವರ ಎಚ್ಚಮನಾಯಕ ನಾಟಕ)
ನಾನುs|  ಏನೆಂದುs| ಹೇಳsಲಿs| ಗಾಂಜಾ| ಮsಜಾ|
ನಾss|  ನೇನೆಂದುs| ಹೇಳsಲಿs| ಗಾಂಜಾ| ಮsಜಾ|

ಬಿಲ್ಡರ್ ಬೊಂಬೇಶಪ್ಪನವರಿಗೆ ಕಾಡೋಜಪ್ರಶಸ್ತಿ

ಬಿಲ್ಡರ್ ಬೊಂಬೇಶಪ್ಪ ಮಣ್ಣೆಪ್ಪಾ ಕಲ್ಲಿಟಗಿಯವರು ನಾಡಿನ ಪ್ರತಿಷ್ಠಿತ ಕಾಡೋಜ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗೆ ಆಯ್ಕೆಯಾಗಿದ್ದಾರೆಂಬ ವಿಷಯವನ್ನು ತಿಳಿದು ಸುದ್ದಿಮನೆ ಸುಬ್ಬಣ್ಣನಿಗೆ ಶಾಕ್ ಏನೂ ಆಗದಿದ್ದರೂ ಒಳಗೆಲ್ಲಾ ಏನೋ ಒಂದು ರೀತಿ ಕಲಮಲವುಂಟಾಯಿತು.  ಸುಬ್ಬಣ್ಣನಿಗೇನು ಈ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳ ವಿಶೇಷ ಪರಿಚಯವಿರಲಿಲ್ಲ.  ಕೊಂಪೀ ನಗರದ ಯಾವುದೋ ಮೂಲೆ ಗಲ್ಲಿಯಲ್ಲಿ ಬಾಡಿಗೆ ಗೂಡಿನಲ್ಲಿ ಕಾಲ್ಚಾಚಿಕೊಂಡೇ, ಹೇಗೋ ಇರುವುದಕ್ಕೊಂದು ಸ್ವಂತ ನೆಲ, ತಲೆಯ ಮೇಲೊಂದು ಸ್ವಂತ ಸೂರಿನ ಕನಸು ಕಾಣುತ್ತಿದ್ದ ಸುಬ್ಬಣ್ಣನಿಗೆ ಕಾಡು ಬೆಳೆಸುವುದಿರಲಿ, ಉಳಿಸುವ ಬಗೆಗೂ ವಿಶೇಷ ಆಸ್ಥೆಯೂ ಇರಲಿಲ್ಲ, ಬದಲಿಗೆ ಕಾಡೊಂದನ್ನು ಸವರಿ ಹೊಸದೊಂದು ಲೇಔಟ್ ಆಗಿ ಅದರಲ್ಲೊಂದು ಸೈಟು ತನಗೆ ಸಿಕ್ಕರೆ ಅವನೇನು ಬೇಡವೆನ್ನುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ.  ಆದರೂ ನಾಡು ಬೆಳೆಯುವುದೆಂದರೆ ಕಾಡು ನಾಶವಾಗುವುದೆಂಬ ಸಾಮಾನ್ಯಜ್ಞಾನವನ್ನು ಪಡೆದಿದ್ದ ಸುಬ್ಬಣ್ಣನಿಗೆ, ನಾಡು ಬೆಳೆಸುವವರ ಪ್ರತಿನಿಧಿಯಂತಿದ್ದ ಆಧುನಿಕವಿಶ್ವಕರ್ಮ ಸಿವಿಲ್ ಕಂತ್ರಾಟುದಾರನೊಬ್ಬನಿಗೆ, ಕೊನೆಯ ಪಕ್ಷ ನಾಡೋಜ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನಾದರೂ ನೀಡುವ ಬದಲು ಹೋಗಿ ಹೋಗಿ ಕಾಡೋಜ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ನೀಡಿದ್ದು ಅಚ್ಚರಿಯನ್ನುಂಟುಮಾಡಿತ್ತು.  ಆ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಕಾಡು ಉಳಿಸಿ ಬೆಳೆಸಲು ವಿಶೇಷ ಶ್ರಮಪಟ್ಟವರಿಗೆ, ಆ ಮೂಲಕ ಅರಣ್ಯಸಂರಕ್ಷಣೆಯ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ಇಡೀ ನಾಡಿಗೆ ಮಾದರಿಯಾದವರಿಗೆ ನೀಡುವ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯೆಂಬ ವಿಷಯ ತಿಳಿದಿತ್ತು - ಆ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿಫಲಕ, ಶಾಲು, ಹಾರ, ಒಂದು ಹತ್ತೋ ಇಪ್ಪತ್ತೋ ಲಕ್ಷ ಪುಡಿಗಾಸಿನ ಜೊತೆಗೆ, ಮರದ ನೆರಳಲ್ಲಿ ಕಲ್ಲಿನ ಮೇಲೊಂದು ಕಾಲಿಟ್ಟುಕೊಂಡು ನಾಲಿಗೆ ಚಾಚಿಕೊಂಡು ಡೊಳ್ಳು ಹೊಟ್ಟೆ ಬಿಟ್ಟುಕೊಂಡು ಒಂದು ಕೈಯಲ್ಲಿ ಭರ್ಜಿ, ಇನ್ನೊಂದು ಕೈಯಲ್ಲಿ ಸುತ್ತ ನೆರೆದಿದ್ದ ಹುಲಿ, ಸಿಂಹ, ಜಿಂಕೆಗಳ ತಲೆ ಸವರುವ ಕಾಡವ್ವದೇವಿಯ ವಿಗ್ರಹವೂ ಇರುವುದೆಂಬ ವಿಷಯ ತಿಳಿದಿತ್ತು.  ಇಂಥದ್ದೊಂದು ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ಸಿವಿಲ್ ಕಂತ್ರಾಟಿನೊಟ್ಟಿಗೆ ಅನಫೀಶಿಯಲ್ಲಾಗಿ ಮರಸಾಗಾಣಿಕೆ ಕಂತ್ರಾಟನ್ನೂ ಹೊಂದಿದ್ದ ಬೊಂಬೇಶಪ್ಪನಿಗೆ ನೀಡುವ ವಿಷಯ ಸುಬ್ಬಣ್ಣನಂತಹ ಸುಬ್ಬಣ್ಣನಿಗೂ ಬಲುದೊಡ್ಡ ಅಸಂಗತನಾಟಕದ ದೃಶ್ಯದಂತೆ, ಅರೆನಿದ್ದೆಯಲ್ಲಿ ಬೀಳುವ ಸಿಲ್ಲಿ ಸಿಲ್ಲಿ ಕನಸಿನಂತೆ ಕಂಡಿತು. 

ತಲೆಕೊಡವಿಕೊಂಡವನೇ ಎದ್ದು, ಹಲ್ಲುಜ್ಜಿ, ಮೈಮೇಲೊಂದಷ್ಟು ನೀರು ಸುರುವಿಕೊಂಡು, ಅಂಗಿ ಪ್ಯಾಂಟು ನೇತುಹಾಕಿಕೊಂಡು ಸೀದಾ ಪತ್ರಿಕಾಕಛೇರಿಗೆ ಬಂದ.  ಹಳೇ ಕಡತಗಳನ್ನು ಹುಡುಕಿದವನಿಗೆ, ಅಕ್ರಮವಾಗಿ ಕಡವೆ ಚರ್ಮ ಸಾಗಿಸುತ್ತಿದ್ದ ವಾಹನವೊಂದು ಸೀಜ್ ಆಗಿದ್ದ ಸುದ್ದಿ ಕಣ್ಣಿಗೆ ಬಿತ್ತು.  ಆ ವಾಹನ ನಗರದ ಬೊಂಬೇಶಪ್ಪ ಕಲ್ಲಿಟಗಿ ಎನ್ನುವಾತನಿಗೆ ಸೇರಿದ್ದೆಂಬ ಸುದ್ದಿ ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಗಮನ ಸೆಳೆಯಿತು.  ಮುಂದೇನಾಗಿರಬೇಹುದೆಂದು ಆಮೇಲಿನ ಕಡತಗಳನ್ನು ಬಹುವಾಗಿ ಹುಡುಕಿದರೂ, ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಇಂತಹ ಸುದ್ದಿಗಳಲ್ಲಾಗುವಂತೆ ಮುಂದಿನ ಯಾವ ಸುದ್ದಿಯೂ ಸಿಗಲಿಲ್ಲ. ಅಲ್ಲಿಗೆ ಆ ಸುದ್ದಿ ಮುಗಿದಿತ್ತು, ಆದರೆ ಆಮೇಲಿನ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಬೊಂಬೇಶಪ್ಪನವರು ಸಾಕಷ್ಟು ಗಣ್ಯರಾಗಿ ಬೆಳೆದಿದ್ದರು, ಹಲವು ದೊಡ್ಡದೊಡ್ಡ ಮಂತ್ರಿಗಳೊಟ್ಟಿಗೆ ಗುರುತಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದರು, ಆಡಳಿತಪಕ್ಷದ ಸದಸ್ಯರಾಗಿದ್ದರು, ಪಕ್ಷದ ಟಿಕೇಟಿನ ಮೇಲೆ ಎಲೆಕ್ಷನ್ನಿಗೆ ನಿಂತು ಸೋತೂ ಇದ್ದರು.  ಅವರ "ಬೊಂಬೇಶ್ ಕನ್ಸ್ಟ್ರಕ್ಷನ್ ಕಂಪನಿ" ಬಡಜನರಿಗೆ ನೆರಳಾಗುವ ಮನೆಭಾಗ್ಯ ಯೋಜನೆಯಲ್ಲಿ ಮನೆ ಕಟ್ಟಿಕೊಡುವ ಸರ್ಕಾರೀ ಯೋಜನೆಯ ಕಂತ್ರಾಟು ಹಿಡಿದಿತ್ತು.  ಅಷ್ಟೇನೂ ಒಳ್ಳೆಯ ಗುಣಮಟ್ಟದ್ದಲ್ಲದ ಅನೇಕ ಮನೆಗಳು ಕುಸಿದು ಒಂದಿಬ್ಬರು ಗೊಟಕ್ ಅಂದ ಸುದ್ದಿಗಳೂ ಪತ್ರಿಕೆಯ ಮೂಲೆಯಲ್ಲೆಲ್ಲೋ ಅಲ್ಲಿಲ್ಲಿ ವರದಿಯಾಗಿದ್ದುವು.  ಒಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಬಿಲ್ಡರ್ ಬೊಂಬೇಶಪ್ಪಣ್ಣಾರು ಇವೆಲ್ಲವನ್ನೂ ಮೀರಿದ ಆಢ್ಯರಾಗಿದ್ದರು.   ಈಗ ಈ ಪ್ರತಿಷ್ಟಿತ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗೆ ಭಾಜನರಾಗಿದ್ದು ಅವರ ವರ್ಚಸ್ಸನ್ನು ಇನ್ನಷ್ಟು ವಿಸ್ತರಿಸಲಿತ್ತು.  ಹೀಗಿರುವಾಗ, ಇವರದ್ದೊಂದು ಸಂದರ್ಶನ "ನಮ್ಮಲ್ಲೇ ಮೊದಲು" ಎಂದು ಪತ್ರಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟವಾದರೆ ಯಜಮಾನರು ಸುಪ್ರೀತರಾಗಿ ತನಗೂ ಸ್ವಲ್ಪ ಭಡ್ತಿ ವಗೈರೆ ಸಿಗಬಹುದೆಂಬ ಕನಸು ಕಾಣುತ್ತಾ ಬೊಂಬೇಶಪ್ಪನವರನ್ನು ಸಂದರ್ಶಿಸಲು ಕೈನೆಟಿಕ್ ಹೋಂಡಾ ಹತ್ತಿದ ಸುಬ್ಬಣ್ಣ.

ಹೋಗುತ್ತಾ ಹೋಗುತ್ತಾ, ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ವಿಧಾಯಿಸುವ ಕೊಂಪೀ ಗುರುಕುಲವೂ ಸ್ವಲ್ಪ ದೂರದಲ್ಲೇ ಇರುವ ವಿಷಯ ಹೊಳೆದು, ಕುಲಪತಿಗಳಾದ ಹ ಛೀ ಸುರೇಶರನ್ನೂ ಸಂದರ್ಶಿಸಿದರೆ ಚೆನ್ನಾಗಿರುತ್ತದೆಂದು ಪ್ರೇರಣೆಯಾಗಿ ಗಾಡಿ ತಿರುಗಿಸಿದ.   ಎಸ್ಸೆಸ್ಸೆಲ್ಸಿಯಲ್ಲೇ ಐದು ಬಾರಿ ಪಲ್ಟೀ ಹೊಡೆದು, ಆಮೇಲೆ ಈ ಕುಲಗೆಟ್ಟ ಎಜುಕೇಷನ್ ಸಿಸ್ಟಮ್ಮಿನ ಮೇಲೇ ಅಸಹ್ಯ ಬಂದು ಶಾಲೆಗೆ ಶರಣು ಹೊಡೆದು ಮುಂದೆ ಹೇಗೋ ಬಡೇಬಾಯಿಯಿಂದಲೇ ಇಷ್ಟಾದರೂ ಮೇಲೆ ಬಂದಿದ್ದ ಸುಬ್ಬಣ್ಣ ಬದುಕಿನಲ್ಲೇ ಎಂದೂ ಗುರುಕುಲಗಳ ಕಡೆ ತಲೆ ಹಾಕಿದವನಲ್ಲ.  ಗೂಗಲ್ ಮ್ಯಾಪ್ ಹಾಕಿಕೊಂಡು ಗುರುಕುಲದ ಮಹಾದ್ವಾರಕ್ಕೆ ತಲುಪಿದ ಸುಬ್ಬಣ್ಣನನ್ನು ರಸ್ತೆಯ ಇಕ್ಕೆಲಗಳಲ್ಲೂ ಬೆಳೆದು ವಿಸ್ತಾರವಾಗಿ ಹರಡಿದ್ದ ಜಾಲಿಯ ಮೆಳೆ ಸ್ವಾಗತಿಸಿತು.  ವಸಂತಕಾಲವಾದ್ದರಿಂದ ಜಾಲಿಯೂ ಚಿಗುರೊಡೆದು ನಯನಮನೋಹರವಾಗಿತ್ತು.  ನಡುನಡುವೆ ಅಲ್ಲಲ್ಲಿ ಪಾಪಾಸುಕಳ್ಳಿಯೇ ಮೊದಲಾದ ವಿವಿಧ ಬಗೆಯ ಕ್ಯಾಕ್ಟಸುಗಳೂ, ಎಕ್ಕದ ಗಿಡ, ದತ್ತೂರಿ ಗಿಡ, ತುರಿಕೆ ಗಿಡವೇ ಮೊದಲಾದ ಚಿಕ್ಕಚಿಕ್ಕ ಗಿಡಗಳೂ, ನೆಗ್ಗಿಲುಮುಳ್ಳು, ನೆಲಮುಳ್ಳು, ಮುಟ್ಟಿದರೆ ಮುನಿ ಮೊದಲಾದ ನೆಲಗಿಡಗಳೂ ವಿಪುಲವಾಗಿ ಹಬ್ಬಿತ್ತು.  ಅಲ್ಲೇ ನಡುನಡುವೆ ಪೊದೆಗಳ ಸಂದುಗೊಂದುಗಳಲ್ಲಿ ಕುಳಿತು ನಿಂತು ಅರೆಮಲಗಿ ವಿಶೇಷಾಧ್ಯಯನ ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿ ಜೋಡಿಗಳು ಗುರುಕುಲದ ಪವಿತ್ರತಾಣಕ್ಕೊಂದು ವಿಶೇಷಶೋಭೆ ನೀಡಿದ್ದುವು.  ಹತ್ತಕ್ಕೇ ಸಾಲಿಗೆ ಶರಣು ಹೊಡೆದು ಇಂಥದ್ದೊಂದು ಸ್ವರ್ಗದಿಂದ ವಂಚಿತನಾದುದಕ್ಕೆ ತನ್ನನ್ನು ತಾನೇ ಹಳಿದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾ ಸುಬ್ಬಣ್ಣ ಕುಲಪತಿಗಳ ಕುಟೀರವನ್ನು ಸಮೀಪಿಸಿದ.  ಕುಟೀರವಿನ್ನೂ ಫರ್ಲಾಂಗೆರಡು ಫರ್ಲಾಂಗಿರುವಂತೆಯೇ ಕಮ್ಮನೆ ವಾಸನೆಯಾಗಿ ಆರಂಭವಾದದ್ದು ಗಬ್ಬನೆಯ ವಾಸನೆಯಾಗಿ ಮೂಗಿಗಡರತೊಡಗಿದೊಡನೆ ಇದು ಪುರಾತನತೆಯ ವಿಕೃತಸಂಕೇತವಾದ ಮುಗ್ಗಲು ವಾಸನೆಯೆಂಬುದನ್ನು ಆತನ ಚಾಣಾಕ್ಷ ಮೂಗು ಕಂಡುಹಿಡಿದುಬಿಟ್ಟಿತ್ತು.  ಗುರುಕುಟೀರದ ಸುತ್ತ ನೆಲದಲ್ಲಿ ಹಲವು ದೊಗರುಗಳು ಬಿಲಗಳಾಗಿ ಹೊಕ್ಕು, ಕುಟೀರದ ಗೋಡೆಗಳಲ್ಲಿ ಹೊರಟಿದ್ದುವು.  ಅಲ್ಲೇ ಪಕ್ಕದಲ್ಲಿ ಮಣ್ಣುಗುಡ್ಡೆಯ ಮೇಲೆ ತೂಕಡಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಕಂತ್ರಿನಾಯೊಂದು ಇವನನ್ನು ಕತ್ತೆತ್ತಿ ನೋಡಿ, ಬೊಗಳಲು ಬೇಕಾದ ಆಮಿಷವನ್ನೇನೂ ಕಾಣದೇ ಸುಮ್ಮನೇ "ಲೊಳ್" ಎಂದು ಹೇಳಿ, ಬಾಲವನ್ನು ಗುಂಡಾಡಿಸಿ ಮತ್ತೆ ತೂಕಡಿಕೆಗೆ ಜಾರಿತು.  ಜಗುಲಿಯೇರಿದಂತೆ, ಬೆಟ್ಟದಂತೆ ಬಿದ್ದಿದ್ದ ಗ್ರಂಥರಾಶಿಗಳು, ಅಷ್ಟೇನೂ ಪುರಾತನವಲ್ಲದಿದ್ದರೂ ದೂಳು ಗೆದ್ದಲುಗಳ ಹೊಡೆತಕ್ಕೆ ಜರ್ಜರಿತವಾಗಿ ಬಿದ್ದಿದ್ದುವು.  ಬೇಡಬೇಡವೆಂದರೂ "ಆಹಾ, ಇಲ್ಲಿ ಸರಸ್ವತಿ ಕಾಲು ಮುರಿದುಕೊಂಡು ಬಿದ್ದಿದ್ದಾಳೆ" ಎಂಬ ಆಲೋಚನೆ ಹೊರಟು ತೆಳುನಗೆ ಮೂಡಿತು ಸುಬ್ಬಣ್ಣನ ಮೊಗದಲ್ಲಿ.  ಸವರ್ಣಚಿತ್ರೆಯಾಗಿ ಕಂಗೊಳಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಸರಸ್ವತಿಯೊಬ್ಬಳನ್ನು ಕೈಗೆತ್ತಿಕೊಂಡು, ಮೇಲೆ ಕುಳಿತಿದ್ದ ದೂಳು ಜಾಡಿಸಲು ತನ್ನ ಪೃಷ್ಟಭಾಗಕ್ಕೆ ಬಡಿದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದಂತೆ, ಅದರಿಂದ ಹೊಮ್ಮಿದ ದೂಳಿನ ಮೋಡ ಆತನ ನಾಸಿಕಸುರಂಗಕ್ಕಡರಿ, ಆತನ ಜನ್ಮಜನ್ಮಾಂತರದ ಅಜ್ಞಾನವೇ ಕರಗಿ ಹೊರಚಿಮ್ಮಿತೋ ಎಂಬಂತೆ ಸಾಲುಸಾಲು ಸೀನುಗಳು ಢೇಂಕರಿಸಿಕೊಂಡು ಹೊರಬಿದ್ದುವು.  ಆ ಢೇಂಕಾರಕ್ಕೆ ಬೆಚ್ಚಿ ಪುಸ್ತಕರಾಶಿಯಡಿಯಿಂದ ಒಂದೆರಡು ಹೆಗ್ಗಣಗಳು ಬುದುಗ್ಗನೆ ಹೊರಚಿಮ್ಮಿ ಅವನ ಕಾಲನ್ನೇ ಪರಚಿಕೊಂಡು ಓಡಿ ಹೋದುವು. ಇದ್ದಕ್ಕಿದ್ದಂತೆ ಸಂಭವಿಸಿದ ಮಹಾಮೂಷಕಾಘಾತದಿಂದ ಬೆಚ್ಚಿ, "ಅರೆ ಬಡ್ಡೀದೇ" ಎಂದು ಚೀತ್ಕರಿಸಿ, ಕ್ಷಣಕಾಲ ಭಯತಾಂಡವವಾಡಿ, ಸಾವರಿಸಿಕೊಂಡು, ಕೈಲಿದ್ದ ಸರಸ್ವತಿಯನ್ನು ದಬಕ್ಕನೆ ಅಲ್ಲೇ ಬೀಳಿಸಿ, ಕ್ಷಣಕಾಲ ಸಾವರಿಸಿಕೊಂಡನಂತರ ಎದುರಿಗಿದ್ದ ಗುರುವಾಗಿಲನ್ನು (ಗುರುಗಳ ಕೋಣೆಯ ಬಾಗಿಲನ್ನು) ತಳ್ಳಿಕೊಂಡು ಒಳನುಗ್ಗಿದ.  ಕುಲಪತಿಗಳಿಗೋ ಆಗಷ್ಟೇ ಭೋಜನವಿರಾಮ - ಉಣ್ಣುವುದರಿಂದ ತುಸು ವಿಶ್ರಾಂತಿ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುವ ಸಮಯ.  ಅರ್ಧ ಕಚ್ಚಿ ಬಿಟ್ಟಿದ್ದ ತುಂಡು, ಇನ್ನೂ ಅರ್ಧ ಉಳಿದಿದ್ದ ಗುಂಡು ಹಾಗೇ ಡೆಸ್ಕಿನ ಮೇಲಿದ್ದುವು.  ಜೊತೆಗೆ ಯಾರೋ ಶಿಷ್ಯೋತ್ತಮರು ತಂದಿಟ್ಟಿದ್ದ ಗುರುದಕ್ಷಿಣೆಯ ಪ್ಯಾಕೆಟ್ ಬೇರೆ, ಎಣಿಸಲು ಆಗಷ್ಟೇ ಬಿಚ್ಚಿದ್ದು.  ಸುಳಿವನ್ನೇ ಕೊಡದೇ ಇದ್ದಕ್ಕಿದ್ದಂತೆ ಎಬಡನಂತೆ ನುಗ್ಗಿದ ಸುಬ್ಬಣ್ಣನನ್ನು ಕಂಡು ಗುರುಗಳು ಬೆಚ್ಚಿ, ಕ್ಷಣದಲ್ಲೇ ಸಾವರಿಸಿಕೊಂಡು, ಅಭ್ಯಾಸಬಲದಿಂದಲೋ ಎಂಬಂತೆ ಮಿಂಚಿನ ವೇಗದಲ್ಲಿ ಅವೆಲ್ಲವನ್ನೂ ಡೆಸ್ಕಿನಡಿ ತಳ್ಳಿ ಕ್ಷಣಮಾತ್ರದಲ್ಲಿ ನಿಟಾರಾದರು.  ಇದ್ದಕ್ಕಿದ್ದಂತೆ ನುಗ್ಗಿದ್ದರಿಂದ ಆದ ಮುಜುಗರಕ್ಕೆ ಕ್ಷಮೆ ಕೇಳುವವನಂತೆ ಹಲ್ಲು ಗಿಂಜುತ್ತಾ ದೇಶಾವರಿ ನಗೆ ಬೀರುತ್ತಾ ಸುಬ್ಬಣ್ಣ "ನಮಸ್ಕಾರ್ರೀ ಸರ, ನಾ ಸುದ್ದೀಮನಿ ಸುಬ್ಬಣ್ಣ ಅದೀನ್ರೀ" ಎಂದು ಕೈಮುಗಿದ.  ಸುದ್ದೀಮನಿ ಹೆಸರು ಕೇಳಿದಂತೆ ಗುರುಗಳ ಹುಬ್ಬಿನ ಗಂಟುಗಳು ಸಡಿಲಗೊಂಡು, ಮುಖದಲ್ಲಿ ಸ್ನೇಹದ ನಗೆ ಹರಡಿತು.  "ಓಹೋಹೋ... ಬರ್ರೀ ಬರ್ರೀ, ಏನ್ ಸಮಾಚಾರ? ಬಕವಾಜ್ ಬೊಗಳೇಶಪ್ಪಾರು ಆರಾಮೇನ್ರೀ? ಕುಂದರ್ ರೀ ನಿಂತೇ ಅದೀರೆಲಾ" ಎಂದು ಕೂರಲು ಸನ್ನೆ ಮಾಡಿದರು ಗುರುಗಳು.  ಕೂರುತ್ತಾ ತಾನು ಬಂದಿರುವ ಉದ್ದೇಶ ತಿಳಿಸಿ ಮೊದಲ ಪ್ರಶ್ನೆಯ ಬಾಣ ಬಿಟ್ಟ ಸುಬ್ಬಣ್ಣ - 

"ಸರ, ಇವತ್ತ ಈ ಬಿಲ್ಡರ್ ಬೊಂಬೇಶಪ್ಪ ಮಣ್ಣೆಪ್ಪಾ ಕಲ್ಲಿಟಗಿಯವರಿಗೆ ಕಾಡೋಜ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗ ಆಯ್ಕಿ ಮಾಡೀರಿ ಅಂತ ಸುದ್ದಿ ಬಂತು.  ನಿಜವೇನ್ರೀ?"

ವಿಷಯ ಗಂಭೀರವಾದದ್ದನ್ನು ಕಂಡು ಮತ್ತಷ್ಟು ನಿಟಾರಾಗಿ ಕೂತ ಗುರುಗಳು, ಎಂದೂ ಇಲ್ಲದ ಗಾಂಭೀರ್ಯವನ್ನೂ, ಎಂದೂ ಇದ್ದಿರದ ಅಕ್ಯಾಡೆಮಿಕ್ ಲುಕ್ಕನ್ನೂ ಮೋರೆಯ ಮೇಲೆಳೆದುಕೊಂಡು ಸಂಪ್ರದಾಯದಂತೆ ಒಮ್ಮೆ ಕೆಮ್ಮಿ, ಕ್ಷಣಕಾಲ ಧ್ಯಾನಾಸಕ್ತರಾಗಿ, ಇದ್ದಕ್ಕಿದ್ದಂತೆ ಗ್ರಾಂಥಿಕಭಾಷೆಗೆ ಹೊರಳಿಕೊಂಡು ಮಾತಾಡತೊಡಗಿದರು - 

"ನೋಡಿ ಸುಬ್ಬಣ್ಣನವರೇ, ನಿಮಗೇಕೆ ಈ ಅನುಮಾನ ಬಂತೋ ತಿಳಿಯಲಿಲ್ಲ.  ಹೌದು, ಬೊಂಬೇಶಪ್ಪನವರು ಪ್ರಶಸ್ತಿಗೆ ಆಯ್ಕೆಯಾಗಿರುವುದು ನಿಜವೇ"

ಆ ಉತ್ತರದಲ್ಲಿನ "ಏನೀಗ" ಎಂಬ ಧ್ವನಿಯನ್ನು ಗುರುತಿಸಿ ಮರುಪ್ರಶ್ನೆ ಕೇಳಿದ ಸುಬ್ಬಣ್ಣ - "ಅಲ್ರೀ ಸರ, ಕಾಡೋಜ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಇರೂದು ಕಾಡು ಉಳಿಸಿ ಬೆಳೆಸೋದ್ರಾಗ ಸಾಧನಾ ಮಾಡ್ದವರಿಗೆ ಹೌದಿಲ್ಲೋ, ಇವ್ರು ನೋಡಿದ್ರ ಕಾಡ ಕಡಿದು ನಾಡು ಮಾಡೋ ಮಂದಿ.  ನಾಡ ಬೆಳಸೋರಿಗೆ ನಾಡೋಜ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ನೀಡಿದ್ರೊಂದು ಸಮಾ ಹೌದಿಲ್ರೀ ಸರ?  ಕಾಡೋಜ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಯಾಕಂತ..."

ಮುಂದುವರೆಯುತ್ತಿದ್ದ ಅವನ ಮಾತನ್ನು ಅಲ್ಲಿಗೇ ತುಂಡರಿಸಿ ನಿಸೂರಾಗಿ ಹೇಳಿದರು ಗುರುಗಳು - "ನೋಡಿ ಇವರೇ, ಕಾಡು ಬೆಳೆಸುವವರಿಗೇ ಕಾಡೋಜ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಕೊಡಬೇಕೆಂದು ಎಲ್ಲಿದೆ?  ಕಾಡು ಮರ ಗಿಡ ಪ್ರಾಣಿಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಯಾರಿಗೆ ಬೇಕಾದರೂ ಕಾಡೋಜ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ಕೊಡಬಹುದು.  ಈ ಹಿಂದೆಯೂ ಕಾಡನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿ ಅನ್ಯಕ್ಷೇತ್ರಗಳವರಿಗೂ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಕೊಟ್ಟ ನಿದರ್ಶನಗಳಿವೆ.  ಅಲ್ಲದೇ ಇವರೇನು ಕಾಡಿಗೆ ಹೊರಗಿನವರಲ್ಲ.  ಈ ಭಾಗದ ಕಾಡಿನ ಇಂಚಿಂಚೂ ಇವರಿಗೆ ಗೊತ್ತು, ಅರಣ್ಯಸಂಪತ್ತಿನ ಬಹಳ ಆಳ ಪರಿಚಯವಿದೆ.  ಕಾಡಿನಲ್ಲಿ ಸಾಕಷ್ಟು ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ ಕೂಡ.  ಇಷ್ಟಕ್ಕೂ ಕಾಡೋಜ ಎಂದರೆ ಏನು?  ಜ ಎಂದರೆ ಹುಟ್ಟಿದವನು.  ಕಾಡೋಜ ಎಂದರೆ ಕಾಡಿನಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟಿದವನು (ಮನೋಜ = ಮನಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟಿದವನು, ವಕ್ಷೋಜ = ಎದೆಯಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟಿದ್ದು, ಹೀಗೆ).  ಇವರು ಕಾಡಿನಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟಿದವರೇ ಎನ್ನುವುದು ಅವರನ್ನು ನೋಡಿದರೇ ತಿಳಿಯುತ್ತದಲ್ಲವೇ?  ಎಂದ ಮೇಲೆ ಕಾಡೋಜ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಇವರಿಗಲ್ಲದೇ ಇನ್ನಾರಿಗೆ ಕೊಡಬೇಕು ಹೇಳಿ?"  ಸುಬ್ಬಣ್ಣ ಏನೋ ಹೇಳಲು ಬಾಯಿ ಬಿಡುತ್ತಿದ್ದಂತೆ ಸುಮ್ಮನಿರುವಂತೆ ಸನ್ನೆ ಮಾಡಿದ ಗುರುಗಳು ಮತ್ತೂ ಮುಂದುವರೆಸಿದರು.  "ಇವರಿಗೆ ನಾಡೋಜ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಏಕೆ ಕೊಡಲಿಲ್ಲ ಎಂದು ನಿಮ್ಮ ಪ್ರಶ್ನೆ.  ನೋಡೀಪ್ಪಾ, ಇಂಥವರಿಗೆ ಇಂಥದ್ದೇ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಕೊಡಬೇಕೆಂದು ಎಲ್ಲಿದೆ ಹೇಳಿ?  ಅವರು ಬಹಳ ಮನೆಗಳನ್ನು ಕಟ್ಟಿ ಬಡಜನರಿಗೆ ನೆರಳಾಗಿದ್ದಾರೆ, ನಾಡು ಕಟ್ಟುವ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ, ಅವರಿಗೆ ನಾಡೋಜ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಕೊಡಬೇಕಾಗಿತ್ತು ನಿಜ.  ಆದರೆ ನಾಡೋಜ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗೆ ಈಗಾಗಲೇ ಇನ್ನೊಬ್ಬರಿಗೆ ಹಂಚಿದ್ದಾಗಿದೆ.  ಅವರೂ ಸಾಧಕರು, ಭಾರೀ ಕುಳ, ನಾಡಿನಾದ್ಯಂತ ಸಕ್ಕರೆ ಪ್ಯಾಕ್ಟರಿಗಳನ್ನು ತೆರೆದು ನಾಡಿನ ಜನರ ಬಾಯಿ ಸಿಹಿ ಮಾಡಿದವರು.  ಅನೇಕ ರೈತರಿಗೆ ವ್ಯಾಪಾರ ಕೊಟ್ಟವರು.  ರೈತರ ಉದ್ಧಾರಕ್ಕಾಗಿ ತುಂಬಾ ಬಂಡವಾಳ ಹಾಕಿದವರು.  ಅವರ ಸೇವೆಯನ್ನೂ ನಾವು ಪರಿಗಣಿಸಬೇಕಲ್ಲವೇ?  ಅಲ್ಲದೇ ಬೊಂಬೇಶಪ್ಪನವರು ಸಾವಿರಾರು ಮನೆಗಳನ್ನು ಕಟ್ಟಿ, ಮನೆಯಿಲ್ಲದೇ ಜನ ಕಾಡುಬೀಳುವುದನ್ನು ತಪ್ಪಿಸುವುದರ ಮೂಲಕ ಕಾಡನ್ನು ಉಳಿಸಲು ಬಹಳ ದೊಡ್ಡ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದ್ದಾರೆ.  ಇಂಥದ್ದನ್ನೆಲ್ಲ ನೀವು ಬರೆಯಬೇಕು, ನಾನು ಬೊಗಳೇಶಪ್ಪನವರಿಗೆ ಹೇಳುತ್ತೇನೆ.  ನೀವಿನ್ನು ಹೊರಡಿ.  ಸಂದರ್ಶನ ಚೆನ್ನಾಗಿ ಬರಲಿ" - ಇಷ್ಟು ಹೇಳಿ ಮರುಮಾತಿಗೆ ಅವಕಾಶ ಕೊಡದೇ ಕಣ್ಣು ಮುಚ್ಚಿ ಮತ್ತೆ ತುಂಡು ಕಡಿಯುವುದರಲ್ಲಿ ನಿರತರಾದರು, ಭೋಜನವಿರಾಮ ಮುಗಿಯಿತೆಂಬ ಸೂಚನೆ ಸಿಕ್ಕಿತು.  ಬಂದದ್ದಕ್ಕೆ ಇಷ್ಟೇ ಲಾಭವೆಂದುಕೊಂಡು ಸುಬ್ಬಣ್ಣ ಬೊಂಬೇಶಪ್ಪನವರ ಮನೆ ಕಡೆ ಪಾದ ಬೆಳೆಸಿದ.

ಸುಮಾರು ಒಂದೆಕರೆ ಜಾಗದಲ್ಲಿ ಹರಡಿಕೊಂಡಿದ್ದ ಬೊಂಬೇಶಪ್ಪನವರ ಸೌಧ, ಬೆಂಗಾಡಿನ ನಡುವಣ ಅರಣ್ಯದಂತೆ ಕಂಗೊಳಿಸುತ್ತಿತ್ತು.  ಗೇಟಿನಲ್ಲೇ ಇದ್ದ ಸೆಕ್ಯೂರಿಟಿ ಆಫೀಸಿನಲ್ಲಿ ಹೆಸರು ಬರೆದು ಅಪ್ಪಣೆ ಪಡೆದು ಒಳಹೊರಟ ಸುಬ್ಬಣ್ಣನಿಗೆ ಕಾಡು ಹೊಕ್ಕಂಥದ್ದೇ ಅನುಭವ.  ಇಕ್ಕೆಲಗಳಲ್ಲೂ ಬೊಂಬೇಶಪ್ಪನವರ ಹೆಸರಿಗೆ ತಕ್ಕಂತೆ ಬೊಂಬಿನ ಮೆಳೆ, ಅದರಾಚೆಗೆ ವಿವಿಧಜಾತಿಯ ಮರಗಳು, ನಡುನಡುವೆ ಕೃತಕ ಜಲಪಾತಗಳು, ಪುಟ್ಟಪುಟ್ಟ ಸರೋವರಗಳು, ಅದರಲ್ಲಿ ತೇಲುತ್ತಿದ್ದ ಹಂಸ ಇತ್ಯಾದಿಗಳು.  ಕಲ್ಲಿನ ಮಹಲಿನೊಳಹೊಕ್ಕು ಹಜಾರ ದಾಟಿದೊಡನೆ ಒಂದು ಕಾಡಿನಿಂದ ಇನ್ನೊಂದು ಕಾಡಿಗೆ ಬಂದಂತಾಯಿತು - ಗೋಡೆಯ ತುಂಬೆಲ್ಲ ಕೆಕ್ಕರಿಸಿಕೊಂಡು ನೋಡುವ ಚಿರತೆ, ಜಿಂಕೆ, ಕಾಡುಕೋಣಗಳು - ಅಲ್ಲೇ ಸ್ವಾಗತಖಾನೆಯಲ್ಲಿ ಸ್ವತಃ ಬೊಂಬೇಶಪ್ಪನವರು ಆಸೀನರಾಗಿದ್ದರು.  ವಿಶಾಲವಾದ ಸಿಂಹಾಸನದಂತಹ ಸೋಫಾ ಮೇಲೆ ಪಟಮರಿಸಿದ್ದ ದೈತ್ಯದೇಹ, ಏಸಿಯಿದ್ದರೂ ಸೆಖೆ ತಡೆಯದೇನೋ ಎಂಬಂತೆ ನಾಲ್ಕು ಗುಂಡಿ ಬಿಚ್ಚಿ ಸರಿಸಿದ್ದ ಶರಟು, ಅದರೊಳಗಿನಿಂದ ಕಂಡ ಕಪ್ಪು ಎದೆ, ಅದರ ಮೇಲೆ  ಬೆವರಿಗೆ ಅಂಟಿನಿಂತು ಅದಿರಿನ ನಡುವೆ ಕಂಗೊಳಿಸುವ ಕನಕರೇಖೆಯೋ ಎಂಬಂತೆ ಚಿತ್ರವಿಚಿತ್ರವಾಗಿ ಹರಡಿ ಬಿದ್ದಿದ್ದ ಹೆಬ್ಬೆರಳ ಗಾತ್ರದ ಹೊಳೆಹೊಳೆವ ಚಿನ್ನದ ಸರಗಳು, ಅದರ ತುದಿಗೆ ನೇತಾಡುತ್ತಿದ್ದ ಹುಲಿಯುಗುರು, ಅದರ ಇಕ್ಕೆಲಗಳಲ್ಲಿ ಎದೆಗೇ ಕಣ್ಣು ಬಂತೋ ಎಂಬಂತೆ ಪಿಳಿಪಿಳಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಇಷ್ಟಗಲ ಕೆಂಪು ಹಸಿರು ಕಲ್ಲುಗಳ ಪದಕಗಳು - ಅರಣ್ಯದ ಸಿರಿ ಸಾರ್ಥಕವಾಗಿ ಬೊಂಬೇಶಪ್ಪನವರ ಮೈಯ್ಯೇರಿತ್ತು.

"ಬರ್ರೀ ಬರ್ರೀ ಸುದ್ದೀಮನಿಯಾರ, ನನ್ನ ಸಂದರ್ಶಿಸಾಕ ಬಂದೀರಿ ಹೌದಿಲ್ಲೋ" ಎನ್ನುತ್ತಾ ಸ್ವಾಗತಿಸಿದರು ಬೊಂಬೇಶಪ್ಪನವರು.

ನಮಸ್ಕರಿಸಿ ಅಭಿನಂದನೆ ಸಲ್ಲಿಸಿ ಕುಳಿತುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾ ಕೇಳಿದ ಸುಬ್ಬಣ್ಣ "ಹೌದ್ರೀ ಸರ, ಆದ್ರಾ ಮನೀ ಕಟ್ಟೂ ಕೆಲಸಾ ಮಾಡೋ ನಿಮಗ ಕಾಡೋಜ ಪ್ರಶಸ್ತೀ... " ಮೂಗೆಳೆಯುತ್ತಿದ್ದ ಸುಬ್ಬಣ್ಣನ ಮಾತನ್ನು ಅಲ್ಲಿಯೇ ತುಂಡರಿಸಿ ನುಡಿದರು ಬೊಂಬೇಶಪ್ಪನವರು.  

"ಏ ಮನೀ ಕಟ್ಟೋ ಕೆಲಸದ ಬಗ್ಗೆ ಅಷ್ಟ ಹಗೂರ ಮಾತಾಡಬ್ಯಾಡ್ರೀ, ಈ ಮನೀ ಕಟ್ಟೋ ಕೆಲಸಾ ಏನೈತಿ ಅದು ಅಗ್ದೀ ನಾಡು ಕಟ್ಟೋ ಕೆಲಸ ಐತಿ ತಿಳಕೋರಿ"

"ಅದು ಸರೀರಿ ಸರ, ಆದ್ರಾ ನಾಡು ಕಟ್ಟೋ ನಿಮಗೆ ಕಾಡಿನ ಪ್ರಶಸ್ತೀ..." ತಡವರಿಸಿದ ಸುಬ್ಬಣ್ಣ.

"ಹಾಂಗ ಕೇಳ್ರೀ ಮತ್ತ... ಈಗ, ನಾಡು ಕಟ್ಟೋ ಕೆಲಸದಿಂದ ಏನಾಗ್ತತಿ?  ಜನಕ್ಕ ನೆಳ್ಳಾಗ್ತತಿ.  ಮತ್ತ ನೆಳ್ಳ ಹುಡುಕ್ಕೋತ ಕಾಡಿಗೆ ಹೋಗೂದು ತಪ್ತತಿ ಹೌದಿಲ್ಲೋ?  ಅರಣ್ಯಸಂರಕ್ಷಣೆ ಆತಲ್ಲಪ?  ಅಂದ್ ಹಂಗ, ನಾನೇನು ಕಾಡಿನ್ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿಲ್ಲ ಅನ್ನಂಗಿಲ್ಲ್ ನೋಡ್ರಿ ಮತ್ತ - ನೀವೀಗ ನಮ್ಮನೀಗಿ ಬರುವಾಗ ನೋಡಿದ್ರಿಲ್ಲೋ ಕಾಡು ಹ್ಯಂಗಿತ್ತು.  ಅದು ನಾವs ಬೆಳಸಿದ್ರೀಯಪಾ.  ಮತ್ತ, ಈ 'ನಾಡೋಜ'ದಾಗಣ "ಓಜ" ಅಂತ ಯಾರ್ಗಂತಾರ್ರೀ?  ಗುರುಗಳಿಗೆ ಹೌದಿಲ್ಲೋ?  ನಾನ್ ನೋಡಿ, ಅಲ್ಲಿ ಕಾಡು ಉಳಿಸಿದೆ, ಇಲ್ಲಿ ಕಾಡು ಬೆಳೆಸಿದೆ.  ಕಾಡು ಉಳಿಸೋದು ಬೆಳಸೋದು ಹ್ಯಂಗೆ ಅಂತ ಜನಕ್ಕ ಬೋಧಿಸಿದೆ, ನಾಲ್ಕು ಜನಕ್ಕ ಉತ್ತಮ ಮೇಲ್ಪಂಕ್ತಿಯಾಗಿ ಬಾಳಿ ಬದುಕಿದೆ.  ನಾನು ಕಾಡೋಜ ಹೌದಿಲ್ಲೊ ಹೇಳ್ರಿ ಮತ್ತ" ಎದೆಯ ಮೇಲಿನ ಹಗ್ಗದಂತಹ ಚಿನ್ನದ ಸರಗಳು, ಪಚ್ಚೆಮಾಣಿಕದ ಬಂಡೆಗಳು ಹೊರಳಾಡಿ ಢಿಕ್ಕೀ ಹೊಡೆದುಕೊಳ್ಳುವಂತೆ ಕುಲುಕಿ ಕುಲುಕಿ ನಕ್ಕರು ಬೊಂಬೇಶಪ್ಪನವರು.

ಬೊಂಬೇಶಪ್ಪನವರ ವಾಗ್ಝರಿಯಲ್ಲಿ ತೊಯ್ದು ತೊಪ್ಪೆಯಾದ ಸುಬ್ಬಣ್ಣನಿಗೆ, ಹೊರಗೆ ಬೊಂಬೇಶಪ್ಪನವರು ಬೆಳೆಸಿದ್ದ ಕಾಡಿನ ಮರವೊಂದರ ಮೇಲೆ ವಾಸಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಕಾರಣಕ್ಕೆ ಕಾಡಕಪಿಯೆನ್ನಬಹುದಾದ ನಾಡಕಪಿಯೊಂದು ತನ್ನ ಕಡೆ ನೋಡಿ ಹಲ್ಲು ಕಿರಿದದ್ದು ಕಂಡು ಬಂತು.  ಅದನ್ನೇ ಅನುಕರಿಸಿ ತಾನೂ ಬೊಂಬೇಶಪ್ಪನವರನ್ನು ನೋಡಿ ಹಲ್ಲು ಕಿರಿದು, ಕೈಮುಗಿದು ಹೊರಬಂದ.

ಸೀದಾ ಆಫೀಸಿಗೆ ಬಂದು ಟೀವಿ ಹಚ್ಚಿದರೆ ಅಲ್ಲಿ ನೂತನ ನಾಡೋಜರ ಭಾಷಣ ಬರುತ್ತಿತ್ತು, ಕನ್ನಡಸಾಹಿತ್ಯಕ್ಕೆ ತಾವು ಮಾಡಿದ ಸೇವೆಗಳನ್ನೂ, ಕನ್ನಡ ಸಾಹಿತ್ಯವನ್ನು ಉದ್ಧಾರಮಾಡುವ ದಾರಿಗಳನ್ನೂ ಕುರಿತು ಅಪ್ಪಣೆ ಕೊಡಿಸುತ್ತಿದ್ದರು - ಮುಂದೆ ಹತ್ತು ವಾಹಿನಿಗಳ ಮೈಕುಗಳು "ನೋಡಿ, ನಾನು ಓದಿದವನಲ್ಲ ಬರೆದವನಲ್ಲ, ಆದರೆ ಸಾಹಿತ್ಯಸೇವೆಗಾಗಿ ಟೊಂಕ ಕಟ್ಟಿ ನಿಂತಿದ್ದೇನೆ, ಈ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ನನ್ನ ಮೇಲೆ ಬಹಳ ದೊಡ್ಡ ಜವಾಬ್ದಾರಿಯನ್ನು ಹೊರೆಸಿದೆ.  ಈ ಸಾಹಿತಿಗಳ ಒಣವೇದಾಂತ, ಮಣ್ಣಿನ ವಾಸನೆ ಇವು ಜನರನ್ನ ಸಾಹಿತ್ಯದಿಂದ ದೂರ ಕೊಂಡೊಯ್ದಿದೆ.  ಜನರನ್ನು ಸೆಳೆಯಲು ಕನ್ನಡಸಾಹಿತ್ಯವನ್ನು ಹೆಚ್ಚುಹೆಚ್ಚು ಸಿಹಿಯಾಗಿಸಬೇಕಾಗಿದೆ.  ಕನ್ನಡಸಾಹಿತ್ಯವನ್ನು ಮುದ್ರಿಸುವ ಪೇಪರಿಗೆ ಇನ್ನು ಮೇಲೆ ಸಕ್ಕರೆ ಸವರುವುದು ಕಡ್ಡಾಯವಾಗಬೇಕೆಂದು ನಾನು ಸರ್ಕಾರವನ್ನು ಒತ್ತಾಯಿಸುತ್ತೇನೆ.  ಅದಕ್ಕಾಗಿ ನಾವು ಸಕ್ಕರೆಯನ್ನು ಉತ್ಪಾದಿಸಿ ಸರ್ಕಾರಕ್ಕೆ ಸರಬರಾಜು ಮಾಡುತ್ತೇವೆ... ಸರ್ಕಾರ ಟೆಂಡರು ಕರೆದ ತಕ್ಷಣ ಟೆಂಡರು ಸಬ್ಮಿಟ್ ಮಾಡಲು ಎಲ್ಲ ಸಿದ್ಧತೆಗಳೂ ಆಗಿವೆ, ಇನ್ನು ಮುಂದೆ ಕನ್ನಡಸಾಹಿತ್ಯ ಹೆಚ್ಚು ಸಿಹಿಯಾಗಲಿವೆ, ಕನ್ನಡ ಪುಸ್ತಕಗಳಿಗಾಗಿ ಜನ ಇರುವೆಯಂತೆ ಮುತ್ತಿಕೊಳ್ಳಲಿದ್ದಾರೆ..." ಹೀಗೇ ಮಾತು ಮುಂದುವರೆದಿತ್ತು.  ಥತ್ ಎಂದು ಚಾನಲ್ ಬದಲಿಸಿದರೆ ಇನ್ನೊಂದು ಚಾನಲ್ಲಿನಲ್ಲಿ, ಆಗಲೇ ಕಾಡೋಜ ಬೊಂಬೇಶಪ್ಪನವರು - ತಮ್ಮ ಕಾಡಿನ ಮರದಡಿಯಲ್ಲಿ ಕೂತು, ಹೊಳೆಹೊಳೆಯುವ ಚಿನ್ನದ ಸರ ಮತ್ತು ಬೆಳ್ಳಿಯ ದಂತಪಂಕ್ತಿಮಾತ್ರದಿಂದ ಸೂಚಿಸಲ್ಪಟ್ಟವರಾಗಿ ಮಾತಾಡುತ್ತಿದ್ದರು - "ಸರ್ಕಾರದ ಈ ನಿರ್ಧಾರ ಭಾಳ ಛೊಲೋದೈತಿ ನೋಡ್ರಿ, ಇದರಿಂದ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳ ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವೀಕರಣ, ಜನಸಾಮಾನ್ಯೀಕರಣ ಅನ್ತಕ್ಕಂಥಾದ್ದೇನೈತಿ ಅದು ಆಗ್ತೈತಿ.  ಯಾರೋ ಪೆನ್ನು ಹಿಡಿದು ಏನೋ ಗೀಚಿದವರಿಗೆ ಮಾತ್ರ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಅನ್ನೋ ಪರಿಸ್ಥಿತಿ ಹೋಗಿ ನನ್ನಂಥಾ ಜನಸಾಮಾನ್ಯರೂ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಪಡೀಬೋದು ಅನ್ನೋ ಭರವಸೆ ಸರ್ಕಾರ ನೀಡಿದೆ.  ಇದಕ್ಕಾಗಿ ನಾನು ಯಾವೊಂದು ಸರ್ಕಾರ ಇದೆ ಅದಕ್ಕೆ ಆಭಾರಿಯಾಗಿದ್ದೇನೆ ಅನ್ತಕ್ಕಂಥದ್ದನ್ನ ಹೇಳ್ಲಿಕ್ಕೆ ಇಷ್ಟಪಡ್ತೇನೆ...".  ಮತ್ತೊಂದು ಚಾನಲ್ಲಿನಲ್ಲಿ ಈ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯ ಬಗ್ಗೆ ಗಣ್ಯರ ಸಂದರ್ಶನ/ಅಭಿಪ್ರಾಯ ಬರುತ್ತಿತ್ತು.  ಸರ್ಕಾರದ ಈ ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಿ ನಿರ್ಧಾರದಿಂದ ಸಮಸಮಾಜದ ಹೊಸ ಯುಗವೇ ಆರಂಭವಾಗುತ್ತಿದೆಯೆಂದು ಯಾವುದೋ ಪಕ್ಷದ ಪುಡಾರಿಯೊಬ್ಬ ಕುಟ್ಟುತ್ತಿದ್ದ.  

"ಇದರಿಂದ ನಮಗೂ ಒಂದು ಹೊಸ ಆಶಾಭಾವನೆ ಬಂದಿದೆ.  ನಾವೂ ದಶಕಗಳಿಂದ ರಾಜ್ಯದ ಜನಗಳಿಗೆ ಶೆರೆ ಕುಡಿಸುತ್ತಾ, ರಾಜ್ಯವನ್ನು ಆನಂದದಲ್ಲಿ ತೇಲಾಡಿಸುತ್ತಾ ಬಂದಿದ್ದೇವೆ, ಮುಂದಿನ ಬಾರಿ ಸರ್ಕಾರ ನಮ್ಮ ಸೇವೆಯನ್ನೂ ಪರಿಗಣಿಸಿ ಪುರಸ್ಕರಿಸ್ತದೆ ಅಂತ ನಂಬಿದ್ದೇನೆ" - ಅಖಿಲಕರ್ನಾಟಕ ಶೇಂದಿ ವಿತರಕರ ಸಂಘದ ಅಧ್ಯಕ್ಷ ಶೇಂದಿ ಕಂಟ್ರಾಕ್ಟರ್ ಶಿದ್ದಪ್ಪನವರು ತೊದಲುತ್ತಿದ್ದರು.  ಜನರನ್ನು ಕಾಡುವಲ್ಲಿ ಕುಖ್ಯಾತವಾದ ಕೆಲವು ಸರ್ಕಾರೀ ಇಲಾಖೆಗಳ ನೌಕರರ ಸಂಘಗಳಂತೂ ಕಾಡೋಜ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯು ಜನರನ್ನು ಕಾಡುವವರಿಗೋಸ್ಕರವೇ ಇರುವ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯೆಂದು ಬಗೆದು, ಆ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗೆ ತಾವೇ ಹೇಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಹಕ್ಕುದಾರರು ಎಂದು ವಿವರಿಸುತ್ತಾ, ತಾವು ಜನರನ್ನು ಹೇಗೆಲ್ಲಾ ಕಾಡುತ್ತೇವೆ ಕಣ್ಣೀರ್ಗರೆಸುತ್ತೇವೆ ಎಂದು ವಿವರವಿವರವಾಗಿ ವರ್ಣಿಸುತ್ತಾ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಾಗಿ ಹಕ್ಕೊತ್ತಾಯ ಮಂಡಿಸಿದ್ದುವು. ಹಾಗೆಯೇ ಲಂಚಕೋರರ ಸಂಘದವರು, ಜೂಜುಕೋರರ ಸಂಘದವರು, ತಲೆಹಿಡುಕರ ಸಂಘದವರು, ಕಳ್ಳರ ಸಂಘದವರು, ಪುಂಡರ, ಪೋಲಿಪಟಿಂಗರ ಸಂಘದವರು, ಕೊನೆಗೆ ಸೋಮಾರಿಗಳ ಸಂಘದವರೂ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಾಗಿ ತಂತಮ್ಮ ಹಕ್ಕು-ಸಾಧನೆಗಳನ್ನು ಮುಂದಿಡುತ್ತಿದ್ದರು, ತಂತಮ್ಮ ಕಸುಬುಗಳಲ್ಲಿ ತಾವು ಹೇಗೆ ನಿಜಕ್ಕೂ ನಾಡಿಗೆ ಓಜರಾಗಿದ್ದೇವೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಮೇಜುಕುಟ್ಟಿ ವಿವರಿಸುತ್ತಿದ್ದರು.  ಜೊತೆಗೇ ಪ್ರಾದೇಶಿಕಪ್ರಾತಿನಿಧ್ಯ, ಜಾತಿಪ್ರಾತಿನಿಧ್ಯ, ಒಳಜಾತಿಪ್ರಾತಿನಿಧ್ಯ, ಲಿಂಗಪ್ರಾತಿನಿಧ್ಯ, ನಿರ್ಲಿಂಗಪ್ರಾತಿನಿಧ್ಯ ಎಲ್ಲವೂ ಸೇರಿ ಗಿಜಿಗಿಜಿ ಆರಂಭವಾಗಿತ್ತು.  ತಲೆ ಕೆಟ್ಟು ಮತ್ತೊಮ್ಮೆ ಚಾನಲ್ ಬದಲಿಸಿದ ಸುಬ್ಬಣ್ಣ. 

ಯಾವುದೋ ಹೆಸರಿಲ್ಲದ ಚಾನಲ್ಲೊಂದು, ವಾಕಿಂಗ್ ಮುಗಿಸಿ ಮರಳುತ್ತಿದ್ದ ಒಬ್ಬರು ವೃದ್ಧರನ್ನು ಅಟಕಾಯಿಸಿಕೊಂಡಿತ್ತು.  ನೋಡಲು ವಯೋವೃದ್ಧರೂ ಜ್ಞಾನವೃದ್ಧರೂ ಆಗಿ ಕಾಣುತ್ತಿದ್ದ, ನಮಗರ್ಥವಾಗದ ವಿಚಿತ್ರ ಕನ್ನಡದಲ್ಲಿ ಓದಿದಂತೆ ಮಾತಾಡುತ್ತಿದ್ದ ಆ ವೃದ್ಧರ ಮುಂದೆ ಹೆಸರಿಲ್ಲದ ಒಂದೇ ಒಂದು ಮೈಕು - "ನೀವು ಕನ್ನಡಸಾಹಿತ್ಯಕ್ಕೆ ಅಪಾರವಾದ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದ್ದೀರಿ, ಆದರೆ ನಿಮಗೆ ಈ ಬಾರಿಯೂ ನಾಡೋಜ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಬರಲಿಲ್ಲ.  ಈ ಬಗ್ಗೆ ನಿಮಗೆ ಬೇಸರವಿದೆಯೇ?" ಎಂಬ ಸಂದರ್ಶಕಿಯ ಕಿಡಿಗೇಡಿ ಪ್ರಶ್ನೆ ತಮಗೆ ಪ್ರಸ್ತುತವಲ್ಲವೆಂಬಂತೆ ಮುಗುಳ್ನಕ್ಕು, ತಮ್ಮ ಮುದಿಗಂಗಳಲ್ಲಿ ಹಳೆಯ ಬೆಳಕನ್ನು ಕಾಣುತ್ತಾ ಗಗನಕ್ಕೆ ದೃಷ್ಟಿ ನೆಟ್ಟ ಆ ವೃದ್ಧರು ಉತ್ತರಿಸುತ್ತಿದ್ದರು "ಅಯ್ಯೋ, ಈಗೆಲ್ಲಾ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಬರುವುದು ಕಸಕುಪ್ಪೆಗಳೇ ತಾಯಿ.  ಈ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳಿಗೆ ನನ್ನ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಜಾಗವೇ ಉಳಿದಿಲ್ಲಮ್ಮ, ಎಲ್ಲಿ ಅಂತ ಇಡಲಿ?  ನನಗೆ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಕೊಡಬಹುದಾದವರೆಲ್ಲರೂ ಅದನ್ನು ಎಂದೋ ದಯಪಾಲಿಸಿ ಹೊರಟುಹೋಗಿದ್ದಾರೆ, ಅವು ನಿಜವಾದ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು, ಇರಬೇಕಾದೆಡೆ ಭದ್ರವಾಗಿವೆ.  ಇನ್ನು ಈ ಕುಪ್ಪೆಯನ್ನು ಎಷ್ಟೂ ಅಂತ ತಂದಿಟ್ಟುಕೊಳ್ಳುವುದು.  ನಾನು ಬರೆದದ್ದೆಲ್ಲಾ ನನ್ನ ಸಂತೋಷಕ್ಕೆ, ಅರಿಯುವ ಸಂತೋಷಕ್ಕೆ, ತಿಳಿಸುವ ಆನಂದಕ್ಕೆ.  ಅದನ್ನ ನೀವೆಲ್ಲ ಓದಿ, ತಿಳಿಯಿರಿ, ನನ್ನ ನೆನೆಸಿಕೊಳ್ಳಿ, ನಾನೀಗ ನನ್ನ ಗುರುಗಳನ್ನ ನೆನೆಸಿಕೊಳ್ಳುವಂತೆ - ಅದೇ ನನಗೆ ಪ್ರಶಸ್ತಿ - "ಆಟಕ್ಕೆ ಫಲವೇನು? ಕೌತುಕದ ರುಚಿಯೆ ಫಲ", ಅಲ್ಲವೇ?" - ಇಷ್ಟು ಹೇಳಿ ಸಂದರ್ಶಕಿಯನ್ನು ಅಲ್ಲೇ ಬಿಟ್ಟು, ಕ್ಯಾಮರಾಗೆ ಬೆನ್ನು ಹಾಕಿ ನಿಧಾನವಾಗಿ ಮನೆಯ ಕಡೆ ನಡೆಯತೊಡಗಿದರು.  ಲಾಂಗ್ ಶಾಟಿನಲ್ಲಿ ಕೆಲಕಾಲ ಅವರನ್ನು ಹಿಂಬಾಲಿಸಿದ ಕ್ಯಾಮರಾ ಕಣ್ಣಿಗೆ, ಈಗಲೂ ಅವರನ್ನು ಓಲೈಸುತ್ತಾ ಅವರಿಂದ ಸಾಧ್ಯವಾದಷ್ಟು ಕಲಿತುಬಿಡುವ ಹಂಬಲದಿಂದ ಮನೆಯ ಒಳಭಾಗದಲ್ಲಿ ಕಾದಿದ್ದ ಹೊಸವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳ ಗುಂಪು ಕಂಡಿತು.  

ಈ ವೃದ್ಧರನ್ನು ಸುಬ್ಬಣ್ಣ ಎಂದೂ ನೋಡಿರಲಿಲ್ಲ.  ಆದರೂ ಆ ಮುಖದಲ್ಲಿ, ಕಣ್ಣಿನಲ್ಲಿ, ನಿಲುವಿನಲ್ಲಿ, ನಡೆಯಲ್ಲಿ ತನಗರ್ಥವಾಗದ, ಆದರೆ ಮನೋಗಮ್ಯವಾದ ಒಂದು ಬಗೆಯ ಕಾಂತಿ, ಓಜಸ್ಸು, ಘನತೆ, ತಾನಾಗಿಯೇ ಕೈ ಮುಗಿಯುವಂತೆ ಪ್ರೇರೇಪಿಸಿತು.  ಕೈಮುಗಿದು, ಟೀವಿ ಆರಿಸಿ, ಭೂಮಿಗಿಳಿದು ಬಂದ ಸುಬ್ಬಣ್ಣ, ಅಚ್ಚಿಗೆ ಕಳಿಸುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಬೊಂಬೇಶಪ್ಪನವರ ಸಂದರ್ಶನವನ್ನು ಅರೆಯಲು ಕೂತ.

(Like+Comment) = Lament

ಇದೊಂದು ವಿಶಿಷ್ಟರೀತಿಯ ಪ್ರಬಂಧ - ಲಲಿತಪ್ರಬಂಧವೇನೋ ಹೌದು (ಯಾವುದನ್ನು ಒರಟರು ಹರಟೆಯೆಂಬ ರೂಕ್ಷನಾಮದಿಂದ ಕರೆಯುತ್ತಾರೋ ಅದು), ಆದರೆ ಸ್ವಲ್ಪ ಟೆಕ್ನಿಕಲ್ ಜಾತಿಯದು.  ಟೆಕ್ನಿಕಲ್ ಏನೆಂದಿರಾ?  ಈ ಪ್ರಬಂಧ ಅರ್ಥವಾಗಬೇಕಾದರೆ ನಿಮಗೆ ಸ್ವಲ್ಪವಾದರೂ ಟೆಕ್ನಾಲಜಿಯ, ಅರ್ಥಾತ್, ಫೇಸ್ಬುಕ್ಕಿನ ಪರಿಚಯವಿರಬೇಕು.  ಫೇಸ್ಬುಕ್ ಯಾವ ಮಹಾ ಟೆಕ್ನಾಲಜಿ ಎಂದು ಮೂಗು ಮುರಿಯಬೇಡಿ, ನೀವೇನೋ ಫೇಸ್ಬುಕ್ಕಿನಲ್ಲಿ 'ಪಂಟ'ರೇ ಇರಬಹುದು.  ಆದರೆ ಕಂಪ್ಯೂಟರಿನ ಪರಿಚಯವೂ ಇರದ 'ರಿಪ್ ವ್ಯಾನ್ ವಿಂಕಲು'ಗಳೂ ಈ ಪ್ರಬಂಧವನ್ನೋದಬಹುದೆಂಬ ಭ್ರಮೆಯಿಂದ ಇದೊಂದು ಪೂರ್ವಸೂಚನೆಯನ್ನು ಕೊಡಬೇಕಾಯಿತು.  ನೋಡಿ, 'ರಿಪ್ ವ್ಯಾನ್ ವಿಂಕಲ'ರು ಎಂದು ವ್ಯಕ್ತಿವಾಚಕ ಬಹುವಚನ ಹಾಕಬೇಕಿತ್ತು.  ಫೇಸ್ಬುಕ್ಕಿಗರು, ಫೇಸ್ಬುಕ್ಕಿನಲ್ಲಿಲ್ಲದವರನ್ನು ಮನುಷ್ಯರೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸುವ ಸಂಪ್ರದಾಯವೇ ಇಲ್ಲವಷ್ಟೇ - ನಾನೂ ಫೇಸ್ಬುಕ್ಕಿನಲ್ಲೇ ಏಗಿ ಏಗಿ ಅಭ್ಯಾಸದಿಂದ ವಸ್ತುವಾಚಕವನ್ನೇ ಬಳಸಿಬಿಟ್ಟೆ.  ಸಜ್ಜನರಾದ 'ರಿಪ್ ವ್ಯಾನ್ ವಿಂಕಲ'ರು ಕ್ಷಮಿಸುತ್ತಾರೆಂಬ ಗಟ್ಟಿ ನಂಬಿಕೆ ನನ್ನದು.

 

ಹಳೆಯಕಾಲದ್ದೊಂದು ರಿವಾಜು ನೆನಪಾಗುತ್ತದೆ.  ಮೊದಲೆಲ್ಲಾ ಮದುವೆ ಇತ್ಯಾದಿಗಳಿಗೆ ಲಗ್ನಪತ್ರಿಕೆ ಕೊಡುವುದರ ಜೊತೆ ಇನ್ನೊಂದು ವಿಚಿತ್ರ ಸಂಪ್ರದಾಯ ಬೆಳೆದುಬಂದಿತ್ತು - ಒಂದು ವೈಯಕ್ತಿಕ ಪತ್ರವನ್ನೂ ಅದರ ಜೊತೆ ಇಡುವುದು.  ಲಗ್ನಪತ್ರಿಕೆ 'ಸಾಮಾನ್ಯ' ಒಕ್ಕಣೆ - ಆಹ್ವಾನಿತರನ್ನು ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾಗಿ ಕುರಿತದ್ದಲ್ಲ.  ಆದ್ದರಿಂದ, ಲಗ್ನಪತ್ರಿಕೆಯನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಂಡು ಹೋಗಿ ವೈಯಕ್ತಿಕವಾಗಿ ಬಂಧುಮಿತ್ರರಿಗೆ ಕೊಟ್ಟು ಮುಖತಃ ಕರೆದು ಬರುವುದು ವಾಡಿಕೆ - ನೀವೇ ಹೋಗಿ ಕರೆಯದೇ ಲಗ್ನಪತ್ರಿಕೆಗೆ ಬೆಲೆಯಿಲ್ಲ (ಹಾಗೆಂದು ವೈಯಕ್ತಿಕ ಭೇಟಿಯನ್ನೇ ನಂಬಿಕೊಂಡು ಲಗ್ನಪತ್ರಿಕೆಯಿಲ್ಲದೇ ಕೈಯಲ್ಲಾಡಿಸಿಕೊಂಡು ಹೋದಿರೋ, ನೀವು ಬದುಕಿರುವ ಪರ್ಯಂತ ನಿಮಗೆ ಮೂತಿ ತಿವಿತ ಗ್ಯಾರಂಟಿ - "ನೋಡು, ಅಷ್ಟು ದೊಡ್ಡದಾಗಿ ಮದುವೆ ಮಾಡಿದ, ಯೋಗ್ಯತೆಗೆ ಒಂದು ಲಗ್ನಪತ್ರಿಕೆ ಪ್ರಿಂಟ್ ಹಾಕಿಸಲಿಲ್ಲ").  ಹೀಗಾಗಿ ಲಗ್ನಪತ್ರಿಕೆ ಪ್ರಿಂಟ್ ಹಾಕಿಸಿ, ಮುಖತಃ ಹೋಗಿ ಲಗ್ನಪತ್ರಿಕೆ ಕೊಟ್ಟು ಕರೆದು ಬರುವುದು ಕ್ರಮ.  ಆದರೆ ಒಂದೊಂದು ಬಡಾವಣೆಗೆ ಹೋಗುವುದು ಒಂದೊಂದು ಊರಿಗೆ ಹೋಗಿ ಬಂದಂತಾಗುವ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬರೋ ಇಬ್ಬರೋ ಎಷ್ಟೆಂದು ಓಡಾಡಲಾಗುವುದು.  ಹೀಗೆ ಕೆಲವೆಡೆ ಹೋಗಲಾಗದಿದ್ದಾಗ ಈ ವೈಯಕ್ತಿಕಪತ್ರಗಳು ವೈಯಕ್ತಿಕಭೇಟಿಯ ಕೆಲಸವನ್ನು ಸ್ವಲ್ಪಮಟ್ಟಿಗೆ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದುವು - "ನಾವೇ ಬರಲಾಗಲಿಲ್ಲ, ಕ್ಷಮಿಸಿ, ಒಂದು ವಾರ ಮುಂಚಿತವಾಗಿ ಬಂದು ಮುಂದೆ ನಿಂತು ಮದುವೆ ನಡೆಸಿಕೊಡಬೇಕು" ಇತ್ಯಾದಿ ಇತ್ಯಾದಿ.  ಅಷ್ಟಾದರೂ "ನೋಡಿದೆಯಾ, ಬಂದು ಕರೆಯೋಕ್ಕಾಗಲಿಲ್ಲ, ಒಂದು ಲೆಟರ್ ಬರೆದು ಬಿಸಾಕಿದ್ದಾನೆ" ಎನ್ನುವ ಕೊಂಕುಗಳೂ ಬರುತ್ತಿದ್ದುವು, ಇರಲಿ.  ಆಮೇಲಾಮೇಲೆ ಈ ವೈಯಕ್ತಿಕಪತ್ರಗಳು ಲಗ್ನಪತ್ರಿಕೆಯ ಅವಿಭಾಜ್ಯ ಅಂಗವಾಗತೊಡಗಿದುವು - ಪೋಸ್ಟಿನಲ್ಲೇ ಕಳಿಸಲಿ, ಎದುರಿಗೇ ಕರೆಯಲಿ ಲಗ್ನಪತ್ರಿಕೆಯ ಜೊತೆಗೆ ವೈಯಕ್ತಿಕಪತ್ರವೂ ಇರಬೇಕು.  ಅದಿಲ್ಲದೇ ಬರೀ ಲಗ್ನಪತ್ರಿಕೆ ಕೊಟ್ಟರೆ 'ಅವಮಾನ' - ಹೀಗೆಲ್ಲ ಆಗತೊಡಗಿತು.  ಆಮೇಲಾಮೇಲೆ ಈ ವೈಯಕ್ತಿಕಪತ್ರ ಎಂಬುದು ಎಷ್ಟೊಂದು ದೊಡ್ಡ ಫಾರ್ಮಾಲಿಟಿ ಆಗಿಬಿಟ್ಟಿತೆಂದರೆ, ಅದನ್ನೂ ಕೈಬರಹದ ಅಚ್ಚಿನಲ್ಲೇ ಪ್ರಿಂಟ್ ಮಾಡಿಸಿ ಆಹ್ವಾನಿತರ ಹೆಸರನ್ನು ಮಾತ್ರ ಕೈಯಲ್ಲಿ ಬರೆದು ಲಗ್ನಪತ್ರಿಕೆಯ ಜೊತೆ ಇಟ್ಟು ಕಳುಹಿಸಿದ್ದನ್ನೂ ನಾನು ನೋಡಿದ್ದೇನೆ (ತೀರ 'ಮರ್ಯಾದೆ'ಯುಳ್ಳವರಿಗೆ ಆ ಅಚ್ಚಾದ ಕೈಬರಹದ ಪತ್ರದ ಜೊತೆಗೆ ಇನ್ನೊಂದು ಕೈಬರಹದ ಪತ್ರ - ಲಗ್ನಪತ್ರಿಕೆಯೊಡನೆ ಎರಡೆರಡು ಪತ್ರ).

 

ನಾನು ಮದುವೆಗಳಿಗೆ ಕರೆಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು, ಕರೆಯುವುದು, ಹೋಗುವುದು ಎಲ್ಲವೂ ಇತ್ತೀಚಿಗೆ ತೀರ ಕಡಿಮೆಯಾಗಿಬಿಟ್ಟಿರುವುದರಿಂದ ಆ ಸಾಮಾಜಿಕ ರಿವಾಜುಗಳಿಗೆ ನಾನೇ 'ರಿಪ್ ವ್ಯಾನ್ ವಿಂಕಲ್' ಆಗಿಬಿಟ್ಟಿದ್ದೇನೆ.  ಈಗ ಈ ಪದ್ಧತಿ ಇದೆಯೋ ಇಲ್ಲವೋ ಗೊತ್ತಿಲ್ಲ - ಇಲ್ಲದಿದ್ದರೆ ಭಾರ ಕಳೆಯಿತು.  ಇರಲಿ, ಈಗ ಈ ವಿಷಯ ಬಂದದ್ದೇಕೆಂದರೆ, ಈ ಫೇಸ್ಬುಕ್ಕಿನ ಲೈಕು ಕಾಮೆಂಟುಗಳೂ ಫೇಸ್ಬುಕ್ ಬಂಧುಮಿತ್ರರ ನಡುವೆ ಅಂಥದ್ದೇ ಒಂದು ಗಂಭೀರವಾದ ರಿವಾಜಾಗಿಬಿಟ್ಟಿದೆ ಎಂದು ಹೇಳುವುದಕ್ಕೆ.

 

ಇಷ್ಟಕ್ಕೂ 'ಲೈಕ್' ಎಂದರೇನು?  ಇಷ್ಟ ಎಂದು ತಾನೆ?  ಒಂದು ಪೋಸ್ಟನ್ನೋ ಕಾಮೆಂಟನ್ನೋ ನೋಡಿ ಲೈಕೊತ್ತಿದರೆ ಅದು ನಮಗೆ ಇಷ್ಟವಾಯಿತು ಎಂದರ್ಥ.  ಆದ್ದರಿಂದ ಇಷ್ಟವಾದ್ದಕ್ಕೆ ಮಾತ್ರ ಲೈಕೊತ್ತುತ್ತೇನೆ, ಇಲ್ಲವೆಂದುದಕ್ಕೆ ಲೈಕೊತ್ತುವ ಜುಲುಮೆ ಏಕೋ ಎನ್ನುತ್ತೀರಾ?  ನೀವು ಫೇಸ್ಬುಕ್ ಎಂಬ 'ಸೊಫೆಸ್ಟಿಕೇಟೆಡ್' ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಇರಲಿಕ್ಕೇ ನಾಲಾಯಕು - ನನಗೇನಾದರೂ ಅಧಿಕಾರವಿದ್ದಿದ್ದರೆ ನಿಮ್ಮನ್ನು ಫೇಸ್ಬುಕ್ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದಿಂದಲೇ ಗಡೀಪಾರು ಮಾಡಿಬಿಡುತ್ತಿದ್ದೆ.  ನೀವು ಇಷ್ಟವಾದದ್ದಕ್ಕೆ ಮಾತ್ರ ಲೈಕೊತ್ತುತ್ತೇನೆ ಎಂದರೆ, ನೀವು ಲೈಕೊತ್ತದುದು ನಿಮಗೆ ಇಷ್ಟವಾಗಲಿಲ್ಲ ಎಂದು ತಾನೆ ಅರ್ಥ?  ಹಾಗೆ ನಿಮಗಿಷ್ಟವಾಗಲಿಲ್ಲವೆಂಬ ವಿಷಯವನ್ನು ಇನ್ನೊಬ್ಬರ ಮುಖಕ್ಕೇ ಹೇಳಲು ನಿಮಗಿರುವ ಅರ್ಹತೆಯಾದರೂ ಏನು?  ಅದು ಹೇಗೆ ನೀವು ಇನ್ನೊಬ್ಬರನ್ನು 'ಜಡ್ಜ್' ಮಾಡುತ್ತೀರಿ?  ನಾವು ನಮ್ಮ ಸುಖಕ್ಕೆ ಬರೆಯುವವರು, ನಿಮ್ಮನ್ನು ಮೆಚ್ಚಿಸಲು ಅಲ್ಲ.  ಒಂದು ಪೋಸ್ಟ್ ಹಾಕಲು ಎಷ್ಟು ಪರಿಶ್ರಮವಿರುತ್ತದೆ ಗೊತ್ತಾ?  ನಿಮ್ಮದೊಂದು ಜುಜುಬಿ ಲೈಕಿನಿಂದ ಅದಕ್ಕೆ ಕಿಂಚಿತ್ ಗೌರವವನ್ನಾದರೂ ಸೂಚಿಸಿದಂತಾದೀತೇ?  ಲೈಕೊತ್ತುವುದು ಕೇವಲ ಸೌಜನ್ಯವಷ್ಟೇ.  ಅದನ್ನೂ ಮಾಡದವರು ಫೇಸ್ಬುಕ್ಕಿನಲ್ಲಿ ಇರಬೇಕೇಕೆ?

 

ಈ ವಾಗ್ದಾಳಿಯಿಂದ ಬೆಚ್ಚಿ ಬೆವೆತು ಸುಧಾರಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದೀರಾ?  ಸುಧಾರಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾ ಕೇಳಿ, ಸಮಾಧಾನವಾಗಿ ಹೇಳುತ್ತೇನೆ.  ಲೈಕೆಂದರೆ ಕೇವಲ ಇಷ್ಟಮುದ್ರೆಯಲ್ಲ, ಅದರ ಪರಿಣಾಮಗಳು ಎಷ್ಟೋ ಇವೆ.  ನೀವು ಲೈಕೊತ್ತಿದರೆ ಫೇಸ್ಬುಕ್ ನೀವು ಲೈಕೊತ್ತಿದ ವಿಷಯವನ್ನು ನಿಮ್ಮ ಮಿತ್ರವಲಯದಲ್ಲಿ ಟಾಂ ಟಾಂ ಹೊಡೆಯುತ್ತದೆ.  ಅದರಿಂದ ನಿಮ್ಮ ಮಿತ್ರರೂ ಆ ಪೋಸ್ಟನ್ನು ಓದುತ್ತಾರೆ.  ಅವರು ಲೈಕೊತ್ತಿದರೆ ಮತ್ತೆ ಟಾಂ ಟಾಂ.  ಹೀಗೆ ಆ ಪೋಸ್ಟೋ ಕಾಮೆಂಟೋ ಹೆಚ್ಚು ಚಾಲ್ತಿಗೆ ಬರುತ್ತದೆ.  ಅನೇಕರು ಅದನ್ನು ಶೇರ್ ಮಾಡಲೂ ಬಹುದು.  ಅದು ವ್ಯಾಪಾರವ್ಯವಹಾರಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಪೋಸ್ಟಾಗಿದ್ದರೆ ಹಾಕಿದವನಿಗೆ ವ್ಯಾಪಾರಲಾಭ, ಯಾವುದಾದರೂ ಸ್ಪರ್ಧೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ್ದಾಗಿದ್ದರೆ ಆತ/ಆಕೆ ಅದರಲ್ಲಿ ಗೆಲ್ಲಬಹುದು, ಇನ್ನೇನಿಲ್ಲದಿದ್ದರೂ ಆ ಪೋಸ್ಟು ಹತ್ತು ಜನರ ಕಣ್ಣಿಗೆ ಬಿದ್ದು ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾಗಬಹುದು - "ಏನಕೇನಪ್ರಕಾರೇಣ (ಏನೇನೋ ಮಾಡಿ) ಪ್ರಸಿದ್ಧಪುರುಷೋ ಭವ" ಎಂಬ ಸುಭಾಷಿತವೇ ಇರುವಾಗ, ನಿಮ್ಮ ಲೈಕಿನಿಂದ ಕೂತಹಾಗೇ ಒಬ್ಬರ ಪ್ರಸಿದ್ಧಿ ಹೆಚ್ಚಾಗುವುದಾದರೆ ಒಂದು ಲೈಕು ಬಿಚ್ಚಿದರೆ ನಿಮ್ಮ ಗಂಟೇನು ಹೋಗುತ್ತದೆ?  ಈ ಮೇಲೆ ಹೇಳಿದ ಲಾಭವೇನೂ ಇಲ್ಲದಿದ್ದರೂ 'ತುಂಬಾ' ಲೈಕು ಅದೊಂದು ರೀತಿ ಖುಷಿಕೊಡುವ ವಿಷಯ.  ನಾವೆಲ್ಲಾ ಮಕ್ಕಳಾಗಿದ್ದಾಗ 'ಟಿಕ್ಕಿ' ಆಟ ಆಡುತ್ತಿದ್ದೆವು.  ಸಿಗರೇಟು ಪ್ಯಾಕನ್ನು ಹರಿದು ಪಕ್ಕಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಹಾಕಿ, ಉಳಿದ ಎರಡು ತುಂಡುಗಳನ್ನು ಒಂದರಮೇಲೊಂದು ಅಡ್ಡಡ್ಡ ಮಡಚಿ ಒಂದರೊಳಗೊಂದು ಸಿಕ್ಕಿಸಿ ಬಿಲ್ಲೆ ಮಾಡುವುದು.  ಬಚ್ಚಿಯೋ ಪಚ್ಚಿಯೋ ಏನೋ ಒಂದು ಆಟದಲ್ಲಿ ಅದನ್ನೇ ಪಣವಾಗಿಟ್ಟು ಆಡುವುದು.  ಯಾರ ಬಳಿ ಹೆಚ್ಚು ಹೆಚ್ಚು ಟಿಕ್ಕಿಯಿರುತ್ತದೋ ಅವನೇ ಬೀದಿಗೆಲ್ಲಾ ಸಾಹುಕಾರ.  ಬೇರೆ ಬೀದಿಯ ಸಾಹುಕಾರರು ಈ ಸಾಹುಕಾರನನ್ನು ಹುಡುಕಿ ಬರುತ್ತಿದ್ದರು, ವಿಶೇಷಗೌರವದಿಂದ ಮಾತಾಡಿಸುತ್ತಿದ್ದರು.  ಈ ಶ್ರೀಮಂತವರ್ಗದ ಅಟಾಟೋಪವೇನು, ಚೊಣ್ಣವನ್ನು ಬಿಗಿದು ಕಟ್ಟಿ ಟೊಂಕದ ಮೇಲೆ ಕೈಯಿಟ್ಟು ಮೊಗವೆತ್ತಿ ನಿಲ್ಲುವ ಭಂಗಿಯೇನು?  ಟಿಕ್ಕಿಯಿಲ್ಲದ 'ಬಡವ'ರು ಇವರ ಕಣ್ಣಿಗೇ ಬೀಳುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ.  ತಾವೂ ಈ ಟಿಕ್ಕಿ ಸಂಗ್ರಹಿಸಿ 'ಧನಿಕ'ರಾಗಲು, ನಾಲ್ಕು ಜನರ ನಡುವೆ ತಲೆಯೆತ್ತಿ "ನಾವು ಸಮ ನಿಮಗೆಂಬ" ಹಮ್ಮು ತೋರಲು, ಬಳಸಿ ಬಿಸಾಕಿದ ಸಿಗರೇಟು ಪ್ಯಾಕಿಗಾಗಿ 'ಬಡ'ಹುಡುಗರು ಅಲೆಯದ ಬೀದಿಯಿಲ್ಲ (ಇರಲಿ, ನಾನೂ ಒಂದು ಕಾಲಕ್ಕೆ ಈ ಬಡತನದ ಬೇಗೆಯನ್ನು ಅನುಭವಿಸಿದವನೇ).  ಅದೇನೇ ಇರಲಿ, ಈ ಟಿಕ್ಕಿಸಂಪತ್ತು ಕೊಡುತ್ತಿದ್ದ ಧನ್ಯತೆ, ಆತ್ಮವಿಶ್ವಾಸ ಅಷ್ಟಿಷ್ಟಲ್ಲ.  ಅದೇ ರೀತಿ ಈ ಲೈಕ್ ಸಂಪತ್ತು ಕೂಡ.  ದಿನದ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ ನಾನೂ ಇಷ್ಟು ಲೈಕ್ ಸಂಪಾದಿಸಿದೆ ನೋಡು ಎಂಬ ಧನ್ಯತೆಯಂಥದ್ದೇನೋ ಬರುತ್ತದಂತೆ - ಅಂತೆ ಕಂತೆ ಏಕೆ? ಬರುತ್ತದೆ, ನನಗೂ - ಸುಳ್ಳೇಕಾಡಬೇಕು?  ಆದರೆ ಲೈಕುಗಳ ರಾಶಿ ನನಗೂ ಸಂತಸವನ್ನೇ ತರುತ್ತದಾದರೂ ಅದರ ಬಗ್ಗೆ ನನಗೆ ಲೋಭವೇನೂ ಇಲ್ಲ.  ಲಕ್ಷಗಟ್ಟಲೆ ಹಣವನ್ನೇ ಕೊಟ್ಟು ಕಳೆದುಕೊಂಡಿರುವ ನನಗೆ ಲೈಕು 'ಕೊಟ್ಟು' ಕಳೆದುಕೊಳ್ಳುವೆನೆಂಬ ಭಯವಿಲ್ಲ.  ಆದರೆ ಅದನ್ನು ನಾನು ಸಾಬೀತುಗೊಳಿಸಲಾರೆ, ಏಕೆಂದರೆ ನನ್ನ ಬಳಿ ಹಣ ಸಾಲಪಡೆದು ಪಂಗನಾಮ ತಿದ್ದಿದಂಥವರಾರೂ ಇದುವರೆಗೂ ಲೈಕುಗಳ ಸಾಲ ಕೇಳಿಲ್ಲ.  ಕೇಳಿದ್ದಿದ್ದರೆ ನನ್ನ ಬಳಿ ಸಂಗ್ರಹವಾದದ್ದನ್ನು ಮೊಗೆಮೊಗೆದು ಕೊಟ್ಟೇನು, ನಾನೂ ಅಲೋಭಿಯೆಂದು ತೋರಿಸಿಯೇನು - ನಾಮ ಬೀಳುತ್ತದೆಂಬ ಭಯ ನನಗಿಲ್ಲ.  ಕುಮಾರವ್ಯಾಸನೇ ಹೇಳಿಲ್ಲವೇ? "ನಾಮಧಾರಿಗಳತುಳಬಲರೆಂದ"; ಅಷ್ಟೇಕೆ, ದಾಸರೂ ಹಾಡಿಲ್ಲವೇ - "ನೀನ್ಯಾಕೋ ನಿನ್ನ ಹಂಗ್ಯಾಕೋ ನಿನ್ನ ನಾಮದ ಬಲವೊಂದಿದ್ದರೆ ಸಾಕೋ".  ಲೈಕಿನ ಸಂಚಯದಿಂದ ಬರುವ ಧನ್ಯತೆಯೇ, ಲೈಕಿನ ಭಾರೀ ಕಡಕೊಟ್ಟು ನಾಮ ತಿದ್ದಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದರಿಂದಲೂ ಬರಬಹುದೇನೋ - ದಾಸರು ಬಲ್ಲರು, ಕುಮಾರವ್ಯಾಸ ಬಲ್ಲ.

 

ಇರಲಿ, ಲೈಕುಗಳ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ಕೆಲವರಾದರೂ ನನ್ನಷ್ಟು ಸ್ಥಿತಪ್ರಜ್ಞರಲ್ಲ ಎಂದು ಹೇಳಲೇ ಬೇಕಾಗಿದೆ.  ಕೆಲವರಿಗೆ ಲೈಕೆನ್ನುವುದು ತಮ್ಮ ಹಕ್ಕು - ಸ್ನೇಹದ ಪಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ನೀವಿರುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಅವರಿಗೆ ನೀವು ಕೊಡುವ ಬಾಡಿಗೆ - ಲೈಕು ಹಾಕದವರನ್ನು ಸ್ನೇಹದ ಪಟ್ಟಿಯಿಂದ ತೆಗೆದುಬಿಡುತ್ತೇನೆ ಎಂದು ಬಾರಿಬಾರಿಗೂ ಧಮಕಿ ಹಾಕುತ್ತಲೇ ಇರುತ್ತಾರೆ.  ತಡೆಯಿರಿ, ಅವರೂ ನಿಮ್ಮ ಸ್ನೇಹದ ಪಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿದ್ದಾರಲ್ಲ - ಹೌದು, ಅವರು ಆ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ನಿಸೂರು.  ನಿಮ್ಮ ಲೈಕಿನ ಋಣ ಮಡಗಿಕೊಳ್ಳುವವರಲ್ಲ.  ನೀವು ಸ್ನೇಹಿತರ ಪಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿದ್ದೂ ಲೈಕಿನ ಕಪ್ಪ ಸಲ್ಲಿಸದಿದ್ದರೆ ನೀವೂ ಲೈಕಿನಿಂದ ವಂಚಿತರಾಗುತ್ತೀರಷ್ಟೇ.  ಹೀಗೆ ಕೊಡುಕೊಳ್ಳುವಿಕೆಯಿಲ್ಲದ ನಿಸ್ಸಾರಸಂಬಂಧದಿಂದ ಪ್ರಯೋಜನವಾದರೂ ಏನು.  ಆದ್ದರಿಂದ ನೀವು ಒಂದಾನೊಂದು ದಿನ ಸ್ನೇಹದ ಪಟ್ಟಿಯಿಂದ ಕಿತ್ತೊಗೆಯಲ್ಪಡಬಹುದು ಕೂಡ.  ಕೆಲವರಂತೂ ದಿನದ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ ಬಂದ ಲೈಕುಗಳಷ್ಟನ್ನೂ ಕೊಂಡೊಯ್ದು ಬ್ಯಾಂಕಿಗೆ ಜಮೆ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ ಎಂದು ಮಿತ್ರರೊಬ್ಬರ ಅಂಬೋಣ.  ಯಾವಾಗಲೂ ಹಣದ ಲೆಕ್ಕದಲ್ಲೇ ತೊಡಗಿರುವವರನ್ನು Money-minded ಎನ್ನುತ್ತಾರೆ.  ನೀವು ಈ ಜನರನ್ನು Like-minded ಎಂದು ಕರೆದರೆ ಅವರೇನೂ ಬೇಸರಿಸಲಾರರು - "ಸಮಾನದುಃಖವ್ಯಸನೇಷು ಸಖ್ಯಮ್" ಅಲ್ಲವೇ?  ನಿಮ್ಮ like-mindednessಗೆ ಸಂತಸವನ್ನೇ ಪಟ್ಟಾರು.  ವ್ಯಕ್ತಿಗಳಿರಲಿ, ಕೆಲವು ಗ್ರೂಪುಗಳಲ್ಲಿ ಅಡ್ಮಿನ್ನುಗಳೇ ಸದಸ್ಯರ ಪರವಾಗಿ ಲೈಕುಗಳ ಯಾಚನೆಯಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿರುವುದೂ ಬಹುಸಾಮಾನ್ಯ ನೋಟ.  ಯಾರಿಗಾದರೂ ಒಂದು ನೂರು ಲೈಕು ಬಂತೋ - ಅಡ್ಮಿನ್ನುಗಳು ಧುತ್ತನೆ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷ - "ನೀವೂ ಉಳಿದವರ ಪೋಸ್ಟು ನೋಡಿ, ಲೈಕು ಮಾಡಿ.  ನೀವೊಬ್ಬರೇ ಲೈಕು ಹಾಕಿಸಿಕೊಂಡರೆ ಹೇಗೆ" - ಎಗ್ಗಿಲ್ಲದ ಉಪದೇಶ ನಿಮ್ಮ ಲೈಕುಗಳ ತಟ್ಟೆಗೆ ಬೀಳುತ್ತದೆ.  ಏನು ಮಾಡುತ್ತೀರಿ?  ಸವಿಯುವಂತಿಲ್ಲ ಬಿಡುವಂತಿಲ್ಲ - ಆ ಕ್ಷಣಕ್ಕೆ ನಿಮಗೆ "ಈ ಫೇಸ್ಬುಕ್ಕಿನವರು ಲೈಕಾಟನೆಯನ್ನು ಕೂಡಲೇ ಬ್ಯಾನ್ ಮಾಡಬೇಕು" ಎನಿಸಿದರೆ ಅಚ್ಚರಿಯೇನಲ್ಲ.  

 

ಒಂದು ಲೈಕಿಗೆ ಇಷ್ಟೊಂದೇ?  ಅಡೇಂಗಪ್ಪ, ಒಂದು ಲೈಕ್ ತಾನೆ, ಹೋದರೆ ಹೋಗಲಿ ಬಿಡು, ಕೊಟ್ಟುಬಿಡೋಣ ಎಂಬ ನಿಲುವಿಗೆ ಬರುತ್ತೀರೆನ್ನಿ, ಕೊನೆಗೆ - ವಚನೇ ಕಾ ದರಿದ್ರತಾ ಎಂದ ಸುಭಾಷಿತಕಾರ ಈಗಿದ್ದಿದ್ದರೆ ವಚನಕ್ಕಿಂತ ಸುಲಭವಾದ ಲೈಕಿನ ಕುರಿತು ಧಾರಾಳವಾಗಿ "ಲೈಕೇ ಕಾ ದರಿದ್ರತಾ" ಎನ್ನುತ್ತಿದ್ದನೇನೋ.  ಆದರೆ ತಡೆಯಿರಿ, ಹೀಗೆ ಮುಗುಮ್ಮಾಗಿ ಲೈಕೊತ್ತಿ ಪಾರಾಗಲೆಳಸುವ ಅತಿಬುದ್ಧಿವಂತರು ನೀವೊಬ್ಬರೇ ಅಲ್ಲ.  ಅಂತಹ ಲೈಕುಗಳು ಎಷ್ಟೋ ಬರುತ್ತವೆ - ಹೀಗಾಗಿ ಲೈಕೆಂದರೆ "ಇಷ್ಟವಾಯಿತು" ಎನ್ನುವ ಅರ್ಥ ಹೋಗಿ, "ನೋಡಿದೆ" ಎನ್ನುವ ಮುಗುಂ ಅರ್ಥ ಬಂದುಬಿಟ್ಟಿದೆ.  "ನೋಡಿದೆ, ಇದಕ್ಕೆ ನನ್ನ ಮಾತಿಲ್ಲ - ನಿನ್ನಂತಹ ಮೂರ್ಖರ ಜೊತೆ ಮಾತು ತಾನೆ ಏಕೆ" ಎಂದು ಮುಂತಾಗಿ ಹಿಗ್ಗಲಿಸಿದ ಅರ್ಥಗಳೂ ಇವೆ.  ಅದು ಇಷ್ಟಪಟ್ಟಿದ್ದರ ತದ್ವಿರುದ್ಧ, ಒಂದು ರೀತಿ ಶೀತಲವಾದ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆ.  ಹೀಗಾಗಿ, ನೀವೇನಾದರೂ ಲೈಕೊತ್ತಿ ಸುಮ್ಮನಾದರೆ, ಇಷ್ಟವಾಯಿತೆನ್ನುವುಕ್ಕಿಂತ ಇಷ್ಟವಾಗಲಿಲ್ಲ ಎಂಬ ಸಂದೇಶವನ್ನೇ ರವಾನಿಸುತ್ತೀರಿ, ನೆನಪಿರಲಿ.  (ಅದು ಹಾಳಾಗಲೆಂದರೆ, ನಿಮ್ಮನ್ನು ಮೀರಿಸಿದ ಎಷ್ಟೋ ಜನ ಬೃಹಸ್ಪತಿಗಳು ಲೈಕೊತ್ತಿ, ಕಾಮೆಂಟೂ ಮಾಡಿ ಅದು ನಮ್ಮ ಗಮನಕ್ಕೆ ಬಂತೆಂಬುದನ್ನು ಖಾತ್ರಿಪಡಿಸಿಕೊಂಡ ಮೇಲೆ ಲೈಕ್ ಮತ್ತು ಕಾಮೆಂಟ್ ಎರಡನ್ನೂ 'ಗಾಯಬ್' ಮಾಡಿ ಲೈಕ್ ಈಸಿಕೊಂಡ ನಮ್ಮನ್ನೇ ಕೋಡಂಗಿಯನ್ನಾಗಿಸಿ, ತಾವು ಮಾತ್ರ ಕೊಟ್ಟು ಕಿತ್ತುಕೊಂಡ ವೀರಭದ್ರರಾಗಿಬಿಡುತ್ತಾರೆ).  ಇನ್ನೆಷ್ಟೋ ಜನ ಈ ಲೈಕೊತ್ತುವ ಕ್ರಿಯೆಗೆ ಅದೆಷ್ಟು ಒಗ್ಗಿಹೋಗಿದ್ದಾರೆಂದರೆ ಸತ್ತ ಸುದ್ದಿಗೂ ಶಿವಾ ಎಂದು ಲೈಕೊತ್ತಿಬಿಡುತ್ತಾರೆ.  ಆದ್ದರಿಂದ ತಿಳಿದುಕೊಂಡುಬಿಡಿ, ಲೈಕ್ ಎನ್ನುವುದು ಒಂದು ರೀತಿ 'ನಾಮ್ ಕೇ ವಾಸ್ತೇ' ಲಗ್ನಪತ್ರಿಕೆಯಿದ್ದಂತೆ.  ಅದಕ್ಕೆ ಬೆಲೆ ಬರಬೇಕಾದರೆ ಅದರೊಂದಿಗೆ ಕಾಮೆಂಟಿನ ಒಗ್ಗರಣೆಯಿರಲೇ ಬೇಕು.

 

ಸರಿ, ಒಂದು ಲೈಕು ಒಂದು ಕಾಮೆಂಟು ಇಷ್ಟೇ ತಾನೆ ಎಂದು ಹೊರಟುಬಿಡಬೇಡಿ - ಒಕ ಪಾಟ್ಟು ಒಕ ಫೈಟ್ಟು ಎಂಬ ಫಾರ್ಮ್ಯುಲ ಹಾಕೋಕ್ಕೆ ಇದೇನು ಮಸಾಲೆ ಸಿನಿಮಾ ಕೆಟ್ಟುಹೋಯಿತೇ?  ನಿಮ್ಮ ಲೈಕು ಯಾರಿಗೆ, ಕಾಮೆಂಟು ಯಾರಿಗೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಮೊದಲು ಖಾತ್ರಿ ಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಿ.  ನಿಮ್ಮ ಲೈಕು-ಕಾಮೆಂಟುಗಳ ಮೊದಲ ಹಕ್ಕುದಾರರು ಪೋಸ್ಟನ್ನು ಹಾಕಿದವರು, ಆಮೇಲೆ ಕಾಮೆಂಟು ಹಾಕಿದವರು.  ನೀವೇನಾದರೂ ಕಾಮೆಂಟಿಗೆ ಲೈಕು ಹಾಕಿ ಪೋಸ್ಟಿಗೆ ಲೈಕು ಹಾಕಲಿಲ್ಲವೋ, ಅದನ್ನು ಪೋಸ್ಟುದಾರರು ಕಂಡುಹಿಡಿದರೋ ಮುಗಿಯಿತು ನಿಮ್ಮ ಕತೆ (ಎಷ್ಟೋ ವೇಳೆ ಮೂಲ ಪೋಸ್ಟಿಗಿಂತ ಕಾಮೆಂಟಿಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಲೈಕುಗಳು, ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಗಳು ಬಂದುಬಿಡುತ್ತವೆ.  ಆಗಿನ ಸನ್ನಿವೇಶ ನೋಡುವಂತಿರುತ್ತದೆ).  ಆದ್ದರಿಂದ, ನಿಮ್ಮ 'ಲೈಕಾಮೆಂಟ್' (ಲೈಕ್+ಕಾಮೆಂಟ್) ಕಾರ್ಯಕ್ರಮ ಹೀಗಿರಲಿ - ಮೊದಲು ಪೋಸ್ಟಿಗೆ ಲೈಕು, ಆಮೇಲೆ ಪೋಸ್ಟಿಗೆ ಕಾಮೆಂಟು, ಆಮೇಲೆ ಪೋಸ್ಟುದಾರರು ಮೆಚ್ಚಿರುವ ಕಾಮೆಂಟುಗಳಿಗೆ ಲೈಕು, ಆಮೇಲೆ ಆ ಕಾಮೆಂಟುಗಳಿಗೆ ಕಾಮೆಂಟು (ಉತ್ತರ) - ಆಮೇಲೆ ಪೋಸ್ಟುದಾರರು ಲೈಕಿಸದ ಕಾಮೆಂಟುಗಳಿಗೆ ಲೈಕು ಹಾಕುವುದೋ, ಕಾಮೆಂಟು ಹಾಕುವುದೋ ನಿಮ್ಮ ಒಲವಿಗೆ ಬಿಟ್ಟಿದ್ದು.  "ಆಯ್ತು, ಇನ್ನು ಮೇಲೆ ಹಾಗೇ ಮಾಡುತ್ತೇನೆ" ಎಂದಿರಾ?  ಈ ಫೇಸ್ಬುಕ್ ಎನ್ನುವ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ನಿಮ್ಮನ್ನು ಅಷ್ಟು ನಿಸೂರಾಗಿರಲು ಬಿಡುವುದಿಲ್ಲ, ತಿಳಿದುಕೊಳ್ಳಿ.  ನೀವು ಲೈಕು ಕಾಮೆಂಟು ಹಾಕಬೇಕಾದರೆ ಆ ಪೋಸ್ಟುಗಳು ನಿಮ್ಮ ಫೀಡಿನಲ್ಲಿ ಕಾಣಬೇಕಷ್ಟೆ?  ನಿಮ್ಮ ಫೀಡಿನಲ್ಲಿ ನೀವು ಯಾವುದನ್ನು ಮೊದಲು ನೋಡಬೇಕು, ಯಾವುದನ್ನು ಆಮೇಲೆ ಎಂದು ನಿರ್ಧರಿಸಲು ಫೇಸ್ಬುಕ್ ನಿಮಗೊಂದು ಆಯ್ಕೆಯನ್ನೇನೋ ಕೊಡುತ್ತದೆ.  ಆದರೆ ನೀವು ಎಲ್ಲ ಅಂಶಗಳನ್ನೂ ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಲಾಗುವುದಿಲ್ಲ.  ಅಂತಿಮವಾಗಿ ನೀವು ಏನನ್ನು ಎಷ್ಟು ಕಾಲಕ್ಕೊಮ್ಮೆ ಎಷ್ಟು ನೋಡುತ್ತೀರೆಂಬುದನ್ನು ನಿರ್ಧರಿಸುವುದು ಫೇಸ್ಬುಕ್ಕೇ.  ನಿಮ್ಮ ದುರದೃಷ್ಟಕ್ಕೆ ಈ 'ಲೈಕಾಶಿ'ಗಳ (ಲೈಕನ್ನು ಆಶಿಸುವವರ) ಪೋಸ್ಟನ್ನು ನಿಮಗೆ ಹುಣ್ಣಿಮೆ ಅಮಾವಾಸ್ಯೆಗೊಂದು ಸಲ ಮಾತ್ರ ತೋರಿಸಬೇಕೆಂದು ಫೇಸ್ಬುಕ್ಕು ನಿರ್ಧರಿಸಿದ್ದರೆ, ಆ ಹುಣ್ಣಿಮೆ ಅಮಾವಾಸ್ಯೆಯಂದು ಅಂತಹ ನೂರಾರು ಜನರ ಪೋಸ್ಟನ್ನು ಯಾವುದೋ ಕ್ರಮದಲ್ಲಿ ಅದು ನಿಮ್ಮ ಮುಂದೊಡ್ಡಿದರೆ, ನೀವು ಲೈಕಿನ ಕಪ್ಪ ಸಲ್ಲಿಸಬೇಕಾದ ಪೋಸ್ಟು ನಿಮ್ಮ ಕಣ್ಣಿಗೆ ಬೀಳದಿರುವ ಅಪಾಯವೇ ಹೆಚ್ಚು.  ಅದರಲ್ಲಿ ನಿಮ್ಮದೇನೂ ತಪ್ಪಿಲ್ಲ, ಆದರೂ ನಿಮಗೆ 'ದುರಹಂಕಾರಿ', 'ಸ್ವಪ್ರತಿಷ್ಠ', 'ಉನ್ನತಭ್ರೂ', 'ಊರ್ಧ್ವನಾಸಿ' ಮೊದಲಾದ ಬಿರುದುಗಳು ತಪ್ಪಿದ್ದಲ್ಲ.  ಇಷ್ಟಾಯ್ತು, ಅಕಸ್ಮಾತ್ ಆ ಪೋಸ್ಟು ನಿಮ್ಮ ಕಣ್ಣಿಗೆ ಬಿತ್ತು, ಓದಿ ನಿಜಕ್ಕೂ ಖುಶಿಯಾಯಿತು, ಆ ಆನಂದಾತಿರೇಕವನ್ನು ಅವರೊಂದಿಗೇ ನೇರವಾಗಿ ಹಂಚಿಕೊಳ್ಳೋಣ ಎಂದು ಇನ್ ಬಾಕ್ಸಿಗೆ ಹೊರಟಿರೋ, ಎಚ್ಚರ!  ಇನ್ಬಾಕ್ಸಿಗೆ ಹೋಗುವ ಮೊದಲು, ಪಬ್ಲಿಕ್ಕಾಗಿ ಆ ಪೋಸ್ಟಿಗೆ ಲೈಕು ಕಾಮೆಂಟುಗಳ ಶಿಷ್ಟಾಚಾರ ಪೂರೈಸಿದ್ದೀರೋ ಮೊದಲು ನೋಡಿಕೊಳ್ಳಿ.  ನೀವು ಅಲ್ಲಿ ಹೊರಗೆ ಹಾಕಿರುವ ಕಾಮೆಂಟು, ಇಲ್ಲಿ ಇನ್ಬಾಕ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಕೊಡಮಾಡಲಿರುವ ಕಾಂಪ್ಲಿಮೆಂಟಿಗಿಂತ ಯಾವ ರೀತಿಯಲ್ಲೂ ಕಡಿಮೆಯಿರದಿರಲಿ.  ಇಲ್ಲದಿದ್ದರೆ "ಹೊರಗೆ ಮಾತ್ರ ಪೋಸ್ಟನ್ನ ನೋಡೇ ಇಲ್ಲ ಅಂತ ತೋರಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು, ನೋಡಿದರೂ ಏನೋ ಕಾಟಾಚಾರಕ್ಕೆ ಕಾಮೆಂಟ್ ಹಾಕುವುದು, ಇನ್ಬಾಕ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಹಾಡುವುದೇನು, ಹೊಗಳುವುದೇನು..." ಎಂಬ ಭರ್ಜಿ ಸಳ್ಳನೆ ನಿಮಗಾಗಿ ಕಾದಿರುತ್ತದೆ.  ಈ ಭರ್ಜಿಗಳು ಒಂದು ರೀತಿ ಕಟ್ಟುಹಾವಿನ ಕಡಿತವಿದ್ದಂತೆ - ಕಡಿದದ್ದು ನಿಮಗೇ ಆದರೂ, ಕಂಡಲ್ಲದೇ ವಿಷವೇರುವವರೆಗೂ ಗೊತ್ತೇ ಆಗುವುದಿಲ್ಲ,

 

ಇವಿಷ್ಟು, ನೀವು ಬೇರೆಯವರ ಪೋಸ್ಟುಗಳಿಗೆ ಹಾಕಬೇಕಾದ ಲೈಕು ಕಾಮೆಂಟುಗಳ ವಿಷಯವಾದರೆ, ಇನ್ನು ನಿಮ್ಮದೇ ಪೋಸ್ಟುಗಳಿಗೆ ಬರುವ ಲೈಕು ಕಾಮೆಂಟುಗಳನ್ನು ಹೇಗೆ 'ಸ್ವೀಕರಿಸ'ಬೇಕೆಂಬುದು ಬೇರೆಯದೇ ಪಾಠ.  ಅದರಲ್ಲೇನಿದೆ?  ನಾನದನ್ನು ಸಂತೋಷದಿಂದಲೇ ಸ್ವೀಕರಿಸುತ್ತೇನಲ್ಲ ಎಂದು ಹೇಳಿ ಮತ್ತೊಮ್ಮೆ ಫೇಸ್ಬುಕ್ ಎಟಿಕೆಟ್ಟುಗಳ ಕುರಿತ ನಿಮ್ಮ ಅಜ್ಞಾನವನ್ನು ಬಯಲಾಗಿಸದಿರಿ.  ನೀವು ನಿಮ್ಮೊಳಗೆ ಹೇಗೆ ಸ್ವೀಕರಿಸುತ್ತೀರೆಂಬುದು ಮುಖ್ಯವಲ್ಲ.  ಅದನ್ನು ಸಾರ್ವಜನಿಕವಾಗಿ ಹೇಗೆ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಸುತ್ತೀರೆಂಬುದು ಮುಖ್ಯ.  ಈಗಾಗಲೇ ನಿಮಗೆ ಅರ್ಥವಾಗಿರಬಹುದಾದಂತೆ (ಅರ್ಥವಾಗಿಲ್ಲದಿದ್ದರೆ ದೇವರು ನಿಮ್ಮನ್ನು ಕಾಪಾಡಲಿ), ಲೈಕೆಂಬುದು ಸೌಜನ್ಯ, ಕಾಮೆಂಟೆಂಬುದು ಔದಾರ್ಯ - ನಿಮಗೆ ಬರುವ ಅಮೂಲ್ಯವಾದ ಉಡುಗೊರೆ.  ಅದಕ್ಕೆ ಪ್ರತಿಯಾಗಿ ಒಂದು ಲೈಕೆನ್ನುವುದು ನೀವು ತೋರಬಹುದಾದ ಕನಿಷ್ಟತಮ ಸೌಜನ್ಯ (ನೆನಪಿರಲಿ, ಲೈಕೆಂದರೆ ಇಷ್ಟವೆಂದಲ್ಲ, ನೋಡಿದ್ದೇನೆ ಎಂದಷ್ಟೇ).  ನೀವು ನೋಡಿಯೂ ಲೈಕಿಸದಿದ್ದರೆ, ನೋಡಿಯೂ ನೋಡದಂತಿರುವುದರಷ್ಟೇ ಅವಮಾನ.  ಅದರಲ್ಲೂ ಹಿಂದಿನ ಮುಂದಿನ ಕಾಮೆಂಟುಗಳಿಗೆ ಲೈಕೊತ್ತಿ ಮಧ್ಯದ್ದೊಂದು ಕಾಮೆಂಟನ್ನು ಗಮನಿಸದಿರುವುದು ಅಕ್ಷಮ್ಯ.  ಕಣ್ತಪ್ಪಿತು ಎನ್ನುವುದು ಕುಂಟುನೆವವಷ್ಟೇ.  ಆದ್ದರಿಂದ ನಿಮಗೆ ಬಂದ ಕಾಮೆಂಟು ಅದೇನೇ ಇರಲಿ - ನೀವು ಪರಬ್ರಹ್ಮವಸ್ತುವಿನ ಬಗ್ಗೆ ಗಂಭೀರವಾಗಿ ಬರೆದ ಪೋಸ್ಟಿಗೆ, ಕುಡುಕನೊಬ್ಬ ಬಾಟ್ಲಿಯುದ್ದಕ್ಕೂ ಮೈಬೊಗ್ಗಿಸುತ್ತಿರುವ ಇಮೋಜಿಯೇ ಬರಲಿ - ಮೊದಲು ಅದಕ್ಕೊಂದು ಲೈಕೊತ್ತಿಬಿಡಿ.  ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಹೀಗೂ ಆಗುತ್ತದೆ.  ಎಷ್ಟೋ ಬಾರಿ ಕಾಮೆಂಟೊಂದನ್ನು ನೋಡಿ ಅದಕ್ಕೆ ಉತ್ತರಿಸುವ ಹುಕಿಯಲ್ಲಿ ಉತ್ತರಿಸಿಬಿಡುತ್ತೀರಿ, ಲೈಕೊತ್ತುವುದನ್ನು ಮರೆತುಬಿಡುತ್ತೀರಿ.  ಅದೂ ಅಕ್ಷಮ್ಯವೇ - ನೆನಪಿರಲಿ, ಕಾಮೆಂಟಿಲ್ಲದ ಲೈಕು ಖಾಲಿ ಲಗ್ನಪತ್ರಿಕೆಯಾದರೆ, ಲೈಕಿಲ್ಲದ ಕಾಮೆಂಟು ಲಗ್ನಪತ್ರಿಕೆಯಿಲ್ಲದೇ ಬೇಕಾಬಿಟ್ಟಿ ಕರೆದು ಬಂದಂತೆ.  ಅದನ್ನು ಎಂದಿಗೂ ಮಾಡಬೇಡಿ.

 

ಇಷ್ಟಾಗಿ ಒಟ್ಟಾರೆ ಏನು?  ಮೊದಲು ಲೈಕು, ಆಮೇಲೆ ತಪ್ಪದೇ ಕಾಮೆಂಟು, ಫೀಡಿನಲ್ಲಿ ಬರದಿದ್ದರೂ ಆಯಾ ಪ್ರೊಫೈಲುಗಳಿಗೆ ಹುಡುಕಿಕೊಂಡು ಹೋಗಿ ಅದನ್ನು ಮಾಡಿಬಂದರಾಯಿತು ಎನ್ನಬಹುದು.  "ಸಾಲದ ಕಣಿವೆಗೆ ನೀಲದ ಬಾವಿ" ಎಂಬ ವೇದವಾಕ್ಯದಂತೆ (ಇದು ವೇದವಾಕ್ಯವೇ ಎಂಬುದಕ್ಕೆ, "ಗಾದೆಮಾತು ವೇದಕ್ಕೆ ಸಮ" ಎಂಬ ಇನ್ನೊಂದು ವೇದವಾಕ್ಯವೇ ಪ್ರಮಾಣ), ಮೊದಲು ಒಂದು ಲೈಕ್ ಇದ್ದ ಜಾಗದಲ್ಲಿ ಈಗ ಲೈಕು, ಲವ್ವು, ಅಪ್ಪುಗೆ, ನಗೆ, 'ವಾವ್'ಕಾರ, ದುಃಖ, ಕೋಪ ಹೀಗೆ ಏಳು ಆಯ್ಕೆಗಳು - ಅಗ್ನಿಗೆ ಸಪ್ತಜಿಹ್ವನೆಂಬುದೊಂದು ಹೆಸರು.  ಈ ಏಳು ಉರಿನಾಲಿಗೆಗಳಲ್ಲಿ ಯಾವುದು ನಿಮ್ಮನ್ನು ನೆಕ್ಕುತ್ತದೆಯೋ ತಿಳಿಯುವುದಿಲ್ಲ.  ಯಾರಾದರೂ ಹೊಸ ಕಾರು ಕೊಂಡೆನೆಂದು ಹಾಕಿದಾಗ ನೀವು ದುಃಖದ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆ ಹಾಕಿದರೆ ಹೇಗಿರುತ್ತದೆ?  ಅಥವಾ ಬಿದ್ದೆನೆಂದು ಹೇಳಿಕೊಂಡಾಗ ನೀವು ಹಹ ಎಂದು ಹಲ್ಲು ಕಿರಿದರೆ?  ಅಷ್ಟೆಲ್ಲ ತಲೆಕೆಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದೇಕೆ, ಲೈಕ್ ಎಂದರೆ ನೋಡಿದ್ದೇನೆ ಎಂದು ಅರ್ಥ ತಾನೇ, ಇತರ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಗಳ ಗೋಜಿಗೆ ಹೋಗದೇ ಲೈಕ್ ಹಾಕುವುದು ಸೇಫು ಎಂದಿರಾ?  ಬಹಳಷ್ಟು ಜನ ಹಾಗೇ ಅಂದುಕೊಂಡು, ಯಾರಾದರೂ ಸತ್ತ ಸುದ್ದಿಗೂ ಲೈಕ್ ಒತ್ತುತ್ತಾರೆ.  ಲವ್ ಒತ್ತಿ ಕೆಳಗಡೆ ಓಂ ಶಾಂತಿ ಎಂದೋ ಹರಿ ಓಂ ಎಂದೋ ಕಾಮೆಂಟಿಸಿದವರಿದ್ದಾರೆ.  ಪೋಸ್ಟುಗಳೂ ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಅಂಥದ್ದೇ ಬರುತ್ತವೆನ್ನಿ.  ಯಾರೋ ಒಬ್ಬ ಭೂಪ, ಶವಯಾತ್ರೆಯಲ್ಲಿ ಚಟ್ಟಕ್ಕೆ ಹೆಗಲು ಕೊಟ್ಟ ಸೆಲ್ಫೀ ತೆಗೆದು ಹಾಕಿದ್ದ.  ಅದಕ್ಕೆ ಲವ್ ಒತ್ತಿ ಕೆಳಗಡೆ "Congratulations" ಎಂದು ಹಾಕಿದ್ದ ಒಬ್ಬ ಸನ್ಮಿತ್ರ - ಅವನ ತಪ್ಪೇ?  ಇವೆಲ್ಲಾ ತಮಾಷೆಯ ಪ್ರಸಂಗಗಳಾದುವು.  ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ನೀವು ಎಷ್ಟೇ ಗಂಭೀರವಾಗಿದ್ದರೂ ನೇಣುಹಾಕಿಕೊಂಡ (hang ಆದ) ನಿಮ್ಮ ಕಂಪ್ಯೂಟರೋ, ಆಮೆಯ ಭೂತ ಮೈಹೊಕ್ಕ ನಿಮ್ಮ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ಟೋ ನಿಮ್ಮನ್ನು ಇನ್ನಿಲ್ಲದ ಪೇಚಿಗೆ ಸಿಕ್ಕಿಸಿಬಿಡುತ್ತದೆ.  ನನಗೇ ಒಮ್ಮೆ ಹಾಗಾಯಿತು.  ಯಾರೋ ಸತ್ತ ಸುದ್ದಿ ಬಂತು - ಪಾಪ ಹಿರಿಯರು.  ವಾಡಿಕೆಯಂತೆ ದುಃಖದ ಮುದ್ರೆ ಹಾಕಿ ಕೆಳಗೆ ಕಾಮೆಂಟು ಮಾಡಬೇಕೆಂದು ಹೋದೆ.  ಕರ್ಸರು "ಹಹ್ಹಾ" ಎನ್ನುವ ಮುದ್ರೆಯ ಬಳಿ ಬರುತ್ತಿದ್ದಂತೆಯೇ ನನ್ನ ಹೆಗಲ ಮೇಲೆ ಕೂತಿದ್ದ ಶನಿಗೆ ಅದೇನೆನ್ನಿಸಿತೋ, ಬೆರಳನ್ನು ಅಲ್ಲೇ ಕುಕ್ಕಿಸಿಬಿಡುವುದೇ?  ಕಣ್ಣೀರಿಳಿಸುವ ಮುದ್ರೆಯ ಜಾಗದಲ್ಲಿ ಪಕಪಕನೆ ನಗುವ ಮುದ್ರೆ ಕಂಡೊಡನೆ ಅಯ್ಯಯ್ಯೋ ಎಂದು ಮತ್ತೆ ಸರಿಮಾಡಲು ಹೋಗುತ್ತೇನೆ, ಬ್ರೌಸರ್ ಜಪ್ಪಯ್ಯ ಎನ್ನದೇ ಹಾಗೇ ಪಕಪಕನೆ ನಗುತ್ತಾ ನಿಂತೇ ಬಿಟ್ಟಿದೆ.  ಸತ್ತವರೋ ಹಿರಿಯರು.  ನಾನೂ ಹಾಗೆಲ್ಲಾ ಸತ್ತದ್ದಕ್ಕೆ ಪಕಪಕ ನಗುವಷ್ಟು ಕಿರಿಯನೇನಲ್ಲ.  ಪೋಸ್ಟ್ ಹಾಕಿದವರು ನನಗೆ ಅಷ್ಟೇನು ಸಲುಗೆಯವರೂ ಅಲ್ಲ.  ಎಂತಹ ಸನ್ನಿವೇಶ!  ಸರಿ, ಮತ್ತೆ ಟಾಸ್ಕ್ ಮ್ಯಾನೇಜರಿಗೆ ಹೋಗಿ ಆ ದರಿದ್ರ ಬ್ರೌಸರನ್ನು ಕೊಂದುಹಾಕಿ ಮತ್ತೆ ಹೊಸ ಬ್ರೌಸರ್ ತೆರೆದು, ಫೇಸ್ಬುಕ್ಕಿಗೆ ಲಾಗಿನ್ ಆಗಿ, ನನ್ನ ಆಕ್ಟಿವಿಟಿ ಲಾಗಿಗೆ ಹೋಗಿ ಆ ಪಕಪಕ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಯನ್ನು ಹುಡುಕಿ ಸರಿಮಾಡುವ ಹೊತ್ತಿಗೆ ನನಗೆ ನಾನೇ ಹರಿ ಓಂ ಹಾಕಿಕೊಳ್ಳುವಂತಾಗಿಬಿಟ್ಟಿತ್ತು.

 

ಇಷ್ಟೆಲ್ಲ ಕೇಳಿ, ಈ ಲೈಕು ಕಾಮೆಂಟುಗಳ ಸಹವಾಸವಷ್ಟೇ ಏಕೆ, ಫೇಸ್ಬುಕ್ಕಿನ ಸಹವಾಸವೇ ಬೇಡ, ಹೋಗಿಬಿಡುತ್ತೇನೆ ಎಂದಿರಾ?  ನಿಮಗೆ "ಈಸಬೇಕು ಇದ್ದು ಜೈಸಬೇಕು" ಎಂಬ ದಾಸವಾಣಿಯಲ್ಲಿ ನಂಬಿಕೆಯಿಲ್ಲ.  ಎಲ್ಲಕ್ಕೂ ಆತ್ಮಹತ್ಯೆಯೊಂದೇ ಪರಿಹಾರವಲ್ಲ.  ಸರಿ, ಆಯಿತು, ಹೋಗುವುದೇ ಆದರೆ ಹೋಗುತ್ತೇನೆ ಹೋಗುತ್ತೇನೆ ಎಂದು ನೂರು ಬಾರಿ ಹೇಳದೇ ಸದ್ದಿಲ್ಲದೇ ಹೋಗಿಬಿಡಿ, ನೀವು ಇದ್ದದ್ದು ಹೇಗೋ ಹೋದದ್ದೂ ಯಾರಿಗೂ ತಿಳಿಯುವುದಿಲ್ಲ - 'ಲೆಕ್ಕವಿರಿಸಿಲ್ಲ ಜಗ ತನ್ನಾದಿಬಂಧುಗಳ ದಕ್ಕುವುದೆ ನಿನಗೆ ಜಸ' ಎಂದ ಮಂಕುತಿಮ್ಮನ ಮಾತು ನೆನಪಿದೆಯಷ್ಟೇ?  ನಾನಂತೂ ಹಾಗೆಲ್ಲ ಹೇಳುವುದೂ ಇಲ್ಲ, ಹೋಗುವುದೂ ಇಲ್ಲ - ಅಯ್ಯೋ, "ಇದಕಾರಂಜುವರು ಇದಕಾರಳುಕುವರು"?  ಇಷ್ಟಕ್ಕೂ ಹೋಗಿ ಮಾಡುವುದೇನಿದೆ ಹೇಳಿ?  ಮತ್ತೊಂದು ಅವತಾರದಲ್ಲಿ ಮರಳಿ ಬರುವುದಷ್ಟೇ?  ಬದಲಿಗೆ ಇಲ್ಲೇ ಇದ್ದು ಹೋರಾಡಿ ಜೈಸೋಣ.  ಹೋರಾಟ ಏನೆಂದಿರಾ?  ನಾನೂ ಮೊದಲೆಲ್ಲ ಈ ಲೈಕು ಕಾಮೆಂಟುಗಳ ರಾಜಕೀಯದ ಬಗ್ಗೆ ಬಹುವಾಗಿ ತಲೆ ಕೆಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ.  ನನ್ನ ಲೈಕು ಕಾಮೆಂಟುಗಳನ್ನು, ಅವುಗಳ ಅನುಪಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ಸಮಾಜ ಹೇಗೆ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ ಎಂಬ ಅರಿವಿರಲಿಲ್ಲ, ಅಂಥದ್ದನ್ನು ನಾನು ಹೇಗೆ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಬೇಕು ಎಂಬುದೂ ಗೊತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ.  ಆಮೇಲೆ ಗಮನಿಸತೊಡಗಿದೆ.  ನನ್ನದೇ ಕೆಲವರು ಸನ್ಮಿತ್ರರಿದ್ದಾರೆ.  ಕೆಲವರು ನಾನು ಹಾಕುವ ಯಾವ ಪೋಸ್ಟಿಗೂ ಲವ್ವೋ ಲೈಕೋ ಒತ್ತುತ್ತಾರೆಯೇ ಹೊರತು ಜಪ್ಪಯ್ಯ ಎಂದರೂ ಕಾಮೆಂಟು ಹಾಕುವುದಿಲ್ಲ.  ಇನ್ನು ಕೆಲವರಿದ್ದಾರೆ, ಲೈಕು ಹಾಕುತ್ತಾರೆಯೇ ಶಿವಾಯಿ ಅದರಾಚಿಗಿನ ಯಾವ ಭಾವವನ್ನೂ ತೋರಿಸುವುದೇ ಇಲ್ಲ.  ಅಲ್ಲಪ್ಪಾ, ಇವರು ಲವ್ ಹಾಕುವುದು ಬೇಡ ಪಕಪಕನೆ ನಕ್ಕಾದರೂ ಬಿಡಬಾರದೇ ಅತ್ಲಾಗೆ ಎನ್ನಿಸುತ್ತದೆ - "ನಕ್ಕಾರ ನಕ್ಕುಬಿಡು ಹೊನಲು ಬರಲಿ" ಎಂದು ಹಾಡೋಣವೆನಿಸುತ್ತದೆ.  ಆದರೇನು ಅದಕ್ಕೂ ಸತ್ತ ಮೋರೆಯ ಲೈಕೇ ಬರುವುದು ತಾನೆ? ಅದಕ್ಕೆ ಹಾಡು ಬೇರೆ ಕೇಡು ಎನಿಸಿ ಸುಮ್ಮನಾಗುತ್ತೇನೆ.  ಆದರೂ ಎಷ್ಟು ದಿನ ಸುಮ್ಮನಿರುವುದು, ಫೇಸ್ಬುಕ್ ಸಮಾಜವೇ ತಂತಮ್ಮ ಲೈಕಿಗಾಗಿ ಹೋರಾಡುತ್ತಿರುವಾಗ ನಾವೂ ಜಾಗೃತರಾಗಬೇಡವೇ?  ನಾನೂ ಈ ಸನ್ಮಿತ್ರರುಗಳ ಮೇಲೆ ಫೇಸ್ಬುಕ್ ನ್ಯಾಯಾಲಯದಲ್ಲಿ ದಾವೆ ಹೂಡಬೇಕೆಂದಿದ್ದೇನೆ.  ನನ್ನ ಫಿರ್ಯಾದಿಗೆ, ಈ ಬರಹಕ್ಕೆ ಬೀಳುವ ನಿಮ್ಮ ಲೈಕು ಕಾಮೆಂಟುಗಳ ಬೆಂಬಲವೇ ಆಧಾರ.  ಎಲ್ಲರೂ ಧಾರಾಳವಾಗಿ ಲೈಕುಗಳನ್ನು ನೀಡಿ ಈ ಕೇಸನ್ನು ಗೆಲ್ಲಿಸಿ, ಫೇಸ್ಬುಕ್ ಸಮಾಜದ ಶ್ರೇಯಸ್ಸಿಗೆ ಕಾರಣರಾಗಬೇಕೆಂದು ಈ ಮೂಲಕ ತಮ್ಮಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರ್ಥಿಸುತ್ತೇನೆ.